v- i & &¡ ^fíÉB *>
r'^4
"•'■
tpBqal comt'enca vn vocabtil%
rio enlaiengua Caftetfana y Mexicana, CcmpucíW
por el muv reuerend© padre fray- Alonfo de Molina: Guardia 81 coufto 8 íatit Antonio 8
T¿tzasco3Ia ordldclos frayies Menores,
-
* mü francífeum % *
€ MomñYámktt feát prole pareflíem,
qtrigenuít moriens, quos pater alme foues, Confixus viqísjanguesi cum mente reuolip, Vuínera,cum fpectas,flígmata carnegeife,
Taflido por el Audiecia R eal en dos pefos y vn noi^l
j y
Teólogo al lector
Vy manifteflo es a todos los q de- la íagrada efcriptura y diurnas le- ' tras tienen alguna inteligencia,quá caftígado ayaiido dediosela ley de 1 naturaleza y de íeríptura y quá rep hedido enla ley de gracia el pecado 1 SU foberuia.De faul fe lee éel libro de los reyes, c| todo el ríempo q fe fuflento enla humil- dad y conocimiento de fi mefmo fue cítímado de dios y puefto por rey deifraehpero defpues que fe enfober- uecio y dexo de obedecer al mandamiento de dios fue priuadodelReyno,y vino a morir en manos de fui enemigos. La íoberuía de Roboan no quedo fin cafti go3pues por ella fu Reyno fue díuídido.y el que por fu mandado Recogía los tributos quelímpuío íue ape- dreado^ el a gran prieíTa faiíodela ciudad huyendo. Por la foueruia de fenacheríb Rey délos aííínos, vino caftígo de dios fobre el y fobre fu cxercito,de tal arte,q a el eftando eral templo, fus mefmos hijos le quitaron la vida,y de los fuyos mato el ángel ciento y ochenta y cinco milhombres en vn día.Peto dexando todo eíto aparte5conduyenueftro propoflitoelcafiígo conqne fueron caftigados por la foberuia los angeles del cielo, y nueftros primeros padres enlanerra:pues losvnos perdieron el parayfocelelhal,y los otros fueron alanza dos del terrenal ; y carecieran del cielo, fi en fu pecado tjo ouicra el reparo y Angular remedio que fe obro en
a rj
Prologo aüeSon
la tíerraJDétodo ío dicho podemos facar en Kmpib^ el cafttgo que a de f eíponder y refponde ala ib beruia^ no es pequeño : y fí fegun ia ley de buena juítícia^de feria pena conforme ala culpaba pecado tan graue co- mo ei déla íbberuía^no puede fer fino graue y de mu- cha ponderación el cafttgo que le ha de corresponder,. Luego defpues del díluuío en toda la tierra no fe habk ua mas de vna lengua^en la qual todos fe tfatauan.co- municauan,,y entendían, Reynoentonces enlos cora- zones de los hombres tm gran foberuía,que determi- naron de celebrar y engrádecer fu nómbrele arte que quedaíle dellos memoria perpetua: y para elle fin inte tárondehazer vna torre3quelkgaífe al délo, Viendo dios tan gran defatino^acordo de yrtcs ala mano^y caf tigar vna foberuía tan grande como efta con muy afpe ro y rigurofo caftigo % y eíla fue la confuí fíon y diuííií- on de fas lenguas, para que donde antes era la lengua Vtta,fuefe tanta la variedad y díuerfidad délos lengua - |es,que los vnos noté cntendícíícn con los otros. Pues íí a vn|5ecádo que dios con tanto rigor quifo caftigar, fe dio por pena ycaíHgo la confuman délas Ienguas/e nal es que eíle no es pequeño mal. Qpe mayor daño puede fer,ni mas contraía naturaleza &mclinacton de los hombres que íiendonaturalmenteíj fegun la fenten ciade AríftoteLes)amigas deconueríTacion y compa- ñía , les falte el principal medio, para la contratación humana^quesfer el lenguaje vnoCPor que mal fe pue- den tratar y conuerfar,!os que no fe enrienden, Efte da So & inconueniente experimentamos enefta tierra^dS
Prologo al leSor,
de pvttño cafo que la piedad chtifihm nos incline a £ proucchar a eftos naturales afí i enlo temporal coffio e lo efpirítual.Ja falta déla lengua nos eftorua. Y no es pe queño inconueniente^que Jos que los han de gouei nar y reg,r>Y poner en toda buena policía y hazer Jes juíli- cíaaremedíáiido y foldanclo los agrautos que i eíciten, no fe entiendan con ellos /íno que k libre ia R azon y- juftkia que tunen3enla mtincion huena o mala dd na~ :uaríato o interprete, No fue pequeña la anguftia y def- confoladon que nueítra cfpaña tuuo,quando el muí<3í firmo- Cefar comenco a Reynar^o mas de por no en tenderfe conlos fuyos3aeaufa de íer los lenguajes dííe- rentes. Y afB por el contrarío fue muy grande el conté tamíento y alegría que fe tuuo,quando entendió y ha- blo nueflra lengua íín medio de interpretes, Forq mu días vezes aunque el agua fealimpiay clara Jos arca- duces por donde paflfa la hazc turbia. Pues fí en lo.tem •poraladondefe auentura fojamente la hazienda horra *> vida corporal 5es tan conueniente que fe entiendan co eftos naturales 3k>s que los ouíeren de regir y gouernar quanto íefa masneecíTarío enlo eípiritual,donde nó va menos que la vida del alma y fu íaíuacion o perdición? Por cfta caufa,deurian los miniftros de la fee y del euá gelíojtrabajarcon gran folicítud y diligenciare faher muy bien la lengua de los üidios,li pretende hazer los buenos chrííhanos:pues como dtzéfan Pablo,eícnuíc do alos romanosXa fee fe alcanca oyendoty lo que fe a de oyr a de feria palabra de dios ,yefta fe a de predi- caren lengua que los oyentes entiendan-porque de o-
a ¿rj
i- 1
., j-
1
Prologo al lector,
tra manm(comolo dizc el mefmo ían pablo)el q ha- bladera tenido por bárbaro* Y para declararles ios mif teríosde nueftra fe.no baftafaber la kngua comoqui, era/íno entender bien lapropriedadee los vocablos y maneras de hablar que tienen: pues por falta defío podría acaefcer,que auiedo de fer predicadores de ver dadjo fucilen de error y falfcdad, For efta caufa(entrc otras muchas)f ue dado el eípirítu fancto alos apoftoles el día de penthecoftes,en diucrfídad de lenguas ; para que fuellen de todos entendidos ♦ Y dexada a parte la gran neceífldad que tienen de faberefta lengua, los mimítros déla yglefía,para conuertirlos^traer ios ala íc y confirmar los eneila, por la predicaciones tan bien muy neceiíario r ara que puedan admimftrar los facra- mentos como conuienerpucs podran mal faber y deí- cubrirlos ímpedimientos que tienen enfus matrímo- nios,no fabíendo la lengua: y fiar o confiar vna cofa isi grauecomo efta de vn muchacho,folo por entender vn poco de l?gua,y ella muy differente deloque es me tiefter para el negocio que fe trataítengo lo por cofa per fudidal^y avn para fus conciencias no muy íegura, Tá bien tenemos m«y entendido y bien experimentado, que parala emienda y reformación de fus vidasjesa- jproueeha mucho a eftos naturales(como a todos los de mas)el facramenro déla penitencia. Pues claro efta^ que los podran mal induzír y atraer ala contrición de fus pecados y al examen de fu confeiencia yoyriosen i a co ifeílion. y dar les o negarles la abfoludon,no ente éknio bien lo que dtzen,Mal podra el juez dar íenien
\
■%00 /'-..?-■"
Prologo alíeSor*
tria en Iataufa que no énnende>ni el mdíco curar la lia- gao enfermedad fecreta fino labe loque dizeelenfer- mo,quandó le haze reladodtló que padece. Y de mas defto parece que no fólamente es neceííarío que íepan cite lengualósquéénlócfplrítual y temporal los ande regir ;mas avn conüieneque tengan,noticia de!la,los de mas quécoñeftosnatuíaleshan detratar : pues ye-
mosque muchas vezespor no fer entedidos los indios de buenas obras o palabras,facan mal galardón: pen- íandoque elbuencumphmiento y comedimiento ¡esin juna : y mandandoque fehaga lo quepden3pienfan q lo eftoruamy por no entenderlos3dedondeauiandere portar premio o agradecimiento3facan caftigo* Algu- nas dificultades que fe me han ofrecido,anfido caula q líes de agora no aya puefto mano eneftaobraXo pri- mero y prinapal,noauer mamado efta lengw Jeche3mfenne natural; fino averia aprendido por vn pocode vfo y exerdcio.y efte no del todo,puede defaj brir los fecretos que ay enla lenguada qual es tan copio faltan elcgante5y de tanto artificio y primor en fus me taphoras y. maneras de dezir3quanto conocerán los q enella fe exercitareXo fegudo auerfeme puefto 3láte la variedad £ diuerfídad q ay en los vocablos por que al- gunos fe vfan en vnas prouincías5 q no los tienen en o- trasíy efta diferenda5folo el que ouíeífe búiido en todas ellas la podría dar a entender. Lo tercero haze dificul- tad y no pequeña tener ños otros muchas cofas que e- Uos no conofdan,ní alcancauam y para eftas no tenían mtkrnn vocablos proprios;|; por el contrariólas cofat
a ¿üj
Prólogo al lector;
que ellos tenían' de que noíbtros carecíamos en nueífaa lenguado íe pueden bien dar*aentender,por vocablos preciíos y particulares; y po? ello allí para entender íus vocablos como para declararlos nueitros,íó meneíter algunas vezes largos drcunloquios y rodeos. Perotó dos eftosínconueníentes an vécido en mi dos cofas ; lo vno !a obedienda de mis prelados que ersefto me han mandado entendenefpecialmeute de nueftro padre mi niñro prouindal fray luán de ían franriíco elql con gra • zeío y íctodeífeo que cene del prouecho y íaluadon def tos naturales^ha puefro mas eípueks y dado mas calor para qtseefto íe dfeduaíTe, Tanbíen me ha mouído a enten dereneftaobra3la gran neceííídad que aydeila,y los prouechos que de faber efta lengua fe ligué ;eípeci- af malte cayendo en perfonas que a vnque no tengan la predicada por* oflSck>,cola palabra amonedan y con la Vida yexeplo predícX Y Por c* daño q co íaber la haze los maIos,no es razo de gt^rel ^puecho y meredmiéto q los buenos pueden tener co J*á^rIa:porq como dizc fan chrifoftomo,no era razon,que porque algunos a- doraron al íbljiízícra dios el délo fin fo'l : quanto mas que a vnque eífos írf ilós eallen,hablaran fus obras. Y en concíufíontno lera pequeño prouecho con cílopo co deíperearlos íngeaíosy entendimientos délos que mas aícancan defta ieng -jipara qur tornen ocaüon de encender eneíía pequeña candela (a grlfozqur deilo* pideíair:em urdido lo que aqíti va maípaeíl^qui ta ido io fu^rffuo.y aííadtedo lo mucho que faíf*;por que como yo prerenia principalmente el prouecho y
M
Auifos*
vtilídad ele I os próximos, y que efta {Jauta crezca a ho ra y gloría de nueífaoíeñor: contentarme ecoauerla plantado conel f auor diuino,avnque la honrra del cul- nuarla, y ponerla en per! ecíon para que lleue grandes frutos3íea de otros que eneíle genero de agricultura mas fe fes entiende y mejor fabran akancar y deícubrir los íecretos defta lengua* Y para que mejor fe entien- da Jo que eneííe vocabulario fe pone : y la orden que ifc naciera meneft er rotar les ¿uiícs i '.^intuís,
Buifopmnero*
Nefte vocabulario fe ponen algu- nos romances, que en nueftro Caf- telkno no quadríin,ní fe vfan mu- cho: y ello fe haze por dar a entéder mejor Ja propiedad déla lengua de los indios^yaili dezimos, Abaxador __aunque no íe vía en nueftro romatt ce.ipor declarar loque quiere dezir efta palabra* tláte inouianvjaqualeabuen romance quiere dezíraei que abaxaalgo,
Btiííblcguítclo»
^Parala yaifcdady diferencia que ayeníos vocablos
Auifos#
fegíín dtuerfas prouincias,fé tendrá efte atitfotq alptái cipío fe pondrán los que fe vfan aquien Tetzcüco y en México, que es dode mejor y mas curiofamente fe ha bla la Iengua:y al cabo íe pondrán los que fe vfan en«- tras proülncías ,fí algunos ouicre particulares,
gtoífotoxero*
CTodos los verbos déla lengua fe pondrán en la pri- mera perfona delprefente del indícanuo(ií la tuuiercn) y fí no enla tercera5por que día todos los verbos la tie- nen^ fírue iíempre vna mefma para Angular y plural pero el romanice délos verbos fe pondrá enel ínfima- uojcomolopone Amomo de líbrixá enfu vocabulano.
«"Porque es muy neceflarlo para vfar bien délos ver- bos y délos nombres verbales que dellos falen,faber ql eslafubílanciadelverbcyquáleselpropíonombreo partículas quefeleantcponen/e poma vnfemtcirculo paraquefecnríenda3queloquefeponedefpuesdeidH chofcmídrculó^eslafubftancia y cuerpodel verbo, y lo que efta antes del femícircu!o,es el pronombre o par tículasquefe anteponen al verbo* Pero aun que aya di uifíon entreel verbo y partículaSjtodo feha dcpronua
** -&m<*>
,Awfos.
ritrfunto* Exemplo* Nitcda^cuáw^maralgoaal. guno,la íubftancja dd verbo csjcuilia^ el pronombre yparnculasíonaniceiia?perohakder^onimcíar,núc-
tlacuüía,
2lmfoquínto.
CJTodos los vocablos que ouicre diferentes para íigni íicar vna mííma cofa^ue cncl latín llamamos íinono mos/e diftínguiran con vn punto» Y puefto cafo que el fígnifteadogenn al de todos ellos feavno, pero en particular algunos fe aplican y dizen de algunas cofas, de las quales no fe podrían dezír los otros que allí fe po üen. Ejemplo. Ayudar» .Nitepaleuia, Nítenana- miquú Nirenanquilia. Elprimero/edizcdelqueayt! da a otro en fus neceffidades^trabajos y enfermedades Elíegundo,íe dízc del q ayuda al q actualmente efta haziendo algo.como el que efta leuantando del íuelo al guna piedra o palo grande,&c. El tercero3fe díze del que ayuda a miífa cantárida o rezada. También fe di- zedel que ayuda a labrarla tierra de fuvezino.&c, Y" sííTi ay muchos defta manera , los quales fe declararan muy mejor, enel vocabulario q comida enla lengua deiosyndiós.
Buífcferto*
. (JQjiando ouíef e algunas cli&íonesque kdétmAi'ác verbos^ orno nombres verba!es3o aduerb¿os:pnnic- ro fe pon dra el verbo de donde defcícnderj , fí no cón- cuerdan co nel enlas primeras fy üabas:pero íí enelias di fi eren >no fe pondrán colos verbos fino ene! lugar que les pcrtenece3confonne ala ordenad abecé, Exemplo, Aunque abíertQ,fe denuede abrinporque varia enlas- primeras fylíabas/e pondraca^a vno enfu lugar^íegu la orden dejas letras*
Buííbfepntm
ffEnlos vocablos déla lengua, vnas vezes fe ponen.tí, por.o, y otras, o;por/u, porque los yridíos enkpro- nuncíaáon la s vanan indiferentemente* Y arfi vnos di zen, Muchú y otros., mochü
SluifooctaiKv
ffDonde fe ponejo mefmo, o, ídem (deípues del ro- mance) ié ha de enteder que los naturales no tienen o- tro vocablo pr oprio en fu légua,íí no que vían del mtT mo que nos otros tenemos ala letra : y oirás vezes de nueftro romance y fu lengua forman fus nóbres o ver foos variando o mudando algo del romance mieftro y fu !en>uaao mezclando d vn lenguaje cond otro, £-
-tPPF /--?_-" *
Aírifof* templo* Nmocaljascopúia^efcalf orne las caifas,
Huífonotícnp*
IJMuchas di&ioñes ay erila lengua que por fí no íígni fkan nada;pero juntándole con otrás^íignijfican algo* Y enefta lignificación fe^ponen enel vocabulario* E- xemplo, cqíuí: las quales por fí fojas no fígnífican na- dadero anteponiendo fe alos verbos^íignífican que la operadon del verbo pafla en otra cofa; y es lo.q en nue fíro romance dezímos, A Pedro a Iuant Pedro nktla cotlat Yo amo a- Pedro*
Buifo&ecímo.
fjTambiehfedeue notar5que por faltar los nombres verbales propríos en la lengua,algunas vezes los fuple por los pretéritos períeffcs del vcrbo,o por otros tiem pos : y tanbíenquando Faltan los aduerbios3Iosfuplen eoii los verbales acabados enjíztíúy eíla pardcula3tica„ Exemp!o> reoyeuacariliztfcatEfcaíámente, :
"* Mnííomdecímo.
l]"En eñe vocabulario fojamente fepoíie enla orcíe del
Áuífos;
abeccja cumia general y común en nueftro romance, para dar auii b que la han de bufear al fin defte vocabu laño donde fe pone por orden^ín en general como eft particulanla qual íeponeal fin defte libro por fer muy diferente de nueítra cuenta ; para dar la mejor a enten- der dilatándola y poniendo algunas regías ncceíTarta* para faber fus diferencias,
Slitifo utodecínia
<£ Antes déla cuenta fe pondrán algnnos vocablos que no fe pulieron en fulugarjosqualcs femé ofrecieron defpuesdelaymprenTion :y fon neceffaríosjos quales no fe pueden poner donde an de eftar por auerfe ym- prímido las letras donde por la orden del abecé fe auí- an de poner^pondranfe todos antes déla cuenta como tengodichot
Sluííbtcrcíodcínio*
ÉF Algunosdeftosauííbs no entenderán los que no fa- ben iatin3porque van fundados fobre el arte déla gra- marica:peroponenfe,por que afosque la entienden les íea luz para faber bien vfar ddos verbos,y deto que de llosfederiuayfale.
uSfUúáittssss&tM ■
€JDeIo$cj coniíenCan en a«
W[\ derrotándola pe rfonaque padece,c.qui#
A para llama r.nícca.uf.anc, netlc-
A a.del q halla aotroémalefic.o.ye ycyy.yey^fnoyolid
A a a. del queíe ríe ha ha ha.hihihn
A alguna parte.cana.canapa.
Abad p reía do o dignidad, teoyotíca tepachotteoy ótica t*
pachoani. Abad/ér. teoyotíca nnepachoa, A badia del raí, teoyotíca tepacholiztft. Ábadeíía démonos ciuatl teoyotíca tepacEo§íCoyotíca tt
pachoani. teoyotíca tepacho* Abahar, nitlajhyyopachca* A babada cofa, tlayhiyor/acholli» Abahamíento. ^ayhiyupacholiztlí. A ba rea r en t re los b ra ;os. nitla ¿malcocho** Aba rcada cola, tían alcochpili. Aban anca ríe. mn ár?acomo1huía,nín,aeuezeonint# Abarrancadero aiH/ a tlacomulli.acuezcomatí, Abamfco atroíJatlamachuilizticaatrionepilhuniztica, Abarnfcolleuarcl ladro todoloq &iiíaécafaodírruyrIof®
do el granizo óyelo, amo nitla rlamachuia ,ani nopilhuia. A bafta aduerbio.yeixquich.yey uhquí-y equallr. Abatir felasaues,nino.pilotiuetzi.ní,totocatiuetz§ AbatimientoaíTi.nepiIotiuechihzdñtotocatiijechiliztlf, Abatir a otro humillándole, nitctlanitla^a.nitejtlalchitla^ Abatido aíTi.tlarlanitlazfli.tlarlalchidaztlú Abatimiento tal. tlatlanitla«*aliztíi. terlalchitla^aíiztlf* A ba xar por defcendi r. nj,tf nio, neníeme. Abaxamíento, temoliztli. Abaxar alguna cofa de alto. nitla,temouia» «Abaxadacofa alfi. tlareniouillr,
Abaxarfeinclinádoíe. ninc,pachca%n!*no,prchfeca ní,tctaai Abaxamientotal nepacholiztlt nepecluctaliztli.tcIoliztli# Abaxo.tlatzintía. tlani.
Abeja de miel que cna dentro cndaild.qtxüinecuc a)cÜ
Á
A antcK *
Abefa montefademieJ.prpiyoli* Abaja otraque háze pana reñios aii>cles.mirn'vaóatT; • Abeja otra de miel que cria debaxo de tierra, rJaletzatl-, A befa grande de-miel que horádalos arboles^ xicotli. Abejón o cofa aflfú remolí. •
Abertura délo cerrado, tlapouilíztli, \
Aberturadelabocávcamachaloliztlí» ^ , \S
Abertura de caja» tíaíapádi y coy-oca. tíalapatli y tía tatacya» Abertura de llaga, chipeliuiliztíi, Abertura de maño, nernacpa'c. Dualiztli» Aberturadeojos. neixtzayanaliztli; \
Abierto» tlapouhqui.
Abiertoeítar libro o carra, c^ouhrimani, tIapouhtímaníé Abilperfona.yolíotlacaqumi, •
Abiíidad. yollocayotl» tlacaquilíztíi, Abilmente.ixtlajiiatca.nezcalica.eítos y Tos femejatesnofe
vfan fino en compoficio.exéinplo. niquixtlamatcachiua *
hago lo aburriente» Abifmoagua profunda, amíctla.aoztoc, Abifmocofamuyhondaomuy baxa»centlaní,yxachicatla Abifpa parda, tlaletzali, tlaletzatl. Abifpa amarilla. tetocani. Abituarfe a algo.ohabituarfe.ytla ytech ninomati. Abítuar a algunoen alguna cofa, yuhnictetlaliliateyollov
yuhnictetlalilia yollotli. Abituado affi. yeiuhca yyollo.ompaomoma. Abituado» ytlaytechmomatqui, Abitacion o habito, y tía ytech nematiliztli. Abiuaraotro.niteizcalia.nite,yeIria,nitennemiIizti3f Abiuado. tlazcalilíi, tlayeltilii.tlanemiliztillú n Abmarfe,ninozcaíía»neltí. Ablandar cera o cofa aífi. nitla^atilía,, Ablandada cofa aíTi tlaatililli. Ablandar cueroo pan du ro alalumbre o hinchazo qué eít&
en alguna parte del cuerpo. nitla. y amanía# ablandada cofa affi» tlay amanilla
A atíte h 3
AbIandarfmtaentrelosdedos,nítfo>p^atzoa# Ablandadafruta.tlapapatzolii. .
Ablandar el tiempo4tlayamania,tlatoíonia, . A bocados» tequaqualiztica. _
Aboconadas echar algo.niriapipiazquetza.nitlauaualaiiiaí
nítlaxaxauania. m
Abochornarfelasmieires.mo,tonaIuia.tonaIuaqui. Abochornadas mieíTes.tonaluacqui.motonaluí» Abofetear, niteixtlatzinia.niteixcapania. niteixtecapama»
niteixtecacapania. #
Abofeteado, tlaixtlatzinilli, tlaixcapanilli, tlaixtecapaniIU,
tlaixtecacapanilli» , . . . . . -
Abofeteador,teixtlaciniani\ teixtlarzmiqui. teixcapaniam,
teixtecapaniam\teixtecacapaniani. Abogar hablar por otro,tepannitlatoa# Abogacia.tepantlatolizthV V
Abogado.tépantlantoani,tla£oliquanianif.tIarlatoTnamict.i-
ani. Abolíoar. nitla^atzoa. Abollada cofa ,tlapatzol!?\ A bollad u ra. rlapatzoliztli» Abominar, nida.telehiua* Abominable cofa, telchiualonf. Abominación tlatelchiualiztli. Abominada cofa, tlatelchiualli tlarelchíuh'tlí, Abonar el tiempo, y etlaqualcanti.yetlayeccanti.yetlacriTpa
uatimani. Abonar a otro enlahazienda tepanninizquetza, nicnoma-
malria. Abonara otroenía fama, nire,yequitoa nite^ualitoa» Abonado affi tlayequirolh.ílaqualííolli. Aborrecerá alguno^mte^ocolja, niie^ílatziluia. nk^tfañit-
ta.anel niteitti. ""*;
Aborrecedortal.tecocoljanittetlatziluiani,teílailiítani,ay-
el teittani. Aborrecible cofaxocoliloni\tlaciluiloni,tlailittonn. ■ Aborrecida coia.tlacocülilli". dadaizíluilíi. tladáilitrálli. tía-
"A n
A ante b»
telchiualli.tlatlaueTittalIi.
Aborrecimieto.tecocolíliztli.tetlatziluiliztlj.reílaílíttalíztli Abortar o mal parir tomado algo para ello, nino^tlatlaxilia. AbortadacriaturaafTi.tlatlaxtlí. Abortaduratal.netlatlaxilílizdi,
Abortar mouer porocafion fin voluntad, nino,tlaolinilia. Abortado nacido fin tiempo,Can oli,o olí. Abotonarlos arboles, totomoliui, Abotonado árbol, totomoliuhqui. Abracar, nite4nauatequi, Abra^adacofa.tlanauate&li.
Abracado o abraco, tenauatequiliztli. tlanauatequiliztl?. Abrafarfela tierra degrácalor#xotIa,tIaIxotla,dalhxotla,tla.
lli tlatla. Abrafada tierra, tlallíxotlac, tlalli tlatlac, Abrafamicnto t al . ti al x o ti al i z tí i. ti all i tlatlatiztli. Abrafar fe del fol.ni.tonalmiqui. nMlemiqui, Abrafada cofa aíTi,otonalmic.otíemic, Abrafamiento tal. tonalmiquiliztli, tíemiquiliztli. Abrafar fe del huego, nútlatla, ru,tlemiqui. AbrafadoaíTi,tlatIacttIemicqui, Abrafamiento tal.tlatlaiiztli^tiemiquiliztli. Abreuia^nic^cotona.nitlajilochtia.amonicueyaqtjilia. Abreuiada cofa,, tlacotontli.tlailochtilli. amotlaueyaquilfllL Abreuiador,tlacotonani.tlaiIochtianit atlaueyaquiliani. Abrctjiatura/tíacotonaíiztli.tlaííocritilizdi.atlaueyaqliztli. Abrigado lugar,yeccan»qlcan,tlacacauaca.tlayamania.tla-
totonia. Abrigadoeftar el lugar, tíatotonixtímanf. tíayamaixtimanf Abrigar arropara otro, nite^laquentia^ttefOlolóa» Abrigada cofa airi.riaquentilli.tlaololollí. Abrigo affñnetíaquentiliztli, neoíololiztli» Abrigovientolluuiofo.quiauhyoeecatl. Abrigar algo del viento,nitla,yeecatzacuilia. nejecatzacuí* lia,ne,ecatzaqua. Abrigada cofa aíTi. tlaeeca tzacuiínií.
A artfe b# 3
Abrigotal.neeecatzacuíliliztli.
Abril mes quarto. lo meíma veUcnauhtetl meztlj;, cexih>
uítl. Abrir, nitlatlapoa.
Abrirfelallaga onacido.uitomLpitzmf, Abrir carta.nictoma. nic,t!apoa. Abrir la boca . ni,camachaloa# Abrir los ojos ninixtzayana.niual,Iachia. Abrirlamano^nino^macpal^oa» Abrir ^aja para fundaméto^tlatlalana. ni,tíatlal¡ananae Abrochar, niclatlalpia Abrochado, tlatlalpiílú Abrochadura. tíatlalpilizttt. Abrojo.^acamulli* Abrojo otro.chicalotK Abrojo otro, ti acatecolochicalotl. Abrojo otro.quauitztli*
Abrojo grande que Tale detierra»teocomitl.netzolíl Abrojootrodela tierra, tlacatccoloxocouitzrii tlacatecol©
uitztli. Abrojo otro«tzitzinrfapatl. Abroquel a r íe bufea eí cuda r fe. Abuentiempo.qualca.uel ipa, ymonequía ymonecya. Abuhadoeflar,ní,cacamaua.ni,$ac<amaua. na atemi. AbuhadoaíTi. cacamac.c.agamac^cacamactic.c.ac.amactíc.
aaténqui. Abultar por hornato.tíauelnextia. Abultado en roftroocuerpo.uelnezq# timakic.teixmauhtl Abulto hazer a lgo,n¡no5teuicaltia,ninO;tetoch'a. Abundar generalmente miecnaxca.miecnotlatqui.atIenic
tem achia» Abundancia afTi.miecaxcatKmiec tlatquitl. ayoctle mote- machia ayoctlemonequi.ayocmiximati tlatgtlv ayoctle
tlacotli tlatquitl. Abundoíb.axcaua tlatquiua miecyaxca.miecytlatquí.atle
quitemachia'.
A ii]
%-
A ante b 8c c\
Abundofamente, miecaxcatica. miec tlarquitica. Abundadarenriquezas.ninocuitonoatnJnotIrvCamatt.níno
tlamachtia. AbundofoaflTi. mocuiltonoani, motlacamatim\moíIamach
tianf. AbundofamenteaíTi.necijiítonoIiztica^netlacaniachiliztica Abundoíbdecombite, yxachiytlaqual.miec ytlaqual,ami-
ximati ytlaqual. Abundaciaauerdequalquiercofa.tlaneneuiuia.ílaneuhqui
^a.tlaneuhcaquiga^tl acenqui^a» Abundancia auerdeíeñores redores o gentes, tlaquauhqui
Abuílon, tlaauiíquixtiliztlí.
Abufo mala coftumbre. aqualíi ytecíi nematüiztíi.
fTAca'nican.yz^niz. Acabar dar fin ala obra.ni3tlami\nitlayecoa.nitíatzoiíquix*
tia.ni\quica. .
Acabada obra, t!ayecoIli\tlatzunqumillf\ Acabarfedehazeralgo.tlamt.vecaui.quica.tzonquic.a. Acabado aíTi.tlanqui. y ecaimqui\tzonquizqui. Acabaroconfumircofa de comer obeuer, nitla,tlamia. Acabada oconfumida cofa affi.tlatlamillí. Acabar felá vida.tzonqui^a nonemiliz. tlami nonemiliz; Acabar la tela o techumbre, nitla,tzopa. ni,tzopi. Acabar fe afTi.tzopi.
Acadabarrio.cecencalpulpa.cecentlaxilacalpa.eecenchinl
pa. A cada cafa,cecencalli. cecencalpa, A cada collación, cecentlayacapa, Acada cantón, cecencaluacazco. cecencaínacazpa. Acada ciudad. cecemaltepetlípan. cecemaltepepa, cecente
pepa.cecemaltepetl. cecemaltepetlipa. Acada cofa redonda o gruefa»cecente*tlt Acada cofa no redonda, cesen.
A cadagetede barrí o, cecencalpul ti.
A cadalinajc.ceccntlacamecayotU
A cada pafíb.atza.achchíca* canicnem!,
A cada perfona.cecentlacatl.cecen,
Acadapuerta.cecenquiauatenco.cecenquiauatenpa*
A cada vno de cofas a nimadas.eceyaca, cecen.
Acada vno de cofas inanimadas* cecen.
Acaccer.mochiua.
Acaecida cofa, omochiuh,
Acaeceroaconteceren mi tiempo,nopan mochiua.nopafr*
ti.nixpanti.nomatia, nixtla» Acaecida cofa aíTi.tepan mochiu,tepantic,reixpantic.tema
tiantic,teixtlatic4 Acaecer me algo, y tía nopan mochiua.y tlanopa uallauh,
ytlanopantemo* A canalar madera o pied ra.nitla.acaloanitla^uacaloa. A canalado aííi,acaltic. uacaltic» Acanalado.ayre.mcpiac.oaeecatl.mopiazquetza eecatl Acarrear, nitla^aca.
Acarreada cofa o de acarreto, tlagactli* tlac,acactIiV Acarreador, tlacacac.tlacacani, tlatla^a^acani. A carrear piedras, m\tecaca, acento breue. y aíTidelosde
mas,filicet,acarrear madera,trigo &c. Acarreadas piedras.tla^acrli.tetl. -A cafo o deinpromfo fuceder niealgo»amononemachpaé
anonemachpa. Acauda!ar,nitlaixnextia#
Acaudillar.notlann!temana,nfte,centlalia,nite,ololoav Acaudillada gente, tetlan tlamanalti.tlacétlaliki.tlaoloiolti* Acaudilladador.ytlantemananijecentlaliani.teoloíoani, Asacan o aguador, atlacuicatlatlaciHc.atlacuini^anamacac
anamacani. acacac, Ac,ada o agadón, tlaltepuztlí, Acecaiar,nirIaJixpetlaua.nitla,ixchichiquf*
A ante c
Aceca1ado.tlaixchichictIittIaixpetlaua1li.tIapetIau!itIn Acecalador» tlaixpetlauani . claíxchichicqui. tlaixchichi-
quiñi. Acecaladura.tlaixpetlaualiztli..tiaixchichiquiiiztlu A celera rfe enojarte» bufea eno/arfe, Acelerarte darte prieíTa.ni3ciui\ nino,mociuia Acelerado yciuhqui. momociuíamV Aceleramiento yciuiltz'tli.neniociuiliztlí» Acepillar» nitla^xchichiqui.nklaixpetlaua* Acepillada cofa» tlaixchichictli, tlatxpetlaualli- tlatxpetít
u htli. Acepillador, tlaixchichiquinu tlaixpetlauani Acepilladura tlaixchichiquiltztli tlaixpetlaualiztlí» Acepilladuras o alTerraduras»quauhtextI¿. Acepilladuraslargas.quauhtlaconeualli* quauhximalli. da-
$oneuallútlaximalli. Aceptar petición nitla,uelcaqut. Aceptada peticion»tlauelcactli. Aceptar perfonas nite^xifta* Aceptación de perfonas tcixittaliztfo. Aceptador ral» teixittani» Acequia.tIalatlautli,aquetzalIi\ueiapantiX Acercadealguno^terloc-.teñauactetlan, Acercarfe. ye non,aci»ye non,acitiuh> ye itech nonaci ye
ytechnipachiui, AcercadoaiThyeyrechacirri ye tetechpachítihquí. Acercamiento» tetechonaxitiuiliztli. tetechompachiuk-
tiuiliztíu Ace r ta r enlo que fe dize o haze, nitla, ípahtil/a» Acertada cofa, ílaipantililH* Acertadamente» tlaípantihlfztica» Acertamiento, tlaipantililiztli. Acertaraloquefe tira, uelipan fcicuica» uelipan y auk» üeH-
pan nictlaxillia» Acertada cofa affi» uelipan tlauictlK Acertador tal, uelipan tlauicam .
A ante c* 5
AcertemientoaíTi. uelípan tlauicaliztli.
Acertar enlos negocios, uel ninochiua.
Acertada cofa afíu uel nechiuhtlu .....
Acertadamente enefta manera uelnechiualiztica*
Acertador alTj.uel mochiuanñ
Acertamiento tal* uel nechiualiztlt.
Acetre de agua bendita.tíateochiualapaztíi,
Aceuilarfe.nino,maceualquixtia amonotech,monequi
AceuiIado*maceualquizqui\amo y techmonequú
Acezar.nicica*
Acezar o carlear el perro, m\neneciui\
Achacaralgoa alguno* tetech nitla.tlamia.
A chacofo fer. aninonotztlani anotech ninaxitlani. ay achí
, noconnefrica.
AchacofoaiTi.amonotzallam\aytecn maxitlanú ayachicon
ne&ieni. Achaques poner efcufandofe.ydaitcchninotlamia. nicno-
tláneuia Achacólo affi.ytla y tech motlamiani quimodaneuianú i Achicar.nitla.tepitonoanitlatepitilia» Achicar obra bufca acortar. Acidentalmente.bufca acaíb.
Aclarar el tiempo.tlachipaua tlaneci tlanaliui.uellamamani Aclamar fe qualquieralicor.chipaua.yeaia. Aclaradolicor.tlachipaualU.tlachipauhtli.tlayecliII/t Acocear a otro nitctelicc.a. nite,tetelicgá. Acoceado tlatelic$alli. tlateteliccalh. Acocéador.teteliccanJ, Acodar vides o cofas aifi.nitlajnecuiltoca.nitlajnoliuhcato-
ca Acometer fin razón, nitcnempenaltia.n/te ,ixnernpeuaí*
tiaoiiteixpeuaítia. Acometedor, tenenpeüaltianí. teixncmualtianLteixpeual-
tiani.
A inte é*
^com€tido,tIanempeuaííilli*tIaixncmp€U2!íi3Ií\tlaixpeuaI^
tilín Acometimiento. tenempeualtiliztlú teixnempeualtiliztli» te
ixpeuamliziii* Acometerá otro,nite,peualtia,nite,pepeualtia. Acometedor aííi tepeualnanútepepeualtíani. Acometido aíRtlapenaltillijlapepeiiakillñ Acometimiento taUtepeualtiliztli. tepepeualriíiztli. Acompañar aalgunoenenugardocftadeaíríento,tetlanm
ca. ' Acompañado aíTi.ytlanyeloac ytlan onoac. Aacompañadordeííamanera.tetlayem.tenatiacyení. Acompañamiento affi. terlan yeliztli» tenauacyeliztlí.. Acompañara otro andando.nite^nica nite,uicatinemi nite9
uicátiuh» ikompañado aiTi.uico.utcotinemí. acompañador tal teuicani. teuicatinemfni. Acompañamiento.íeuicah'ztli. teuicat!n3milizt,?# Acompañara! mayot .nite.aachti. nite^íaiccauia. Acompañado aíTi.aachtilílo. acompañador tal. teach teaach tlaíccauianj, jicompañaral mayor o ygual íiguiendole. nite,tocatinemí.
- nitejUícatinemi nítevthtlauícaititinemí. Acompañadoaírj.tocatine.motocatinemoa.uícotinemcui
cotinemoa.tlauicalíotinerrr. tlauicaletínemi. Acompañador tal.tetocatínemini. teuicatineminí.tetlauical
titinemini. i . .
A-compañamientoaíTi. tetocatinemiliztli. teuicatinemiliz*
tli, tetlauicaltitínemiliztli. Acompañar a otro harta fu cafa. nontecaua. Acompañado aíTi.oncaualo. oncaualoni. Acompañador tal. ontecauani. Acompañamiento aíTi\ ontecaualiztli. Acompañara otro defde fu cafa, non^ana. Acopañado%or*t!aantli.ontlaanalli.
A-ante- c
Acompañador tal onteanarii.oníe anquí, • Acompañamiento afTi, onrranaliztri Aconfejar. nit1a1nanamiqui.nrtla1t1ato!nanamiquí» Aconíejado^tlananamictli tlatlatolnanamictli, Aconfejarfe. nino3nanamiqui. nmo,rlatolnanamiqui, m~
no,yolnonotza . nino,tlatlantfL Acontecer, bufca acaecer. Acordarme de algo.ni,tlaínamíqui. Acordar a otro, nite.tlalnamictia. nitlatlalnam/ctia, Acordar a otroalgunacofadelaqualno fe acuerda bien tra
yendo feía ala memoria» niteyoímaxiltia. Acordar deliberar algo, nino/yolnonotza, nitla>nemilía, Acordadacofasneyolnonotzalli.tlanemililli. Acorda Jamete, neyolnonotzaliztica tlanemililiztica. Acortar o achicar, nitla^tepitonoa nitla;tepitilia. ñitlailo-
diría* nitlatzinquixtia. Acortado» tlatepitonolli. tlatepitihlli. tlailochtilli.tlatzm
quixtilíi. Acortar hedifidooferminos. nida^tzoloa^nitla^tepítnia.ní
tla,ilochtia. nitla,tepitonoa. Acortada cofa aíTi. tlatzololíi.tlatepitililli.tlatepitondlli.tla
ilochtilli. AcoiíardarprieíTa. nitía.ciuitia.nitla^iciuitia* Acollado, tlaciuitillntlaiciuitilli AcofTador. tlaciuitíani. tlaícíuitiant. Acoítamrentoofoldcida. tlaxrlauilli Acortarme o echarme, nino.teca. Acollado o echado, motecac» Acoftarfe omelinarfe el madero o pared, colíui. noíiu^chft
toliui. Acortado aíTí» coliuhqnúnoliuhqm, chitfoliu?iqi.i, Acoftarfe ala parte de alguna perfona. tetlocninoquetzfi» teuan ntnoquetza. teuic nínoquetza. teukpa niño- quetza. Acoftadoaffi. tetlocpa moquetzquútetlan moquetzquí. Acoílumbraríe a algo, y tía y techninomati.onipaniiioma.
A ante c«
ri nimaxalyui, Aeofar. cuztic tepuztli, Agor. tlotli.
Alomar perro, nicnanauatia. Acorarfe* m\poconi, _ Acorado affi.po^onqui. Acotar a otro, nitemecauitequi. Acotado, tía mecauirectlú Acotado r.temecauitequini» Acote el que fe da. temecauitequiJíztli* A^otede cuerda o diciplina inecatl.teinecaui teconi. Acrecentar hazienda.nitla tlapiuianitlajmíequili'a. Acrecentada hazi^rtda,t]atlapiuilli,tlamicquili'lli. Acrecentador tal. tlatlapiuia ni, tlamiequiliani. AcrecentamientoaíTi. tlatlapiuiliztli.tlamiequil/ztli. Acreedor.ytech tlaactica, ytechtIaactoc.tzoyotica¿ Acuchillara otro. nite,tepuzmacquauia. Acuchillarfe con otro, teuan nitctepuzmacquauia. Acuchilladas aduerbio,tetemacquauiliztica. Acuchilladizo, tete puzmacquauíani. Acuchillado, tlatepuzmacquauilli» Acudiraciertolugar, ni,uallama ti, non,tíamatf, Acudiro recurrir aperfona. ni,quaImati,m,quaItoca« Acudir conla renta. non,tlacaüa.non,tlacaIaquia. Acudimiento afíi.tlacaualiztli. tlacalaquiliztlú Acuerdo en coníejo, nenonotzalli.necentlalilli. Acuerdoentrefi. neyoínonotzaliztli.tlanemililiztli. Acullá no feñalando el lugar, ñipa. Acullá moftrandbel lugar, nepa,nechcapa.nachcapa. Acufaren)uyzio4nite,teixpauia.mte,tejlhuia# Acufacio»,teteixpauiliztlí.teteilhuiliztlí# Acuíado. tlateixpauilli.tlateilhuilli. Acuíador. teteixpauiani. teteilhuiani. Acufarfairaraenre.nitejztlacauia,nite,tlapiquía.nite>tIato
leuia.nite,tlatolchichiuilia,n¡te,tlatolquech¡l/a.
TPPF /- f-_- ' *
v
A ante V 7
Acuíado aíTi. tlaztlacauilli,tlatíapiquillí4 tlatlatoleuilli^ tlatla-
toIquechililIi\tlatlatolchichiuíIiíli, Acufador tal» teiztlacauiani,tetlapiquianj\tetlatoIeuíani\te
tlatolquechiliani.tctlatolchichiuilianú /^curacionalTitteizt1acauil]'ztl!,tetlapiquilíztIi\tetIatoleuiliz
tli.tetlatolquechililiztli.tetlatolchichiuililiztli» Alinea o acotea, tlapantli» Ac ucar negro defta tierra» chiancaca» A^ucardecaftilla.lomefmo^velcaíhllan chiancaca. Abuela tlaximaloni.matepuztli. Acuelapequeña.matepuztlaximalonito.matepuztontlí»
|f Adalid. teyacanqui,tetlalmachti4 Adarga o rodela,chimalli4 Adargar fe. nino,chimalcalti\nino3chimaltia. chimaltítlaa
nicalaqui» Adargado.mochimalcalti\mochimalcaltíqui# Adelante o masalla,oc nepa.o cachi nepa. • Adelantarfeen hablar, teyacacnfqui^a.nitejtlatolpanauia. Adelantar a otro en honrra» yznitequixtia» yznitequetza. Adelantar fe en camí no, achtoniauh. achtopa niauh, achto-
nompeua. achtopa nompeua, Adelantamiento aíTi achtoyalíztíi achtopa yaliztli. achto-
ompeuahztli achtopa ompeualiztli» Adelgazar tablas o piedras ocofa aír¿.nitla,canaua» Adelgazada cofa, flacanaualli, tlacanauhtlí» Adelgazamiento tlacanaualiztii. Adelgazar hilo ocofas largas rollizas nitla,pitzaua. ¿\ delgazada cofaalíu tlapitzaualli, tlapítzauhtli» Adelgazamiento.tal.dapitzaualiztli. Adentellar o morder fin Tacar bocado, nítctlanquechia. ni-
te^etexoa.nite^ampoxoa.nite^Ianqua. nite,quetzuma. Adentellada cofa»tlatlanquechiIlí*tlatetexollíf tlacampoxol li.tlatlanqualli.tlaquetzuntli. Adéteíladas» tetiáquechiliztica tetetexoliztica.tecampaxo-
liztica.tetlanqgaliztica, tequetzumaliztica» Adentelladurattetlanquechilizd¿^tctetexoliztli.tecainpaxo
A ante df
l!ztli.t^tlanqualiztli4íequetztimaliztlú Adentelíaro morder facando bocado. nite>tIancotona* Adentellada cofa aíli. tlatlancotonallt» Adentelladas aiTí.tetlancotonaliztica. Adentelladura defta menera.tctlancotonalizín, Aderecaroadornar algo generalmente» nitla,chichiua.ni
tlacencaua. Acterecadacofa. tlachichiuhtli, tlacencauhtli. tlacencaual-
li. s Aderezo tal. tlachichiualiztlú tíacencaualiztli. Aderecaroadornar algo honrrofameme, nitla,mauizchi-
chíua,nitla,yeccbicbiua. Aderecada cofa alíi. tlamauizchichiuhtli.tlayeccbichiuhtli. ÁderegoaíTi.itlamauizchichiuahlizrlú t!ayecchichiualiztlí# AdefTeo.tlamaluiliztica. aonnemaquiliztica, Adeíora.atenemachpa amovuhcareyóllo. Adeudar fe tomando preftado.ninOjtlacuia, Adeudado, moilacui. Adieftrar ciego, nite,yacana.nite.ana, /^dieftrado.tlayacantli rlaantli. Adieífrador .teyacanam. teanani. Adiuinarfm agueros.nitla^yolteouia. tetempan nitlatoa, Adiuinacíon.tlayolteouiliztli tetempan tlatojiztli. Adiuino.dayolteouJani. tetempan tlatoani, Adiuinar por fuertes o agüeros. nitIa,poa, ni,ticíti, Adiuinacion afli.tlapoaliztli ticiyotl» Adiuino tal.tlapouhcjui.ticitl. Adiuinar ene! agua. atl nicmana* atlan niteifta, Adiuinacion aífi amanalíztli.atlan teírtaliztli. Adiuino tal, amanan/, arlan tei'ttam. Adiuinar por fignosoíueños nitonalpoa, Adiuinacion aíTitonaíf oualíztli. Adiuinodeíla manera .ronalpouhquí» Adminiftrar.mtet^tlamachia nite,tlamachia.nite,tlatlatla
hlia.nire.tlamamaca. Adííiiniíhacion tetlatíamachiliztli» tetlamamaquihztli ♦ te
-
A ante i*-
a
tTatlalililiztli- ■ •
Adminiftrada cofattetlamachíllitter]atIaliTiIli\ temacrli. < Adminiíhadqr. tetladamachiani. tetlamamacani. tetlatlat
liani, A dmirar a otro.n ite,i£auia4 nite,mauhtía. Admirable cofa, mauicauhqui mauiztic. Admi ración, tIamauicoliztli»neícauiliztlf# Admi-rado.ílamauico.tlamauijoani, mic,auianí. Admirar fe. nitlamauicca. ninicauia. Admitiraalgunoparaaígunacoíá^m^celia^riire^nequ^ Admitidojlacelillí. ondanedíi. Admitirlo quefedize ohazesnklapaccacaqui\nitl3;(ue.lca
qut, nirla^eíitra. Admitido aíTi.tJauelcadli. tlauelittalli. .
Adobar algo, buícaaderecar*
Adobartexendoagujerode manta ocofa aíTi.nitíachichí, , Adobada cofa a iTi.tlachíchitl. Adobar veíiidos haziendo nueuolo viejo para engañar, ni-,
tla,nextlatia. nitla,nexquaqualatza. Adobada ropa aiTi.tlanextlatilli» tlanexquaqualatzalIL Adobe de barro.xamitl. ,
Adobes hazer.nijxanchiua» Adobo.íomefmo.
Adonde preguntando canin, campa, can, Adondequiera oen qlqer luga r.c acocan, c^ocamps. Adoptar tomarpor hijo, ninotcpiltzintia. A dopcion netepikzintiHztlt Adoptiuohijo.nep ützintilíú - Adorara dios,nicno,teotia.n!cno,tlatlauhtiíia, Adorable dios digno de íér adorado, neteotiloni, tlatlaufiri-
loni. Adoración talneteotiliztli.tlatlatlauhtiliztli» Adormecer al -niño. nite,cochteca. Adormecido nifiOvtlacochtectlK Adormecer al grande. nitexochtlaca» Adormecido aífi tlacochtiaztli»
ante á & f*
Adormeccerfo entomeccrfe el pie.nocxicepoa.nocxf ccct
poa. ... i
Adormecido píe. cepouhqui hxltheecepovhqvi icxitl, Adormecerfela mano.noma cepoa.noma cecepoa. Adormecida mano.cepoubquimaitl» cecepouhquimaitl.y
aíTi deles otros miembros» Adornar, bufea componer»
Adquitir con trabajólo necefíarioaTa vida .drzen per meta phorl a nicaxcauia. nitlatiapaliuhcaina, nicoqchuia qeía- ui gbiouía íc toneua ic chichinaca yn noy olio yn nonacayo Adrede hazer o dezir algoje niteqneíoa. ^anicnlnoqueloa»
ca niuhnicchiui.ic ninotecoa-, Aduenedizo.uecatlacatlueca ualeua .uecachle. Aduenedizos ya auezuidados, flaca nechicoltvlacanepa*
panti. ^duiemr, ualíaTrztlK Adular.bufcalifongpar, Adulterar, nite,tlaxima.fepan n«atsTr, Adulterino o adultei ina.bufr abaf :&áot Adulterio, tetlaxímaliztl^epanyaizdí» Adultero o adultera, •tetlaximani,tedaxinquí4té'panyanM»
panyaqui, A empuxones, tetótopeualiztica,teixicqtzaIíztica4 teixcue
tlanaliztica, Aefcondidas, bufea efcondklamente, Aeítaboia.ymmani, A efte tiempo ye axcan> ye no iquacy.ye nouel axcan.
0¡¡. Arable perfona. muchi tlacatlytlaco.muchi
tlacatl rcnjub,te cemiemuh. Afabilidad, tece micniuhyotK Afearlohermofooeftrasarlo.nitla^itlacoa, Afeado tlaítlacolh.
Afeytarfe]amugeralmodoantiguo,ninoxatia* AfeytadaaíTi.tlaxauallí.t1axauhtl«,xauhqui. Afeytctal.nexaualoni, xaualH, Afey ta ríe los hombies ai modo antiguo, ninichiu*.
A ante f ♦
A feíte aíTí, neíxchíchíualoni.neíxchichiuallivxauallú
Afeitar rapar o cortar el cabello generalmente, nite,x¡ma,
Afeitado aíT». tlaxinth.
Afeitarbaruaa otro.nite^entzonxima.
Afeitado affi,tlatentzonxintIi.
Afeminado,ciuayollo.avoHotlapalticé'a oquichyolló.
afilar cofa de hierro. niíla5tcntia.
Afilada cofa, tlatentilli.
Afilador, tlatenti, rlatenrianí.
A filadura,tlatentliliztli4
Afirmar,nitla,nelriliavnitla,nelitoa#
Afirmación, t!aneltilifiztfi.tlaneIitoliztIi\
Afirmada cofa* tlaneItflilli.tIanelitolli#
Afirmadamente.tlaneltililíztica. tlanelitoliztíca,
A fi rma r porfía ndo con oi a d ¿a, niño, tenquauhtiIía;níno,tIa
toíchicaua, nino,nitentlapaltííia. Afirmación alTú netenquauhtihliztli. netlatolchicaualiztl/,
netentlapaltilíliztíí. AfirmadacofaaíTi. tlatenquauhtililli, tlarentiapaliuhcauill/. A firmadamente aíTí, tlatenquauhtiliztica. tlatentlapaliuhca
uiliztica. Afligir o fatigar a otro, nite,toJi'nía,níte,requípachoa. A m'cion o afligimiento, tetohniliztli.tetequipacholiztl/. A ligida cofa, tlatolinílli, tlatequi'pacholli, Afligidor.tetoliníani, retequipachoani. Afligir mucho a otro.nitc,elelaxitia. nitctoneua^nite.chichi . natza.aniteatlamachtia, nitetlaciauiltia, Aflicion oafligimiento ta'. teelelaxitiliztli.teroneualíztli.te
chichinatzaliztli, ateatlamachtiliztli. tetlacianiltií/ztli/
Afiigidoaíí'0tlaelelaxitilli,datoneualli.tlachichinaztli,atlaa= rlamachnlli, tlatlaciauiltilli
Aflígidor talteclelaxitiani. tetoneuani, techichínaezani a-
teatlamachtiani, redaciauiltiani, Afloxar generalmente, nitla^caxania. AHoxai fe.caxani Afioxarfelaenfermedad.caxaua.cuetlaní,
B
A Hoxar emperezando. ni\cuitlagbt1aua.ni\cuit1atzokitine-
múni\cuitlatetzmiliuhtinemi.nicuitlananacaiui» A laxamiento añl cuida tzatlaualiztli. cuitlatzollotl. cuitlá-
nanacayoth Aforra raigo. nitla>ixnepanoa. Aforrada cofa, tlaixnepanolli.
Afrechos faluados,o cofaaiTi.ttatzelolIi:tlatzetzelruhcayot| Afrentar generalmente nite,pinauhtia.nite,auilquixtia. Afrenta. tepinauhtiíiztU. teauilquixtiliztl i* Afrentadamente .teamlquixtitiztica.tepinauhtiliztica* A fren tado .tlapinauhtilli. tlaauilqui x till i. Afi'entador.tepinauhtiani.teautlquixtianu Afrentar a otroponiendoletachas. nite,papaca. nite,pa&e
ca.nite,pac9otlaua.nite,atemouia.nite,nauiantoca. Aírentaafri.tepapacaliztU.tepactecaliztli.tepacgotlaualiz-
tli.teatemouilíztli.tenouiantocaliztlí. AfrentadamenteafTi.tepapacaliztica. tepa&ecaliztica.
tepaccotlaualiztica.teatemouiliztica. tenotiiátocaliztica Afrentado deftamanera,tlapapa£fcli. tlapa&ectli. tlapacgo-
tlaualli. tlaatemouilli, tlanouiantoétü. Afrentador taltepapacani-tepadeeani. tcpaccotlauanite-
paccotlauani.teatemouiani. tenouiantocani. Afrentar a alguno diziendole fus defetos, nicteixcomaca.
nicrejxmanilia. Afrenta afTi. teixcomaquiliztli. teíxmaniliztli. Afrentadamente deítamanera^teixcomaquih'ztica>teixm&
naliztica. Afrentado aíTi.tlaixcomactli.tlaíxmaniíinú Afrentador tal.quiteixconiacani^quíteixmaníliani»
^fAgagaparíe.nitejnetlatilia.nitejneiyanilia.ni- nojpachoa. Agacapado, tenetlatiliqui\teneianiIiqui.mopachoqui. Agallas de árbol, quauhtotomatl quauhcacapuli. Agallas de tinta, nacazcolotl. Agallas de garganta. quechtlatlaulIi.quechtlatlaullotL Agora tiempoprefente.axca^
A ante <g
10
Agora luego, nimanaxca.
Agora de aquí a vn poco, ocmaya ocachicoccuelacnic . oq
chic.oquachica.ocixquichcaiutl/. Agora pocote, yeua'quinaxca.quinizquiy, quinicay.
quin a chic. Agorar tomar agüero. nino,tetzauia.nite,tetzammatj# Agoreroquelas declara, tonalpouhqui,
Agorería, tonalpoualiztli,
AgoOarrealgogeneralmete.tlauag^tlachícaua.tlacogauía.
AgoOadacoia.uacqui.ochicauac.ococ.auiz,
Agoííomesjomifmo.uel.ycchicuejmetzdiycexiuid»
Agota reí agua. nrauatza,nicuatzaynatl#
Agorada agua, auatzalli»
Agorador . auatzan^auaczqui,
AgoramienfO'.auatzaiiztli»
.Agracofa. xococ.
Agro hazeife, ni,xocoya.
Agro hazer.nitlaxocolia.
Agrura, xocoliztli.xococayotl.
Agía fruta, xocotl*
^grazocofa afTi xocoretí,
¿± gra llena ocueíra.cencan nícac, cencan nicaticac.
.Agropor madurar. xoxoctetl4oc xoxouhqui.
Agradarme algo.njtIa,ueIitta.nitIajqualitta.
Agtadablecofa, tlauelittalli.tlayecittalli.tlaqualirtaUi,
^gradamiento, tlauelittaliztli. tlayequittaliztl?. tlaqualittá-
liztli» Agradar a otrotnite.uelIamachtia.niíe,papaqi)iItia. agradable cofa aííi.teuellamachti. tepapaquilti. Ag ra dablemente aflfi.teu el lam achtilaztica.tepapaquiltilíz-
tica. Agradamientotal.teuellamachtiliztli. tepapaquiltiliztli. Agradecer a otro.nite?icnelJlmati<ntte,tla5ocamati.níte>tía
^omati, Agradecer a ocro,nite ,í cnelilinat^nitejtla^ omat^nitejtla^
c,omati,
B t¡
A ante g*
Agralecedor. teicnelilmatini. retla,coeamatini\ teícnelfí-
niatqui. Agradecido, mocnelilmatini, motlacocamatm?. modado*
camatiní. motlagomatirii. Agradecimiento.necneUlraatiUzíl^-ietlacocamatiliztlí.ne
tla$omatiliztíié Agrauiar a otro.nite,to!fnía»nite,tequipaclioa, Agrauíado.tlatolmilli.tlatequipacholli. Agrauiador. tetoliniam.tetequipachoani. Agraaiadaniente^tetolinrliztica.tetequipacholiztrca, Agraüio.tetolmiíiztli.tetequipacholiztlf. Agrauiar con demariadacarga.níte,eticiuiría»mte,enliífc. AgrauiadoaíTi.tlaeticiuttilIUIaetililJí, Agrauiotal.teeticiuitiliztli.téetihliztli. Agua. atU
Aguabendita, tlateochíualatí. Agua rofada, xuchatl .ael xuchiatF. Agua caliente alfuego.acotoniili . Agua caliente al foLatl totonqui.totonqui atl, Aguacero^quiauitl.
Aguacero grande venir con nuue muy escura y granruy» dodetépefl:adét]atfaIacnuitz«yuhquintJaquequeztiuitzv ^oquittiuitz \y huquin g oquitl onotiuitz .otetzauac, ogo- quitiac* L
Aguacozida»icucicatl,tlatotonilli atl
Aguadeaxi.chilatl.
Agua fría, y tzticar.latl cecee.
Agua honda ami&ian.auecatlan.
Agua de manos, nematequilatí.
Aguamanil» nematequiliztecomatl» nematequilteeomatk nemacequiloni.
A^ua de pies, necxipapac atl:,
Agua do fe bañan» nealtilatl.
Aguadero»bufcaa§acan.
aguaducho venir. pex ontiuh.peyauatiúh.pepeyauatiufe*
Agua miel, ayonecu tlit
A ante g¡
tt
Asuar algo.n!tla,ayotia»
Aguada cofa ayo tlaayotilli.
Aguado el que no beue vino.atlauanan\ amoquíní oftU,
Aguda cofa afiladí?.tene.tenatic.renitztic.
Agudeza alTi. tenatcayotl.tenitzticayoil.
Augdo de punra.uitztic.yacaui tztic. tzaptic.yaea tzáptíe»
Agudeza affí.yacauítzticayotl.vacatzapticayotl.
Agudodib'géte. yel tlacacqur. vciuhcayo^yciuhcayolío.
Agudamente aíTi.yelIotica.eltiliztica. ti acacca y otica.yciuh
cayotica. A gudeza aíP.vellotl , el tiliz di . tfacaccay ©ti . y ciuhcay otl » Agudode ingenio, y ello, tlacaquini y.olizma. yclizmatqul
yoíiztlama Agudamente aíT'.yollocatka. tlacaquiliztica yolizmatca-
yotica.yo lizmatiliztica. Aguerr.tetzauítl.
AguÍ!araotro#nite,tototza*nitejciuitia. Aguijada cofa, tlatototztli.tlatototzalli. tlaicimtilli» Aguj}ado%tetototzanf.teiciuitiani.
Aguijodhierrooefpuela. tepuztetzapiniloi.tepuz tetzátzt pitzaloni.tepuztetzopiniloni.tetzopiniloir.cetzapiniloni. Aguijoneara otro. nite,tzapinia,nite,tzopinia,n¿te,ixil¿. Aguijoneado* datzapinillí «tía xíIIi. Aguijoneador.tatzapíniani.teixiliani. Aguijón de aueja, xicotli y miuh.xicotli y teminaya* Águila, quauhtli* Aguilocho, quauhconetl Águila decabeca bermeja.cozcaquauhtli, Águila negra, pouhquauhtli- Aguila blanca, yztac quauhtlt. Aguinaldo.lo mifmo. Aguja paracofer o cofa allí. i?itzma11otI.iritz omitl.tlatz©
maloni. Agujerear, nida,coyonia,nitía,xapotla» Agujereada cofattlacoyonill;:tlaxapotlalíñ Agujero.coyonqui.tlaeoyocíl^eoyoctic.xapD,
"
Agujero do fe guardan las agu jas.uitzmallocallotl, uitzma
lo comitl. Aguzar puta.nitla,yacauitzoainit1a,yacachíquítnitlyacatia-
Aguza rfeenefta manera,niyacauitzaui.
Aguzada cofa de punta.yacauifztic, yacauitzauhqui yaq,
Aguza r algo, bufca afilar»
Aguzadera piedra, tlatentiloni.
Aguzador tlatenti.tlátentiani»
^Ahao1.xi,nicca,niltze,nopiltzeitaui»
netle»yeccue.ayo. Ahechar olimpiar algo.nitlatxetzelca.nitlayeclia. Ahechada cofa.tlarzetzelolli.tJayeftilIi Ahechador.tlatzetzeloani.tJayecb'aní. Ahechadura. tía tzetzelol ix tli tía yecnliztJí. Ahermofearc>hermoíear.nitIaquaInextia%nitIaqualtília.íii-
tlachipaua. Ahincar importunando. nite,tlaniatafaquilí3,íí»te,fequ!uia ¿cpermetaphoram.teixílanipíícatinemi^aninonauacil-
ma.aninopéuiIroa4 Ahincadamente tetkmatafaquiiiztica.tetequiuiliztica.teix
tlampilcatinemiliztica» Ahinco, tetlamarataquiliztli. tetequiuihztli. teixtlampilcati-
nemiliztli. Ahitarnir.ninoxuitia.ninelixuitia. Ahito la perfcnamoxuitiqui.melixuitiqun Ahitóla obra, nexuitilizth.neehxuitíliztli. Ahitara otro. nitejxuitia nite^lixuitia. ^hocmarfe el rio, itioJteuilacachoaimaxicyotia,inoiiiala~
cachoa. Ahogar colas manos a otro.nite,quechmatiloa,nite3quech-
mateloa. Ahogada cofa aííl.tíaquechmatelolli. tlaquechmatilolli. Ahogamiento aííi, tequechmatiloliztli.tequechmateloliztli Ahogar con fogaa otro.nite,quechmecania. Ahogada cofa aííittlaquechmecanilii# AhogamientotaUtequechmecaniiiztli,
A ante h» & i
Ahoga rme en agua que corre ñatoco.
Ahogada cofa aíli.tlaatoctilli.
Ahogamiento tal. atocoliztli.
A hoga rme enlamar o laguna, natlammiqui
A hogado afllatlammicqui.
Ahogamiento tal.atlammiquiliztli. ,
Ahogarfe poniendo fe algo enel gallillo,como poluos/aliua
o bocado^ninelcima. Ahogado afli.melcinqut. Ahogamiento tal. nee I cim al iztíí Ahoyar hazer hoyo.nitla.coyonia. nitla,tataca- Ahorcar a otro.nirejpiloa^ite^ecania» Ahorcarfe.nino,piIoa.nino,mecania. A horcado, ti apilolü.tlamecanilli. Ahuyentar hazerhuyr a otro.nite,chololtia.nite,yeltia. Ahuyentada cofa. tlachololtilli'tlayeltrili. Ahuyentador,techoloItiani tey eltiani» Ahuyentamiento.techolo!tiliztli.teyeltiliztli. Ahuyentare efparzrrganado o gente, nite,cemmana*ai-
te,moyaua Ahuyentada cofa aífí. tIacemmantli,tIamoyauhtí¡c Ahuyentadortal.tecemmananitemoyauaní. Ahuyentamientotecemmanaliztli. temoyaualiztlí. Ahumar algo. nitla,pocheua.nitla,puehe£tiIia, Ahuma ríé*ni,pocheua.ni,pucheci:ia. Ahumada cofa, pucheuac.puchectic>tlapucheuallh Aiu rtadillas.c an y chtaca.
fl"Ay donde tu ellas, encano* ffAayayay.quexandofe. axax ahqua.elele. Ayrar a otro, nitejqualania.nite.tlauelcuitia, nite>necu-
mal tía Ayrada cofa, qualanqui.tlauelcuíc. moc/omani# Ayradamente. qualanyotica.tlauellotica.ne^uínaíiztíca, Ayrarfe. ni\quaíani,ni,t]auelcui,ninoxuma. Ayradopor luengo tiépo. qualancanerns. rnuchipa qua- lantinemi,y qualanypan monemitia» yqualan y pan iver
v
A -ante l
mi.yqualan ypan nemini. ^7er, ' yalhua. Ay re. ehecath
Ayre delgado, ecapitza&Ii. ccaxoctli.eecapeya&íi. Ayflarfe, nin.atzaqua. Avilado» matzacqw4 Avo o aya. teuapauanútlacazcaltí. Ayudaeharomelezina. nite,tzimpamaca,nire,pamaca»fe
cuítlapampa niteparnaca.tetlampanictemacayn patli. Ayuda dar o medicina de otra manera, nite^zinana. Ayuda xiringa. tepamaconi» Ayudar generalmente. nite,paleuia»tepan ninilacatzoa,
nite,matlapaliuhcatí'lia,tepannino,mana. A vuda affj, tepal euíliztlí.repan neilacatzoliztli.tematla
paliuhcatililiztli4 tepan nemanaliztl/. Ayudado alTV. tíapaleuilli. Ayudador raí. tepaleuiani. tepan mílacatzoan?. tematla-
paliuhcflMljan;. tepan momanan?. Avüdar a milla a cantar o trabajar ,nite,nanquilia. Ayuda taU tenanquililiztli. AvudadoaiTi. tlananquililli. Ayudador tal. tlananquiíiqui\tlananquiíiani\tenanquili-
quítenanquijiani. Ay udar con géte armada, yaocnitepaleuia.niteoquichtilía* Ayuda nffi.yaoc tepaleuiliztlú teoquichtiliIztK Azudadortal.vaoctepaleuiani.teoquichti'liani# Ayuda r porque me a yudc.nite,macoua, Avuda tal» temacoualiztl/. Ayu ^adoaiTi.tlamacouall'. tlamacouhquí, Ayudadot tal.temacouani.temacouhqu>4 Ayudar a otro haziendo fe de fu vanda» teuic ninoquetzí*
tetlocninoquetza. teuicpa neua. Ayudaairi. teuic nequetzaliztl?. teloc nequetzaüztlí. teuic
pa eualiztli. Ayudador tal, teuicmoquetzati'Vetloc moquetzanif teuic
pa euani# Ayunaivnino^aua.nijtlaqualizcaua.niítlacatlaqua,
A ante 4 & U
n
Ayunador. mo$auani. tlaqualizcauaní tlacatlaquani. Aluno, necaualiztlt. tíaqlizcaiializtli.tlacatlaqualizt». Avnnoelquenoíehadeiayunado. ayatlequiqua. . Ayuntar generalmente, nitiaancchicoa,nitlaicentlaha.m tla,ololoa.nitla,tecpiehoa. , ,,«.
Ayuntada cofa affi. tlanechicolIi.tlacentlaMIi. tladoMi.
Ayuntamiento'íal. tlanechicoliztli. tlaeentlaliliztMael©
lotiztli. tlatecpicholiztli. Ayííraren vnomayzo cacao palos o cofa afliJUtl^ceternt Ayuntada cofa affi. tlaccntemalli. Ayuntamiento tal. tlacentemaliztli. Ayuntarfe carnal ir ente a muger. nitcteca.Sc perniet*-
phoram nite.nepanoa. tetechnaci. Ayuntamiento afíi. tetecaliztli. nenepanoliztlí.tetech*-
'xilizcii. Ayuntar vna cofa a otra. n!tla,netechpachoa# AyunramtentoalTi. tlanetechpacholizdi. Ayunta i algo a fi comola muger a fu hijuelo* notechníe-
pachoa .notech niepapachoa. •
Ayuntar mantas coficndolas vnas con otras o cofa 3iQ.
nit1a,netechtlaIia.nitIa,netech?a1oa. A y untamiento ta! . tlanetechtlaliliztli- tlanetechc, aloliztíí A yunta ríe la gen te íentandofe. mo,teca. A y untamiento aíTi. netequiztli. Ayuntarle los nos* monepanoayn atl. cetíayn att. Ayuntamiento de rios. anepanolh# Ayuntamiento de naciones. tlacanechicolli. Ajena cofa, teaxca tetlatqui.teyoca.teyocauh,tecococaufl Ajeno fer. nite^axcanite^latqui.nite^yuca^nitejyucauh.
nite,cococauh. Ajo, lomiTmo.
if Ala parábolas atlapalli aztlacapalli. amatlapallú ATapequeña.atlapaltontli,aztlaeapa!tontb\ainatIapalt6t& Ala de papel, ama ailapalli.
fc
1
f\
Ala de terrado o tejado, arta y orí. Alabara otro. nite,yecteneua. nite,vequítoa, níte,qIiroa. Alabanza, .teyecteñeu'aiizduréyeqüitóllztlj.teqlírollrzrli Alabarfe. níno,yeften6ua.'nin'o,yéquitoa, niño qnaíiroa. A ¡abada de .otros. tlayedeneualli.tlayequitolli,tlaquali-
toíli.tlayeéteneuHtIi.' Alacrán, cuíutl.
Aladar de cabellos, canauacantzontli. Alambre cobre, tepuztli. , A?amo o cofa femejante, pepeyolquauitl. A'apoftre» c,atepan.quintepan#tlatzacca catlatzacca* Alarde hazer. ni,tlauiznex'ti3. Alarde aííí. tlauíznéxtilíztlí. Alargar algo. ni.tla>uéyaquilia. Alargado aíTí. tlaueyaquilillí. Alargar o dilatar el tiempo, nítla.uecatlaca. Ala ti dos dar en pelea. nino,tequitequi.nino,tenpapaujX Alarido aflfi. netenuitequiliztl^hetenipapauilsztli Alaridos darde triíteza. nuecoyoua. ni,chtehiqii'iliztza
tzi.ni^chiquiliztzatzi. Alando álTi. tecoyonaliztli. chichiquiliztzatziliztí/. Alafazon. ueliqíiac. Aíbacea. yrechnecaualotiuh. ytechnenanauatilotiuh.ng
nauatilotiuh Albey taré cauallopati. cauallo patía tíu Albeitería. cauallo patiliztl?. Alborotar gente. nite,comonia. nite^acomana» nite,tral'«
fiecuinaJtia. Alborota; fe la gente, ne.comonilo . . ne3acomanaIo.tIaÍ-
técumi. Alborotada gente* tíacomonilli, tíaacomanaííi. Alborotador» tecomonianí. teacománani.tetlaltecuf-
naltiam. Alboroto , necomoniliztlí . neacómanalizt]f..tlaltecuínr
l!ztli.tlaltecuinaliztl/#
Alcahuetear» nite,tlanochilia, qite^tlanaijalnochilia, nitr*
_ tPB^ '/- £.• *
A ante Iñ
14
-
tlanauatilía, AIcahiiete,tetlanochil!.tctlarsaualnccIiili.teííanocliíIianj.te
tlanaualnochiliani.tetlanauatiliani.íetlancchiliqui^tetía
mualnochiliqui.tetlanauatiliqui. Alcahuetería, tetlanochililiztli.tetlanaualnochililiztliVtetla
nauatilfliztlí. Aícaydedecarcel. teilpilcallapíxquí, Alcayde de fortaleza, yaocallapixqui. alcalde, lomifmo. Alcaldía, alcaldeyotl.
Alcanzar a alguna perfona que huye. nite^aci, noroe3aci. Alcance alU, teaxiuztli.
Alcancar a. otra cofa que huye, nítla^ac^nontla^ci. Alean ce afTí rlaaxil/ztíí, Alcanza rollegaralo que efta alto, naci.nonací* Alcatara tomai loqueeilaenakocomo cofa* manuales,
níe^cui.nocünjCui, AícaicaraíricorasgraudesobTuas.: nic,ana,nocon,ana, Alcanca r-Io aefieado. nitlacnopilhuia. nomaceualti nic-
nopiifú \. ,
Alcancarencuenta. nicpantlaxil^.nic.yolmaxiltia Alcance en cuenta. rlapantlacaliztliV , Alcancar de cuenta a otro entendiéndole. aiuhniteirta aiuhnitecaqui, , *
Alcancadoaifide cuenta,- ayuhtlattalli.ayuhyttoni.avuh caconi, ,; , - J
Alcancedecuentaaíf/. ayuhtcittaíiztliayuhtecaqliztli, A carchofa, uitzquiitzontecomatl! uítzquilitl ytzoíitecó. Alcauala. fíanqwzrequitl.puchfecarequitl, Alcauaíero. tianqiuz tequiíqui.púchtéca tequitqui, A car generalmente, nit^acocu/. nitia^coquixtja, Alcarfeenaltoelagua oculebra o cofa aíli. nino^tompítz
qtza, n.no.tonipitzqua, n«no,tonuitzoa.nino>tlamina. A carfeeí miembrpdel varón, moquauhquetza.yolú A.caraiTieiniienibro. m\tlaquauhtilia, nic,yohtia. Aícaaoaiii, Qmoquauhquetz. oyol.
C íf
m
Alearla cabera* n.aquetza»
Aldauaparallamar» tlatzacuilíotzotzonalonr.
Aldaua para cerrar, tepuztlatzaqualoni,
Aldea» altepemaitl.
Aldeano, milla, tlacatl.millacatl;
Alear ei aue qnioquierebolar* m,aaeocui. euaznequs,.
Alegrarfe. ni3papaqun ni,paqui,n,ahauia, n,auia4
Alegrarfe muy mucho, n.atia^
Alegraraotro., nite,papaquilria„ mte,ahauialtia#
Alegre,, paquini. papaqílini. ahauianú
Alegremente* pacca. papaqulliztica. ahauializtica.
Alegría» papaquiliztli.paquiliztli.ahauializtlñ,
Alegrar a otro recreándole, nite^llelquixtia.mte^emeí-
tía, nite^eceltia, #
AlegreafiV mellelquixtiquf mocecemelnqni.moceltiqu^ Alegremente affi. neellelquixtiliztic^ nccecemeltilizti-
ca. tececeltiliztica. Alegría tal, neellelquixtiliztlv nececemeltiJiztli.nececet
tiliztli Alegrarme del mal de otro, tecanauía. tecanipaqui. te-
ca^nauía.tecamVpapaqui» ;
Alegre avTi# tecapaquini.tecapapaqumi. tccaauiamtteca>
ahuianL ' m ,.
Alegremente aííi, tecapaquiíiztica. te capapaqinliztica.te
caauializtica. tecaahauíalizfica. Alearía tal. tecapaquüizrli, tecapapaquilizíli, teeaauíaliz
tli.tecaahuiaHztl^ Alentar tomar alientos niro*>niyotia. Alentar defeanfando. mhiyomccui.mhíyonicana Alentar pocoelque efta al cabo, nino,cacamaua. nino,p©
AlentaTdefcanfando el que tañe flauta ocofa affi^el que h *
bla o riñe mucho» nihyyonicana» Alefna opuncon. coyolomitltepuz omitl#omitl.caccoam Alférez, quachpanttquic. AlfileL tepuzcladatzicoltiloni. tilma^oatii^
A ante «l
15
Alforja, xíquípflli.
Algtbe o cifterna» atlaliIL atatactlr.
Algodón, ychcatl.
Aleunacoíc. ytla. „ ¿ ., „
Alguna vez. quemman.quemania^anquema.ynquema,
Alaun tanto. canquexqu¡cri,quexquichto.
Algún tantode tiempo» ackitonca.achitzinca.achitzinca
intJ,achitoncauitl, occuelachic. Algún tanto eÜar mejor, yequentel.yeachiquentel.ye -
Algún tanto en cantidad, ocachi. ocye achi.ocachicachi, Algunoo alguna, acá» Algunos o algunas, acame. Algunos pocos. c.an quezquintin. $a quezquintni. Alhajas, chantlatquitl. chanyeloani, Alholidepantroxa. cuezcomatl. ^
Alhombta, tilma icxipepechti?» tilmapepechtlí. Alhondiga. cuezcomatitlarv Aliento huelgoo refuello. yhyyotl»
Aliento para hazeralgc. yellotí.
Aliento reneraíTi. néí.nelti*
Alijar nauio, arla nótiatepeua. atla notlatoxaua.
Aümpiar, nitla,popoa.nitla,ycaia.nitía,chipaua.
Alindar vnaeredad con otra, nicctepannamiqui, nite,q¡ xochnamiqui. niíe,milnerechana.
Alifarmadera. ni,tlaixchichiqui. nitla.ixpetlaua.
Ali^damaara.tiaixcUichi^litlaixpetlauhth\tlaixpetíaualk
Aliuiargeneralmente. nite,caxaua.
Aliuiar a otro del trabajo. nite,ceuia, nite9acotlac, a.
^liuio aíTi, teccuilliztli. tcacotlac, aliztli.
Áliuiado, tlaceuilJi.tlaacodaxtli.
Aliuiarquitando déla carga o tributo, nitla.tzontlaga ni
tla,caxaua, Aliuiar afliaotro. nitetla,tzontlaxJlia,nite,tiacaxauiIiav
nitetla,xelhuia. Aliuiar felaenfcrmedad. caxaua. cuctfani. y to**-
:i
i'
¿3 liana., mícomítl. míx/qiiípílli.
aljófar, acitlaíi.
Alia. ompa.
Alia moftrando el lugar, ompao. nachcapa.nachca.
Allanar fuelo. mtlajxmana. nitlajxteca.
Allegar a lugar. n,aci. non.aci.
Allegarvnacofaaotra. nitIa,netechpachoa.
AHendeeírio. amac. anal.
Ailendeeimarolaguna. analco, anal.
Allende la fierra, *tIatepotzco. tlaicampa. tepetlícampa.te
petlytepuczco. Allí- nepa. onca. Al ma o anima, teyolía.teyolitia. AI madana. tepuztetlapanaloni. Aímagrar.ni5tlarlauia. Almagrada cofa, tlauhyo. Almagre, thuitl. ,, j
'Almagre fino,- tezcatlauitj. Almagrebaxo. caxtlauid.tlauhxococ. Almario, tlacoyodli.tlapicfcli. Almena mixüyotl, *
Almenar,nimixüyoíIal!a.ni,míxuyoteca. Almohada, lomefmo.o .tep.u¿tziquauaztlí# Almoha9ar. nilta,tepuztziquauazuia. Almohada, quach icpalíi. Almoneda. tlatlatquinamaquilíztji.
Almoneda hazer, nidajtlatquinaraaquia^nulajtlatqmna-
namaquía. . '
Almorranas, menexualiztli. Almorzar, ni,tenica. Almuerzo, ten¡galonf, plomas mas, yntlanelcenca. ymmaneí cenca. Aloslado*. tlamac.
A/os pies de algún o, teícxírlan.teicxiritlan, Alos pies de arboles o cofa aíTi. tlacxitlan.tlatzíntlaff* Alprefenteoaora. ynaxca*
MsT'
A ¿míe l
16
Alquilar fe, nmote,tIaqueualt/a.nmo,maitoa ninomanaca Alquilai nuscnadosaotro. riirete.tlaqueualtia, níte ma-
itoa.n/remanamaca:'' '
Alquilar obreros, ninote;tlaqueuia.niiiote.macoi)ia. A lquile de obreros . nefetlaquruiliZrlí,neteniacoualizrI¿ Alquilar Cafa aotro. nite,callaneuhtia. Alquileaffi. tecallaneuhtiliztli. Alquila reala de otro, rimo,calláneuia> Alquile aiijt necallaneuilízdf. Alquilar beílfa oeredad de alguno, nino.tlatlaneuia, Alquile aíTi. uetlatlaneuiliztíí, Alta cofa, uecapa. Altar, lo mefmo.
AJtarde demonios que ponían eníos caminos, mtmiuztíí Alterar fe por algún negocio dificultólo o quando alguno
eítacercanoala muerte. nin,amana. nino^mociuia? Alteración allí, neamanaliztl/, nemociuilizth Alterara otrodeíla manera, nite,amana.nite7mocurV Alterarfelagentequeeítaayuntada. m3acomana moco*
monia.moconeua necomonilo. neacomanalo ' Alreracionaflj. necomomliztli, neacomanaliztli. necone*
nite.acomana.nite^omonía
Alterara otro deíta maneía.
nite.coneua Atterarelcoracon de alguno, mtcyolmauhtia, nit^yoliga
Alteración aiTi.teyolmauhtil/ztlf. teyclícauilrztli Alterar, bufea por fiar *
A]™iz¡pPi cuauhtic- m^m m^mi
Altura cumbre, tlacpac.tíapanuetzva.
yoc y0nrPcíudefierra- y^^wB yt2oa AKiinbrar. ' ni,tlauia.n¡,t!anextia.
Alumbramiento. tedauimúrl.. cetlanextiWiztl,.
A ante I. & m<
f
: 1
Alumbrar efpi riwalmente. mre>tlacíiialiia. AlumbradoraíTí. tetlachialtiani. Alumbramiento aíTi. tetlachialriliztlu Alunado afíi. ypantetemo.ypanpepeus. Alúa o aluor déla mañana, tíauizcaíli. tiaztallori. Aluanegade red. quamatlatl. A luanega poner. nino,quamatlat/a A ¡uergarfedelaUuuia nim,vana. nini,nay*. Aíuedrio,nenomauniztli.yol!uhyaliztli. ;
OJAmadeniño. tlachichiti.tlacazcalti A ma de fiemos, ciuatecutli.tecucíuad* Amable cofa. tIa$odaloni.tia$otli. Amada perfona. tetla^o. Amagar. nite^tlayeyecalhuia.nftetlaacoleuilit. Amamantar dar amamar.níte,chichitia. Amanccbarfe. nino,mecatia. ¿
A mancebado, momecati.momecatíaní . Amanderecha. tlamayauchampa. tlamayeccampa. Amanecer, tlauizcaleua.tlauizcallimoquetza, tlaztallott
uetzi. yetlaneci, Amani/quierda. tlaopuchcopa. Amañar fe ahazeralgo* uelnicchiua. A maníTar animaos, nitla,tlacaciuitia. A manfla rfe nino,yolceuia. ni,ceuí.ni,yoIcPUi. A man liar ai ayrado. nite,yolceuiatnite,ceuia.mte,c«ccuia
nite.tlaceceuilia. Amara alguno, in'te,tIacotla, Amargacofa. chichic. -Amargo hazer íe. m\chich:'a. A margura . chichíahzdi. chichíllzell» A margo hazer algo, nitlachichilia. Amarillecer íe. ai.cozria» nicoc, auia, AmarilloaíTi, cuztic*co$auhqui» Amarillecer fe ehoftro. mztaleua. m.ciocopint. Amarillo aflu yztaleftic. ciocopiaic. ciocopmqui. Amarillecer fe la fruta que comien$a amadurar % moxaut.
A ante m.
»7
-
camileua. camiliuí. Amarilla fruta, camile&ic, moxaua. AmaiTarmaiTa* nitlaxaqualoa, AmaíTadera, tlaxaqualo. tlaxaqualoani.tlaxaqtialoqw, AmaiTadopan, tlaxaqualolli, A maflar tamales. ni,tama!oa. Ámbar, apo§onalli.
Ambas ados perfonaso culebras* ymumexti. Ambas adosanimalias opaxaros. ymonteixti. Ambas adbs eíleras>tablas,vafijas>mantas: o coíá alfi» yo»
mexti. Amblar la muger o varón que padece. nino,yoma. Amenazara alguno. nite,temmamauhtia# Amenazado, tlatemmama uhtilli. Amenazador, tetemmamauhtianú Amenazando, tetemmamauhtilizticl. Amenazas, tetemmamauhtiliztli. Amenaza r animal. nite,mamauhtia4 Amentar tirar.con amiento, atlacopa nitla^ttlína* atlatíci
nitlamina.nitla,atlauia. Amenudo o muchas, vezes. atza,achcm*ca»canachchica. $1
cuecuelachic.miecpa.^anatza, Amenudohazer algo, c, anic ninemi.g anicniauh. Amiéto para tirar, atlatl. Amigable cofa, teicniuh.icniuhtli\ycniuhtlamatini. ytech
nemachonúnecniuhtiloni. Amigablemente, ycniuhyotica. Amigo, teicniurn ycniuhtli.
Amigos hazer a algüos. nite,necnRihtia.nite,nenotzalti«« . nite3netla$otlaltia# nite,icniuhtla« Amigos hazer fe. ni note,icniuhtia,titocniuhtIa. Amiftad, ycniuhyotl# necniuhtiliztli, Amodefieruo. tetecoyo. Amohina r o moler a alguno, nite,xiuhtlatíat níte>xixíuíi-
tlatia, Amojonaro alindar términos o ercdades»ni,quaxochqué-
1 1
:!■
i¡
A ante nr
■r
tza.nitepanqustza.nitlalxotla» Amolar, nttlatentia» Amolado, tlatentillu
Amollentar tierra- mtla.pópoxoa, tiít!a,mo1ei]a» Amollentada tierra, tíapopoxolli. tlamoíeuhtli. Aomneftar, nite^onotza.niteyolmaxiltia. Amoneftacion. tenonotzaliztli. teyolmaxiltiliztli* Amonedado. tlanonQtzall?#tlayolmaxinlli4 AmoneftadoralTí, tenonotzani. teyolmaxütianj, Ámontonar.bufcaayuntar. Amontones, miecca. adama ch» Amor, tetia^otlaliztlí. Amorofamente. tla^oca, Amorofo, tetlagotlani» Amordazar, nite.ncnepilquappachoa. Amortajar al muerto. numiccaquimiloa.nite.qufrtiiloa. AmortajadoidemuertoC miccaqujmiloani.tequimiloaní. Amortecerle o defina var fe, ni^otlaua.niyolmiqui. Amortecido, £orlauac,yolmicqui. Amortecimiento, codaualiztli. yoImiquiliztJí. Amortecer fe de miedo, nimiauhcamiqui, ni,yolmíqur. Amortecido aíTi. mauhcamicqui.yolmicqui. Amortecimiento tal. mauhcamiquiltztli. yolmiquiliztlr. Amortecer fe de triíteza. ni,cuetlaxiui,nino,cuetlaxoa. Amortecido aífí; cuetlayiuhqui.mocuetlaxoanv Amortecimiento tal. cuetlaxiuiliztli. necuecuetlaxoKzrlL Ampararle de tras de algo. nícno,toctia ye ninOjtzacuilia. Amparado, motetócti.yc motzacuilli. Amparo, netetoctíliztíi. ye netzacuilizthé Amparar fe oeíconder fe ala fombra. tíayouaili nicno,toc
tía. tlayoualü* nicnomaualtia.xomoHicaltechtli nicnoroc
.tía Ampa rar fe del fol o agua con fomb rero o cofa aiT¿» tuno,
ceuaícaltia. Ampolla bexiga» xíttojnouiliztlL
a mt®
n,
18
Ampolla enel agua, axittontli.
if Añade, canauhtlu Añade grande parda. concanauhtli, tzonyayauhquí. Añade pequeño, atapalcatl Añade otro, yacacentlú Anadeando andar.nino^ncne^uilotiuri. Anadino, canauhconetl. Anca do juegan los hueflbs^queztepulli* Anca nalga, tzintamalli. Ancha cofa tabIa,pared,lieneo camino o cofss llanas. p*«
tlauac. Anchura afíi. patlaualiztlú Ancha cofa ventanajagujero^cañon^cafa o ropa cerrada.
coyauac. Anchura aíTi. coyaualiztlú Anciano hombre, ueue, chicauac.pipinqui* Anciana muger, ilama.chicauac* Andamio, tlapechtlí.quauhtlapechtli. Andar generalmente, ni^nenemi. Andador aíTi nenemini.
Andadura, nenermliztlv jl
Andadura de vndía. cemilhuinenemiíiztTi Andar de cafa en cafa.nite,calpauia. nite'calpanoa.nitecal
toca.m\cacalaqui« tepan ni,cacalaqui4 Anda r con preíuncion nino,cuecuelotiult Andar a prieffa íbbrelas puntas délos pies. ni,qtzilpayna Andar de efpacio alTi por no fer íéntido. niqueqtziloíiuh. Andar de rodillas ni,tlanquanenemi. Andar a gatas. ni,coyonenerai. Andar o y r fin repofo del cuerpo aleando y abaxando fa ca-
beca y hombros comoloco. nino,cuecuelotiuh. Andar en proceíTion. ni,tIayaualoa. ni,cempanquica. Andar fin repofo de vna parte aotra. níxquiquica» auic-
ni,auh. n,ixtotomaua. Andar en derredor. nitla,tíayaualoa. Andar vagueado, nj,nen,aenii.can. ni,nennemi, ni,quauh
Di)
■
,
A ante n
ttameíaua. Andar con pompa, n^uicotinem?, An da r culebreando, nino)cocoíotiuh.m,tlatlacolot¡ufe Andar de prefto. nLtotoca, ni,ciuhtiuh; Andar de dos en dos. to,omemantiui.to,omettíui to,o
mettinemí. to.omettítinemi. to,omemantinemi. Andar paíTo largo, niexitotoca. nino.cxiana. nino>cxi«
quauhtilia. Andar con tiento, .ninimattiuh. yyolic niauh.niyayatiuh. Andar por las placas pafleando fe; ni,titianquicoa. ni,t¡áV
quiztlayaualoa. Andarliftaobraualajuíticia* totoc3,olini.tilini» Andas o cofa alTi. tlapechtli. Anegar fe la nao o cofa afín polaqui. ylaquí. atemi* Anegada nao, polacqui.ylacqui«atenqui Anegarla nao. nitla,polactia. nitla>yla&ia. nitla,atemitir». Angarilla ocofa aíft,ondelleuan la carga, cacaxtlv Ángel, lo mifmo. ^ngofta cofa,cafa,acequia, caigas, camifa, ceftoocofa affi*.
tzoltic. amo coyauac. Angofta cofa tabla, papel eredad,pared>adobc,caftiinoo
cofa afli. pitzauac amo patlauac. Anguilla, coamichi.
Anguja. netequipachoIiztlLnentlamachfliztuV Anguftiarfe. ninentlamati.ninctequipachoa,. Anguftiar a otro, nitetequipachoa, nite,nentlamachtia^
Anguftiarfemucho^ n,ellelaci,
Anguftiar a otro aflfi, nite^elíelaxitia.
Anidar hazer nido. nino,tapa$oltia.
Anillo de mano, matzatzaztli. maxotlazttí. maxitlazdiV
Anima de alguno, teyolia, teyolitia.
Animal, yolqui
Animal de cuatro pies. manenemi*
Animar dar vida, nite,yoliria*
Animar dar effuerc, o. nite,chicaua . nite^uapaua, nite,y®Ií" chicaua, nite,tlapaltilia, nite,euitiai.
Animar fe cííbr^ar fe»nino,chicaua. níno>uapaua.ninoyollo
chicaua»nino,yolchicaua.nino,tlapaltiIía. flnimofidad afli. chicaualiztli»yolchjcaualiztli\yollochica
ualrztli.yollouapaualizrii. yollotlapaltiliztli. Animofo efforc, ado. chicauac0 yollochicauac. yollouapa-
uae» yollotlapaltic. Anoche* yua» Anochecer. yetIapoyaua»ye,tÍaixcuecuetziw. ye,yuuaqui a
ye,tlaixmi&oc.yeuaIyoua. Anochecer me. ni,youaquiIia.ní,youiIia. AnflarocofaalTí^atlatlalacatl.atlalalacatí. AmTarino, atlatIaIacaconetJ»atIalaIacaconetí. Antaño» yecexiuitl. yemonam&i#íyemonamicca* Antantier. yeueyopa» Ante alguna cofa, tlaixpan. Antealgunaperfona. teixpan. Anteceder, nicyacatia» /^nteceflbr. quiyacati» Antenado de hombre., tlacpauite&li. Antenado de muger*. chauaconetl. chauapilíü Antenoche» yalhua yuuan. Antepecho de acutea* atemmitl» Antepecho mas ba xo. atenantontlí. Antepecho demadera» quauhchinamitf , Anteponer fe a otro» ninote>panauiltoca»nino3tíachcauh
nequi nino,yeuatoca. nino,yeuay toa» yzninoquixtia» Anteponer aí ygual ami» nite,achcauhmat/».nite>ueímatjV yz nitequetza»nite,yeuaitoa.
Antes o primero» achto.acachto. achtopa.acachtopa^chi- totipa.
Antesno. acacomo,acaeacomo»
Antes que, ynayamo».yniquac»ayamo»ynay»
Antes fi. amocaquema. acaquema,
Anticipar fe»bufca adelantar fe, t Antier* yeuiptla.
Antiguamente* yeuecauh»ocoyeuaramoquinquex<|u!c&
A^ %nte tú
cauh.amoquíhquezquixírhitKamoqííca'nTVocyenechca, Antiguo é edad, ye uecauhtlacatí. yeuecauhuemi^yeueue-
tlacatltyei}ecaya.Áechicauac.yepípinqui+ Antigüedad* uecauh nemiliztli uecaualiztli.uecauitiíiztli Antiguoen oficio, uecauhtecutíí; uecauh datoam. Antigüedad atfi. uecauh tecuyutl. uecauhtlatocayotl. Antojarfeme algo generalmente. niniíycoltia,nitIa.>nene*'
qui. niquiztlaqui. Antojo. neicoltiliztíi»tíanequiIiztIúcIaiztlaquiíiztlik Antojarfe me cofa de comer que noía ay. ni^olina.nijUe-
licanequi. ni,quizdaqui,niquilnamiqui. AntojadizoaíTi. toíinaní.ueíicanequiní.uelicaquani. ántojoatíi. tolinaliztlí. uelicaneqüilizrii. { Antojos para ver» ixtezcatl. Antruejo, nacanauatilizpa nacacaualizpa Anzuelo, nichcuyulIiVcoyulli, Añadir. bufca acrecentar» Añadir algo el que vende cofa s de comer o cofas menudar .
nite,peuiaé Añadido aífr. thpeuiíli, Añadidura tal. tlapeuiliztli. Añadir aígo alo que efta falto. nitla^tlapcuía^nitla^ma-
xiltíajiitla,axiítia Añadido, ti atlapeuilli.tlamaxiltilli.tlaaxiítilli. Añadidura tal» tlatlapeuiliztli.tlamaxiltiliztlí. tlaaxil-
tiliztli. Añadir palabras.niqual,aquia.nic,tlatlatlalil!a,niqual,aqi. Añadidas palabras. tlaaquilli.tíatlatlalililli.tlaaaquilii. Añadidura affí, tlaaquililiztli.tlatlatlaliliztii.tlaaaqliíiztli Añejar o guardar algo mucho tiempo, nitla^uecauitia^ue
cauhticanicpia. Añejarfe afli. uecaua. uecauitia. Añejo, uecauitiani» uecauani* Añoi xiuid. Añublado efiar el cielo, mixtentoc. mixtentimani.mi**
temí.
A ante n. - 8c p ,20
Anublado pan. patzacuacqui.patzauac.patzactic. pu
pLivurl, pupuyujtic. Añublarle aífi , paczaua, patzacuaqui, pupuyud. Añublártela fruta. tzoyacati. A nublada fruta, tzoyacatí. Añudar algo, nitlalpia.
Añudado. tlalpillí. Anudadura, tlalpiliztli. Añudar la manta para licuar enella algo aí cuello, ni-
no,xiquipilquentj'a,
fl"Aofadas. arrióla, amo caneí. ffApacentarganado. nitía>daquaqualtia, CApagarhuego, nitía.ceuia. Ápagarfe. ceui,
Apalancar» nitla^uauliacocui.nitíajqiiammiuia. Apalear. nite,uiuitequr\ Apaleado» tlauruitectli.
Aparejar. rmla.cencaua. Apareja rfe. nino^cencaua,
Apareíadacofa. tlacencauaüí.
Aparejo. tlacencaualiztli. Aparejar baqueteo recebimiento a alguna perfonahonrra
da. teca nidateca, ye ninomania.yc nitlateca. Aparejada cofa aíTi. tecatlateftlí. Aparejo tal. tecatlatequiliztli,yc nemanÜiztli, Apartar algo generalmente, nitla,quan¿a, nitIa;t!aIíoti«
nitlajnemacaualtia. Apartada cofa aíTi, tlaquanilli.tlatlallotilli, tlanemaca
ualtillí. Apa rtamíento tal. tlaquaniliztli. tlaclallotiliztíí. tlane-
macaualtilliztli, Aparta rfe. nmi,quaníat níte,tíalIotia. nite^Iaícauia. Apartar colas manos gente yeruas cañas o cofa alOparapaf
far por ellas, mtlasmaxeloa. Apartar ganado, ni,tIaxeloa. Apartaré de camino, níceaua yn otli.aocmo otlinictoca.
l ' I1
M
A ante p.
Apartarte déla compañía perdiéndote. mte,po!o*.
Aparte. nonqua» cecni, yyoca. cecea .
Apea ríe del cauailo. ypan niualtemo y n cauailo*
Apedreara otro, nite^epachoa.nite.momotla.
Apedreado, tlatetepachollí. tlamomotlalÜ.
Apelar* ni^tlacuepa. nino,tlacuepilia# occe ixpannino
teilhuiz. Apelación, tlacuepal ixtli. occe ixpan neteilhwliztli. Apellidarllaniar ala guerra, ni^aotzatzi.nitcyaotzatzflia Apellido aífr. tey aotzatzililiztl^yaotzatzilíztl/. Apellido de Iinageo vando. nenotzaloní.netzatzíliloní. A penas o con dificultad, ayaxca.ayo caxca. aocaxca.
aocaya. ayaya, Apercebirfe para algo, nino^emachtía. Apercebir a otro. nite,nemachtía. Apercebido. monemachei. Aporcebimiento. nenemachtiliztli. Aoe rcebi rfe o a pareja rfe pa la batalla, nino,yaochichiuaé Apercebir parala guerra» nite,yaotlalhuia. Apercebido affi. tlayaodalhuilli. Apercebirmentotah 'teyaotlalhuiliztli. Ape rcebir a otro para combite. nitcrialhuiatnítctla ca*
quitia. Apercebido aíT/. tlatlalhuilli.tlatlacaquitilli. Apercebimientotal. tetlalhuiliztli tetlacaquitilíztli. Apercebirparaeltributo. nite,tequitlalhuia. Apercebido aíli, tequitlalhuilonú Apercebimientoafíí.tetequitlalhuiliztli Apezgaralgoconlas manos, nitla^teteppachoa. Apezgaralgo* nitla,tepachoa. Apetito, tlacleuHizñi. nejeo ltiliztlí. Apetito tener de algo, nicn'icoltia.niqueleuia, Apetitoíb al güilo. uelica machón/. auiacamachoní%ucl machoni .
Apitona rfe. nino,coneua.ni ,dauelcui» n^pogoni, Apitonado* moc.oneuani. tlauelcumi. pojonini.
A anfe
21
Apítonamiero. nec, oneualizrK. tlauelcuilíztl/. po£oniliz tli.
Aplacara alguno» nite yoIceuia.nítla,yolceuia.
Aplacado, yolceubquí. tlayolceuilíi.
Aplazíblecofa. tepapaquíftí. teuelíamachri.teelleíqxtí.
Aplazíblememe. repapaquiltijiztjca.teuellamachtilizti- ca.teellelquixtilrzrica.
Aplicada cofa para alguna perfona. retechitauhqui.tetech pouhqní. tetonal. tenemac. tetlauhrill/.
Apocarle o abatirfeenlo que dize o haze. iiínctJailqueza niño, tIailoa.nin,auilquix tía.
Apocadamente afl i. netlailquetzaliztura.nedaflojiztíca, neauiJquixtilizrica.
Apocamiento tal. nedaiíquetzaliztli. netlailolizdi. neauil quixtilizd».
Apoyat la cafa» nirÍ3,quauhnapaIo3.nitIa,quauhtec-acatía
nitía,quauhqchilia . mrJa^uauhrlaxillotia n^tíatlaxilloria.
Apoyada caí?, tlaquauhnapalolli. tíaquauhte^acatilli, tla- quauhquechililli, tlaquauhtlaxilíotili/,
Apolílla rfe la ropa, metolloa. metolqualo,
Apoldlada ropa, metolto. metolqualoc, Aporcaralgo, nitIa,tlalpachoa. nitla,tlalquímiíoa#
aporcada cola, tlatlalpacholl/. tlatlalquimiloll/. A porfía haze raigo. tito,papanauia, t/to,cacaua# Aporrear a alguno, bufca apalear, Apofentarfe. nino,calIotia, tetlan nicoch/, flpoíenrara otro, nite,coch/tia. nite,callotia. Apoíentado, tetlan cochqui.mocallotiqui. Apofentador» tecochitían/. tecaUotian),tecochítiqu/. Apoíénto. cochíuaya.cocochiuaya, techialoya. Aportar, ritotlarlani.yjaipampa, Apoftemaifela llaga, temalloa.timalloa. Apoftemade/Jaga.ternaJJi.tj'malliV Apoftemarfe de enojo* n^yo/xitepoconf. ní.yolpoconi, Apoftemado/ yoíxitepoconin/. yolpogonini. Apreciarponerodeclarareípreciódelacoía, nit^teyo-
tú. múZytzatzitia. ycnúzatzi.
i
' A ante p*
Apreciada cofa aíTí. .tlateyotill'i.tlatzatzitillí,
Apreciador tal» tlateyotíani. tlatzatzitiani,
Apremiar. niteíla,cuitlauíltia.
Apremiado, clacuitlauiltiíli
ApreíTurarfe. niciui. nonpílcatoc.
ApreíTuradamente. yciuilíztica. yciuhca.
ApreíTurado* yciuini yciuhcayo.
Apresuramiento, yciuiliztli. yeiuhcayot!»
Apretar algo, nitla^pachoa.
Apretada cofa, tíapacholli.
Apretamiento, ti apacho! iztlí.
Apretaratando. nitla^acarzilpia. nitía.tereuhiJpia.
Apretada cofa aifi. tlacacatzilpilli.tlateteuhiípilk
Apretamiento aíTi. tlacacatzilpiliztii.tlateteuhilpiliztlL
Apretarla gente a alguno, nopan motzupa.nopan mone
miqui. nopam mopiqui. ApTetadoaííi. ypammonamic. ypammotzup ypímopíc. Apretamiento tal, ypammonamrquiiizdi.ypamniotzo-
paliztli.ypammopiquiliztl ;'. a pretarlos dientes de enofo. nino,tíatlanqua» Apretamiento tal. netlaslanquah'ztli. AprieíTa. yciuhca. Aprifco de ganado» icha calír. Apropriar hazer proprio, nicn,axcatia nicno.tlatquitia»
nino,yocatia. ninixcoyantia, ¡ Aoropnada cofa, neaxcatilli.netlatquítilli. neyocatillí.
Yieixcoyaiinll!. Apropriacion» -neaxcatiliztlítnetlatquiciIi¿tli.neyocatíliz-
tli.neixcoyantibztli. Apropriarfemejar. «itíamenetiilia. Apropriadacoíaaiíi. tlaneneuililil, A oropriado para alguna cofa, ynamic, quimonamidia»
"qtiimopachiuia. Aprouar algo porbueno.» nitlá,ucli«a» nitla,qualitta* Aprouacion aííi, tlauehttaliztl/. tlaqualittaliztM. AprouadoaíTi, tlauelittalli, tlaqualittaílñ Aprouar por bueno lo que oyó. nicla?uelcaqui. nic^yecca
A ante p, 6c q» 22
qu?.riítetJa,iieIcaqirilJa. Aprouacion tal. tlaueícaquiíiztli. tctíauelcaqiiiliztli. tía»
veccaquiliztli. Aprouadacofa aíTi. tlauelcaftlí.tlayeccañlf. Aprouecharfe de algo, notechmonequi. Aprouechado aíT». oy techmoncc. Aprouecharenalgo. ninozcaha. noyollorsacitiufi.
nixcouetztiuh. Aprouechado allí, mozcali. yyonomacic.oyxcctietz. Aprouechamíento tal. nezcaliliztlí. neyolíomaxiítiliztli A pueda, netíatíani/iztlí. Apuñear a otro. n¡te,tzotzona.níte,tepinía. Apuñeado, tlarzotzontlí. tíatepinilli. Apuñea: fe. níno.tzotzona. nino.tepinía. í}A qual parte, cayepa. campa. A qual dedos, acyeua.catleuad.ac yehuatl. catlye. Aquehora. quemman Aqueoparaque, tleic.tíeipampa.tleinic. A quedar ío q anda, nite.quetza. nite,tzicoa,nite^eíqtza. A quedare! ganado, nite.yacarzacuilia. Aque^aquelJa^aquelío. yehuatl. Aquel mifmo o aquello miímo. uel yehuatl. cánoyeuhat?,»
¡:an yee, AqueiTo. yehuatl, y no.
AqueíTo mifmo. uel yehuatl o. can yeyeuhatlo.cjíyeye o. Aquende, yzual.
Aquefte.aquefta^aquefro. yehuatl y.yey,yeua y. Aquefto mifmo- uelyehuatly. cayeehuatly. cáyeyehy. A'que tiempo, yquin.caniuhya.yccuix,
Aquexarfe el enfermo oeíquevamuycanfadodelleuargrl carga. n>ihyyocau3.
Aquexado.aíiv yhyyo cauhquí. Aquexamientotaf, yhyyocaualiztli. Aquexarfe. buicaapreííiirarfe. Aquí, nican.yz, niz. A quien, ac, aquin,
tfAra de altar- lo mifmo.
e n
I
A ante t>
fJArado. yeíimiquiaquaquaue.
Ara ríos bueyes, elimiqui,
-A rada cofacauada, tlaelimicHi. tlachiuhtl/, tlatlaxtli.tla-
axtlí» A rar o labrar de nueuola tierra» rncacamo?^ Arador del cuerpo. agauatl»yoliciauatI> Araña generalmente, tocad, Araña grande noponcoñofa. tlacoltocatl. Araña negra poncoñofa. tequantocarl. Araña otra mayorponcoñofa. tzintlatlauhqui. fi raña otra mala, tocamaxaqualli. Arbitrar juzgar entre partes» nijtetlamachia. nire^tlama
chilia. nite,tlathlilia. Arbitrojuez. teríamachiani. tetlamachiliani. tetlatlalilianL Árbol generalmente, quauid. Arboleda, quauhtla. Arca, petlacalli. quappetlacallí. Arcabuz o efeopeta* matlequiqztfí. Arcabuz de barro apiaztli.apipilhuaztli. Arco para tirar, tlauítollú Arcoocon arco tirar, ni tlauitoloa. ni.tlamina. Arcodelcielcx. ayauhcocamalotl.cocamalotl. Arco de edificio, ' iiirolmhqu?. teculull/. tehúlli, A reo tal de patio o entrada de puerta de cafa, tequiauatl*
uitoliuhqui, A reo como de cuba» tlanololíi» Arderquemarfe. m,tlatla, nino,tlatia, A ¡rderodarluzía candela* tlatla. tlauía. Arder echando llama, tecuini.comoni,cuetlani. Arderla tierra de calor, tlalxotla. Arderla cabera de dolor. ni,quaf latía, Arder la cabeca del íol o huego. ni^uatonallecueponn
ni\quatíatla* Ardid de guerra, yaonemachtíi. Ardor tenero calor, n.',tlequica, ni,cacauaca. n/>totonia
depan noteca. ni,tlepopoca'
A ante ti
*3
Ardor tener pord folo trabajo. ní,tonaImíqui, ni^tlemíg,
Arena, xalli.
Arenal, xala.xalpa.
Arenofacofa. xallo.
Argamaíía. tenexcoquitJ.tenexpoíolíi.
A rgolla pa efelauos, tepuzquauh cuzcail. repuzquechtíí.
Argumentar, nite^tlaczouilia, aniretlauekaquiha.ní-
te.tíatolxinfa, Argumentador, tecTatzouiliani. atetlauelcaquiliani.tetfa
tolxinian/. tetlatolcuecuepaní. Argumento, tetlatzouiIiztli.atetIaueicaquiIiiiztIi,tetlatoI
xinil¡ztli.retlatolcuecuepaliztlí. Argumento de libro, tlarolnelhuayotl, t/atoípeuallotl.tía
toIpcuhcayotUtlatoItetlayximachtilonu Armar fe para la guerra, nino.yaochichiua. Armado, moyaochichiuhqur.' Armadura allí. neyaochichíualiztií. Armar fe de hierro, tepu/.tlauizrica.mnoyaochichina, AimadoaíTj. tepuztlauiztica moyaochichjuhqni. Armadura tai, tepuztfaurztica neyaochichiualiztlí. Armar a otro afTi. tepuztlauiztica niteyaochichiua,' Armar cauallero. nitctecpiljtoa^nite.tecpikilia. ArmadoaíTi, tJatecpillitolli. rlatecpiltiMIi. Armarcepoalos animales, nitla,tlapeuia. ArmaralosconejosocofaaiTí. nitia/ochacauía.núía toch
tapayoluia. Armar lazo alos venados, nitla^nagamecauia- Armar lazo alas aues. n¡,tzuazteca. Armarfe el aguaceroo granizo, omopilo. otlaecac Armaroo almario. tlatlaJaüIoya.
AaTo"°t?aq/aíf0 °aSUÍer0 hechoenIa Pared para poner
Armasparalaguerra. yaotlatquitl. yaonechichfutlt A rmas de algodón, y chcauipi/íi. A rmas.de hierro, repuzuipilíi. Armas de cibdades. altepetlauiztlL
A ame n
Armas de caballeros ó linajes, tlatocatlauiztlí. Annas'hazer. niyaotlacqui chma. Armeja arnatzcalli.
Armeroquehazearmas. yaotlatquíchiuhqui. < Armella de hierre, tepuzyaualli. Armiñoammaí. lomiímo. Arqueroque hazc arcos, tlauitolchiuhquí. Arrabal, tenanquiauatí. ArraygarPeechar'raizes, níno,neli:iuayotia.
nijtlaana.nijtlatzícoa. Arraygadacofacon ra'ze;. nelhuayo- o tía a n. orla tz ico. Arrancar a'gode raiz. nírlaaiiuitJa. Arrancada cofa alíi. ilauiuiíla-ll/. Arrancarlo queeftahincado. nidada na. Atrancada cofa aíf). riaantl/. Arrancar pelos. nitla,p?. Arras de cafamíénía, ciuanemacríi ypán nénáihrctiíiztlil '
ciuatedauhtilli ypan nenamictilizrli".
A rrafarmedida de cofas liquidas. nitla,pepeyaua.nitla,pepe
xonia. Arrafada medida aíTi. pepeyaiíacpexonqui.tlapepeyauh-
tli.tlapepexonilíi. ArraPar trigo o cofa aíT¡. nirlajixtemitia. nitlajxquauhuia. ' • *nítla,ixmana. Arrapada medida aiTi. tlaixtemitilli.tlaixquauhuilli. tlaix-
mantli. A rra (Ira raigo. nitla,uilana. Arraílrar madera. nivuepaiia» Arrancarlos pies, ninocxiychíqui* Arrebañar algo, nitla,ololoa. nitIa,ixoloIoa. nitla3mao-
loloa Arrebañaduraaífi. tlaolololiztlí, tlaixolololiztli. tlamaolo
loliztl/. Arrebatar generalmente. nitla,cuitiuetzi. Arrebatada perPona. tlajlíuizuiani. tleiuiuiyacauh. Arrebatadamente afíí. tlailiuizuiliztica.
A ante r.
24
A rrebat amiento tal. tlailiuizuiliztli,
Arrebatar al goy huir con ello, nite^tlatlalochtia.
Arrebatiña, tenamoyaliztli.
Arrebujar o arreburujar manta, papero cofa alTi. nitla,
cocolochoa.niría,cocototzoa. Arredrar.bufca apartar. Arregacarfe. nino,tjlmaololoa.ninololo2. Arregazado, motilmaololo .mololo. Arremeter de preílo corriendo, nino,tIaIotiqui^a. rríno,
tlalotiuetzi. Arremetida aifí» netíalotiquicafiztlú netlalotiuechiliztli. A nemerer contra alguno» nne,cuiüuetzi. Arremetida afíí. tecuit/uechiliztli. A rremanga fe la mnger, nino^cueoíoloa. Arremangada tiiuger. m ocueololo. A 1 remangar fe el hombre, bufca arregacarfe. Arrendar dar algoa renta, nite.tlatlaneuhtia.
Anedddacofaafri.tetlatlaneuhtilli.tlaneuhíli.daílancuhdi Arrendadorral. tetlatJanetihtíani,
A rrendamien to aíTi. tetlatlaneuhtiliztlu Ar renda r contra hazer a alguno. níte,tlayeyecalhuía ñire tlananaquilia, '
Arrepentir fedelohecho. nin)elIeItia,nino,yolcocoa niño yoltoneua. . *
Anepetidoafii. melleltñmoyolcocoqui.moyoltoneuhqui
Arrepentimiento tal. neelieltiliztli, neyolcccoliztíi ¡ti& yoltoneualiztli.
Arriba, aco.tlacpac.
Arrímaralgoaotrocofa, tetech nitlapachoa,
Arrimada cofa afT/. tetech tlapacholli.
A n /mar tierra a algo nitIa3tlaihuia.nitía5tacaxpo!oa
Arrimada tierra, tlatlalhuilli.tlatacaxpolollí.
Arrimar aía pared cofaslargas. caltechnitlaquetza
Arrimada cofa aíF¡\ caítech tlaquetztü.
Arrimar feo ccharfefobre otro. tepannínotlaca.tetech ni Rotiaca, 5
■l\
li!
Arrimada cofa aflTi. tetechmotíazquí. tepan motkzquí.
A r ro b a . 1 o mefmo»
Arrobarfe o trasportar fe. ayzuetzi noyollo. anicyeuail*
huía, ayzca noy olio. Árrobadoo trasportado, ayzuetzi yyollo.aquiyeuaylhuía
ayzca yyollo» Arrodillar fe» niño, tlanquaquetza. Á rrodillado. motlanquaquetzqui. Arrojar algo, nidamayaui. nitlatlaca. Arrojada coíá. tlamayauhtli.tlatlaxtlí. Arrojaralgoaalgunoalosojo*. níteixmotla; Arrojada cofaaffi. teixmothlon?. Arroja rala pared cofas no largas, caltech icnitlamotla.cal-
techtlt.ycnicmotla. Arrojada cofa aíTi. caltechtli ye tíamotíallí. caltechic tía-
motlalli. Arrojar algo en tierra con y mpetu. tlallic nicuítequí. tlallíd
nicmotla Arrojar fe o abalancar fe alguno entre otros» nite>cuitlaxe
loa.tetlan nicalactiuetzi. Arrojarempuxandoa otro* nke,topeua» Arrollar manta o cofa afTi, nitla,ilacatzoa» Arropar fe, nino,tatapachquentiaí ninoíoloa. Arropar a otro. nite,tatapachquentia.nite,ololoa* Arropado aiT7. motatapachquent/. moololo. Arrugada cofa, xolocrmc. xoxolochtic.** Arrugada mata o cofaaffi. cocototztic. Arrugarle perfona, xolochauí. cotocza'ji.pilichauíY Arruga raigo. nitla,xolochoa. nitla,cocototzoa, nitla^piÜ-
choa. Arte mecánica, tultecayotl.
Arte para deprender, tlamatilíz amuxtli, nemachtiloni. Arte engaño, tecanecayaualiztli. Artero alf?, tecamocayauani. A'te o manera. tcmachíotlaliliztll» Artejo coyuntura, niapilixtli.
A ante r. & ¿ 25
Artefa. quauhapazpechtJí. articulo de fee. neltoconi. A rtículo o parte, centlamantlí. Artificio para Tacar hue^o. tlequauítl. A niñcio tlanematcachíualiztli. tlatuItecauiíiztTf. Artificial cofa afl¿ tlanematcachiuhtli.tlatulteeauilln ArtificialmentealTi. ti anematcachiualiz rica, tlatultecaui- iiztica.
Artificiofoaffi. tlanematcacniuhqui. tlanematcachiuan*,
tlatülcccauí.tlatultecauíani. A rtil lena tiros, tlequiquiz ti/. Artillería folta r. nitlequiquiztíaca. artillero, tlequiquiztlazqui.. tlequiquicoaní. Artifta. tlamatilizmatíni.
*ru- j t. rV-A/áde jarro, ujcolotl.tlauicollotl. Afabiendas.bufca adrede.
Afabíendasy de voluntad hazeralgo. noyollo copa, novo
llotlama.niytztiuhynnicchiua. novolloyuhyauh Afeo auer dealgo. nino,tIaiItiaf nino^tlaeltia.nitla/vya. Afeo ponera otro nite,tlaeltia. -
Afquaobrafa» tlexochtli.
Afirfe dealgo, ytechninopiloa.ytechnitlatzitzquia.ytecfe mnotlatzitzquiltia. - *
Afidero alTi. y technepiloloni. ytech netlatzítzqltiloni
Ahdoalli» tetechmopiloqüi. terechmorlatzitzquilti.
Afir o prender a alguno. nite,ana. nite,tz¿tzquia#
Alma, neyhiyotzatzaqualiztli.
Afma tener, nihiyomotzarzaqua.
Afruatico, yhyyo,motzatzaquani.
Afno. lomifmo.
Afpera cofa como veílidura. uapauacuapadicquap» pitztic.requaqua. n *v
A (pereza aflí. uapaualiztli. uapadiliztli.
Afpera cofa como piedra o pared, chachaquachtictecotic
AfperohazeraíTi. nída,chachaquachoa.nida,teconda.
Aípsre¿atal. chachaquachiuilizdi.
AfDe«cofaeruaiacomocuefóotortiÍIasfe¿as. ^ppitzt.c
Afqueroib. motlailtiani.tlayhiani. Marenaííador. mtla,ileuatza; Affada cofa aiTi. tlatleuatztli. tlatleuatzalli . ^iTar no en affador. mtlaxca. Afladoaffí. tlaxquitl. ' m
AiTadorenqueaíían» tlatleuatzaloni.
AfTaetear o flechar. nitla.mimina^nitla^acaU.
Aííketeadooñechado. damintlutlamínallutlacacaUr..
Asaeteador» temiminani, tecacalinñ ....
AffeS acechar. ninote,pachm¡a. nit a.neu, U„.a.
Affechador affi . motepachmiani. teneuiU™'a"'- ht„a..
Aífeaharefcuchandoalgo. nuio.nacazquecza.ivchtaca
tli. tecacaquiliztli.nauallacaquiliztli. ¿flechar mirando. niMuaUáchia.n.ichtacatlacíira. . Mechadorartu nauallachiam.ychtacatlach.am naualla-
chixqui. ychtacatlachi"xqui. A!recha,icatal.naual!ach¡ai1Zd,.ychtacatlach.al.zt
Affeeuraraalgunocon engaño, nne.tlatlacau.loa nue.yol lalia síté naualyoUaliatnitcnauakeca.nite.nauaipaiHa.
Afl-egu'rado aT riatlacauüloli. tlayoJlalilli. danaua.yolla- iradamente, tetlatlacauiloliztica.teyollaliliztica.te ACSddfemorpaírado. «oyollomotlalia.ninovol
A ante f.
2$
Aseguradamente aíTí. neyollaliliztlca.
Aíleguradoafíl yyollo motlali.,moyollaíi,
AfTentaraotro, nite,tlalia,
Aííentaríé. ninovtlali\
AfTentado. motla!itíca« euatíca*
AíTantaríelas hezes, moxayocuitlatlalia. moxayocui-
tlayotía. AíTentadashezes. xayocuitlatl.xayotl. Afíentar real. nino^yaoquizcateca . nmo,yaoquizcatza-
i qua, * Tv
AíT/ento de real, neyaoquizcatecaíiztli, neyaoquizcatza-
qualiztli, Affenta rfe en coclílías, níno,cototztlalia, A (Tentado eftar aíTi. ni.cototzca. Aííentadero. ycpalli. tzinicpalli. Asentamiento, netlaliloya* Alentar fe por orden, titotecpancatlalia. títouípancatla-
lia.titouipancateca. Aííentamiemo affi por orden, netccpancatlaliíiztli. neui^
pancatequiliztli. Alien fios o cofa aíTi. yztauhyaú\ Afferrar, ni,quauhxoxotIa. m\quauhtequ?« /^ííerrador, quauhxoxotJaní, quauhtequini. AfTerradura. quauhxoxotlalizfli* quauhtequilizfír, Aserraduras de madera, quauhtexth, quauhpinoH/, Afferrardientes. nite3tlantzitzíquatia.nite,tlantzitzíqui\
loa. Aííerrado de dientes, tlantzítziquatic. tlantzitziquil-
tic, AÍTeftartiro, ypanntquitta.ypannicquechflia, AfíefTor o acompañado, tenanamíquinú tenanamiqui.tla
nanamiquini. Affeítorfer. nite,nanamiqui. n¿tla¿nanamiqui# AíTi. yuh.yuhqunyuíV AiTicomo. ymuh. ... Aííi affi ibnrnendofe, oyuh o, o yduh o, o yeíuhcono.
A inte £ 8c u
Atfi aífi de enojado, oyuhqui o, cenca yuheo». AíTi admirando fe, tleoco. x'..xiyo. AiTiento do fe fieman, netlaliioya.yeyantli. AíTientohazerelhedificio. pachiuua&iuetzi.tlalaqui.ye-
eticiui. AiTiítente. teixiptla. tepatillo- AíTiítir, nite,ixiptlati. Aílblarpueblo, nitla,xixinia, nitla,momoyauí?., nitlalpo-
AiTolado pueblo* tlaxixinilli. tlamomoyauhtliV tíapopo
tolli. A ATolear algo al fol, nitla^otonia. Aflbleado, tlatotonilli, A íToma ría cabera para mirar., nino}nacazicteca» ninaual
lachia, Alfombrar. nite,mauhtia,niteJcauia.nite,tonalcauaItia, Alfombrado, tlamauhtilli. tlai^auilli. tlatonalcaualtillr, Aflbluer.. nite,teochiua.nite,tlatlacoltuma, AíTolucion, teteochiualiztli%cetIatlacokumalizth. Afluelto. tlateochiualii.tlatlatlacoltomalli. Afta como delanga, topilli» Adulas largas que faltan déla madera, quauhtzicueuallv
tlaximalíi. quauhximallú Aítillejosconftelacion, mamalhuaztli. Aítrologia. ylhuicatlamatiliztlf, prologo, ylhuieatlamatiIizmatiniY Alírofacofa. amoqualli. Aftucia. nematiliztli.yolizmatiliztli. Afrutamente., nematiliztica. yolizmatiliztica Aftuto,mimatini, yoHzmatquí.
fj A tabal., ueuetí, €J A tabalero quelos haze.ueueehiuhqui «ueuetzacquiY Atábale roque los tañe, tlatzotzonqui.ueuetzonqui. Atabales tañer, ni,ueuetzotzona ni,tlatzotzona. Atabal o, inífrumento depaloque tañen los indios, tepu>
*iazilif.
A ante t»
*7
A tabaleroque lo tañe, teponacó,teponacoani. Atabalear deftamaner?. ni,teponac,oa. Atacarlafcal^aC nino^calgafyylpia. Atacado. mócaJ'cjafyy-lpiv Atacadura, necal$asyylpiliztli, Atadoenelhablar. mauhcatlatoani. auel laíatoa. Atadoquenofabehazernada,, ao ompa,aquimamati\to-
tompoxti,, Ata raigo, nitlaípia. Atada cofa, tlalpilli. tlarlalpilli, Atadura tal., tlalpiliztli, tlatlalpiliztH. Atarfuertementev nitla,teteuhzlpia. nitla,ca catzfc pía. Atarfloxamente. nitla,caxancailpia. Atar vna cofa con otra, nitra.,netechilpia.nitla,neuáilpia,. Atadura afiTi, tlanetechilpiliztli, tlaneuanilpiliztli. Atajara alguno o al ganado, nite^yacatzacuilia »nite,yaca
namiqui, nite^yacauíltequi. Atajo aíTi.* teyacatzacuiliztli. teyacauiltequiliztli. teteya-
canamiquiliztli. Atajar razones. nite,tlatuícotona. nite,tlatuluitequi. nite,,
y'hiyoilochtia»nite,tlatulilochtia. AtajadoaíTí. tlatlatulilochtilli. tiatlatulcotontlí, tlayhyo
ilochtilli,, Atajado hombre omuger que no acierta a hablar por le a-
uerconuencido. poliuhtiuetzquú tlapoliuhtitlaxtli.tla
tentzacutli* Ataiary rpor camino tnasbreue. non^tlamelaua. nontlax
tlapalhuia. non,t!auiltequi. Atajar cenar camino, motzaqaa. n^otla^a- Ataiarpleytos. ni,neteiIhuilcotona Atalayalugar alto donde miran. tlachiaIoya,tlattoya,ne
ixtiloya. Atalayar affi; ni,tlachia nin,ixtia. Atalaya generalmente, tlachixqui,tlachiani,mixtiani¿, Atalayar en guerra, ni,yaotlachia> ibtalay a de guerra, y aotlachixquvyaotlachianiV
A" ante t£
ñ tapar cubriendo. nitía,tíapachoa,tti tla^tzaqua, nkíayix
tzaqua. A tapado aíD. tladapacholli. tlatzacutli.tlaixtzacutli. A tapador con que featapa algo.datlapacholoni. tlatzaqua-
loni.rlaixtzaqualoní tíarzaccayotl. Atapa r pared o cofa aJTi nitía,tzaqua, Atápadacófa aíTí. tlatzacuuV A rapador aíTi, tlatzaquani. Atapar el huelgo a otro. nite,yhiyopachoa. nitey yhiyo
mictia nife,yhyyotzaqua. Atapado cerrado de narizés. yacaquiqui.yacaquiquintic» A tapada* tenerlas narizes de reuma. ni,yacaquiquinaui. Ataparagujero con barro o cal. iiitla?pepechoa. Atauiar fe componer fe con vanidad, nino;topalqnetza.ni
no,yeyecquetza. Atauiadoaffi. motopalquetzqui. ftioyeyecquetzqu¡« Atemorizar a alguno, mteternmarnauhtía. Atemonzado'aiTi. tíatemmamauhtilli. Atenazar, níte,tepuzcacalocotona. Atenazadas, tetepuzcacalocotonaÜztica. Atenazado» tlatepuzcacaíocotontli. Atenazado r.tetepuzcacalocotoqui.tlatepuzcacalocotoani- Atención, tVayeuacaquilrztli.rlayeuaiIhuüiztli. Atención tener. nitla,y.euaqúi. nitla,yeuailhuia. Atener fe afu parecer o al ageno, nida.uelitta, nitlaaielcag Atentar cola manobuícando.nidamatoca.nitla,matemoa. A tentar coníospies% nitlacximatoca.nitlacxitemoa.nitla-
dacxipania. Atento efíar. nitlayeuacaqui.nellimachnitlacaqui.perme-
táphoram. nicrlapoa yn nix'noyollo. Aterecido o aterido, pichauhtica, apichauhtica. apich cec
miquini, cecmicqui. Aterecimiento affi. a pich auiliz ti i . cecmiquiliztli. Atericiado doliente de tericia. axíxcocauqui.azixccgauiani Ateforar. n^teocuitlatlatia.nino^tetzontia» Atiempo o coyuntura dezir algo, ymitoayanmquitoa.
A ante U
2§
Atiempo o coyuntura hazeralgo. ychiualoya nicchiua*.
vmonecyannicchJua.niíiaipantilia* •„,„ '
Atiempo o coyunturadar algo aotro. ytlagaloanmcte-
maca.ytlacaloannictlaca* Atiento hazeralgo. cannocompiqoh ^nnocoypcoya- Atinaroacertarenaigo. nitla,yollptcowa.nida^panuaa.
ypan nicuica» y pan niauh. Atino aduetbio neyolnonotzaliztica. .
Atizarlos tizones. nitla,topcua, ni.tlatlatia; nitla,toquia. Atizador aflu- tlatlatiani.tlatopeuaro. tlatoquiam. Atochado» ixtotoraaua» ixtotomac. Atollar» ni' coquiaqiii.ni,coqi]ipoIaqiií. Atolladero, ncgoquiaquiloya. $oquipolacoiiaya,goqui-
quaqüalachtla» Atollado, coquiacoui, c^oquípolacqui, ■..,..
Atórdídoeííar.tlayouallotlnopammomana.n,ixiuinti#
Atordidoaffir tlayouallotl ipan momanqui., yxiumtic. Atordiraaleunanimal; nire,$oclaua.nite,ixiuinria. Atormetaroafligir. nite,tlahiyóuiltia.nitetc>cococapoloa, ... nite,chichinacapoloa. nite,toneuacapoloa. nite^toneua.
nite,chichinatza. '..,.'■ i it;
AtormentadoaíTi. tlatlayhiyouÜtiHi.tlachichinacapoIolIi, , tlatoneuhcapololli.tlatoneuhtli.tlachichinatztli. Atormentador tai. tetlayhiyouiltiani, techíchmacapoloa : ni tefoncuacapoloani.tetoneuani. techichinatzam. Atormentar por que confieffe la verdad. nite,t]atoltia.
tetlatzacuiltiiizticaníteclatoltia» • „
AtormentadoaíTi. tfatlatoltilli.tetlatzacmitihztica dada
toltiíli. Atormentador tal,
toltiání. Atraer por halagos A tray mienta aííñ Atraer por razones
tctlacoltiani»tetlatzacuiltilizti'ca
:etia
nite.tlatTacauiíoa. tetlatlacauiloliztli, nitcyoleua. nitcyollapana* AtrayinientotaU teyoleualiztli. teyollapanaiiztlú Atraer por fuerza. buícaforcar,
A ante u
Atraillar perrosocofa aíT», nite,netechilpía. Atracarpuertadefdelfueíc. nitla.tlaxiilotía.nitla.quam
mina. Atrancada puerta aífi. tlatlaxillotílíi. tlaquammintli, Atras.bufcadetras, Atrauefar delante de alguno, teixpan niquica. nitla,uil«
■qui.nítlaxtlapaloa. Atrauefar con faeta o con otras armas, nitlanalquixtía. AtraueíTadoaffi.tlanalquixtiJIi. At raueíTar ponera! traues. nitlaxtlapalteca. AtraueíTadoaíTi'. tlaxtlapaltectli. Atrauefadoeítaralgo. y tzcaionoc. yxtlapalonoc. necui
Jiuhtoc.necuíIonoc• Atraueflarfeen razones, nítctlauelcuitía^nítepoconía A trauelTar feel bocado, nino.cocotzaqua. ni.neltzaqua.
aiínelteputlamía, *
A traueí] ado bocado» tecocotzacti.teeltzacu. Atreguado, yollot7aueliloc.chicotlauelijocellaue!i/oc# Atreuerñe o ofar, níno^tlapaíoa.nínlxtlapalca. A trépidamente afl7. netlapaloliztíca. neixtlapaloliztica. AtreuidoalTi. motlapaloani. mixtlapaloani, A treuimíento tal. netlapalolízríi. nei'xtiapaloliztli. Atreuer fe defuergoncando fe. aninojmamati, ani.pinaua.
ateixeonitlachia,. atleipanniteitta, AtreuidamenteaiTj. atemamachilíztica.ateixcotlachializ
tica.atleipanteittalizttica, apinaualiztica» Atreuido tal. armomamadni. ateixeo tlachiani, atleiparj-
teittani, apirtauanL
A treuimíento. anemamatiliztli.ateixcotlachializtli.atlc-
ipan teittaliztli.apinaualiztli. Atroche moche o fin tiento y confide ración, vhuiz.czn
yliuiz,. A tronaro tronar, quaquaíaca. tetecuk?. A trocar fe el hombre, nino^tíacmauhtia.ninctlac icauía.
nino^cuitiuetz/. Atronado alE motlacmauhti.motlaqui^aulmocuitiueu^
A ante t & ñ
29
Atronar fe la muger. ninoxuitlapan mauliria, A tronada muger, mocuitJapan maubtiquí. A t roña r a otro con ruido, ni te,jiacaztititza^ A tronado aíTi. tí an acaztititztli
*f Audiencia delosjuezes. tlacacoya.tlatzoiite- coya. tecutlatoJoya. teccaílú A udien cia haze r, n itecutJat oa^nitla^caquJ^ Aueío o agüelo» coJlí lecol Aullar. nite,coyoua. Aullador, tecoyouani. Aullido. tecoyoualiztl/* Aun. noma. oc noma, A vna hazerfe, ticcemiroa, tíctocentequili'a » h vna parte y a otra, necoc. nenecoc. neeoccampa occf*
paixti.yyuccampai^ti.yyuntlapaiixti, Aun aun.'' cuix g apcí5 cuixgac, Aun no. ayamo.
¿iun no has buelto, ayate? cenca ayate?ayaiztiuitz<> tica
t¡u A»nque. yntlanel, ymmane^ymmaconel immaconel*
juh.maciui. macoiui. mac. oneliui. acó. y uh. Aufentar fe. canapa niyauh. nino,yeltia, nj3ehoJoa. niño
tlana.anixp?. «ui^.
Aufencia. canapayalízdi.netlatiliztli.ateíxpa. Aufente. ayac.eanapayaqui amoixpa. Autor hazedor dios. techiuam.tepiquiní. teyocovanf Autondaddeperfona. leixmauhtilizrl,. mauizticavór? autoridad tenei deperfona, níte,ixmauht/.ni,mauiztic Autorizada perfona. teixmauhti.teixmamauhri Autondaddefcriprura. tlaneltililonú rlarolncltililom* Autoozadaefcriptura, tlaneltiliUi, tlatollaneltrfilji *
Autoridad tener para hazer algo, m\nauat;ie teuftzt^? ^'^^^^^^^tlametí'n^zotzoca phoram. atle niquixcaua, aninocotontlani
G
iiy-¡
A ante -uf
Auaiicia. teoveuacátiliztli. tlatla imetiliztli.tzotzocareut ízotl. tzotzocayotlatlequixeaualiztli.anecotomlaniliz tli.arlequicaualizrlamatiliztli. Auariento. teoye.datlametl.tzotzocateuitz.tzotzoca^a-- tíe quixcauair'. amocotontlani. atle quicausliztlamatmi A ue generalmente. totorl. Aue agorera» tetzauhtototl, Ajellacar a otiodefonrrandole. níte,tíauelilocaaua# níc
teíxcomaca, Auenado fin fefo, yolíopoliuhquí.yollotlatieíiloc» Auenirel rio. pepeyauatiuh, pexomiuh. nonoquiuhtiuiV Auenirfelos difcordes. motlacecemlra. Auenencia conque Tacan vino. acocotli.allacarl, Aüentarhaziendoayre. nite,yecapeuia. Auentador omoxcador . neyecapeuilom. yecaceuaztíí. ^ Auentar trigo o cofaaíTi. nitla,acarra. nitlayecaquetza. ni* tla,yectia. ' .
Auentaderoparaeíío; tlaacanaíom, tlayecaquetzaloru.
tlayeccilom. Auentar fe el ganado de miedo, cemmani.cecemmanvtúic
motlaloa, xitiní,
Auétajar fe en algo-. nr.yacatmih.nite.panauítiuh. nitach;
cauhtitiuh, Auentajadamcftte. yacattializrica.tepanawliztica. Auentajado. teyacatili.tepanaui.teachcauh. Auenturar fe. mtia,centlamia, nitla, chichiHa.yc ninotía-
paloa» Auer abundanci a de quaíefquier cofas, tlaneuiuia. tlacei*
quic.a.tlaneuhquica tlaneuhcaquica.
Auer abundancia de feñores o gente, tlaquauhquica.
Auenguar algo* niíía,nepanoa» nitla.neuiuilia.
Aueriguacion. tlanepanoliztli. tlaneuíuililiztli.
Aueriguado* tlanepanollí. 'tlaneuiuililli.
Aueriguador. tlanepanoani. tlaneuiuilianf.
Auer hambre. m\teociui. ni,mayana. n,apizmíquf.
Auczes hazer o dezir alga* tict tojiüáraacá» tito,papatía»
A ante u* & x< & s; 30
Auezes vnoavezesotro. nitla,cuecuepa.
duifar. nite,nemachitia. nite,ycliiimiarnachtia% nítejüc
machitia, Auifadamente. tenemachitiliztica, teyoliuntlamachtiliz-
tica» Auifado. tianemachtitli. tlayoliuhtlamachtiili. tlanemachl
túlu Auilb tal» tenemachtiliztli, teyoliuhtlamachtiliztli . tene-
machtiliz ti?. :
Auifar para que haga mal a otro, nite^tcnanauatilía.nite,
tlaqueuia. Auifadamente aífi, tetenanauatiliztíca. tetlaqueualiztica Auifado aíTi, tlananauatiiil/i.tlatlaqueuall/. Auifotal. tetenanauatiliztli.tetet/aqueuiliztlú
fj" Axedrez, quappatoí/i, A xi pimienta déla tierra, chjlli. . Axorca, macuextJi.maquiztl/. Axuar. ciuatlatlatquití.
*£ Az aha r, na rajo y xoehio. na ra jo ycueponca. ^[Azauache. téutetL Azedacoía. xococ, Azedaríe. xocoya. Azedia xocoyaliztfrv Azedo teñe reí eftomago. relpá xocoya. Azedera ye rúa, xocoyoll/. xoxocoyolli. Azeyte lo mifmo, Azeyte de chia% chiamatl.
Azeyte de chía hazer. ni\chimachiuaf ni5chíamapatzca. Azeytera. azeyte contontli»
Azeyteroqio vende, azeyte namacac.chiamanamacac. Aziagodia- ncncemilhüitl.
Azial. caualloyyacaiíacatzojoea, y aiTidelosdema$. Azial poner ala beftia» n^caualloyacayJacatzea. Azijepara tinta, tlaliyac. tlalxoquiac. Azogue, yuliamuchití.
g r
Azur, texotli.
Azul mas fino, matlali.
Azukolor delcielo. xoxouhqui*
^[Delos que comiengaen.B*
jfiff
:
■k
ifBacinde barro apaztlv
Bacín feruidor. axixeomitl.cuitlacomítl*'
Bago, tocomaL
Bac. ocofavn poco negra., tlile&ic^yay actic*.
Batucar, ni^cocoxonú
Badajo de campana, campana yollotlie.
B'adi!; tepuztlemaitl:
Badil de barro comoiarten. tíemaitU
Baheatv ni,hiyoqui£a, nini,potocyotiat.
Baho.. ypótoctli. yhyyotl..
Baho que fale del agua, apo&li.
Baylar, o danzar» nin3itotia. ni,maceua»
Baylador.. mitotiani; maceuani^maceuhquí;
Bay le o dan^a, netodliztliv rnaceualiztli,
Bajodel vient re; y terzotzollúxiccuey otl,
Baladron, mototopalitoa. totopaUacoa..
Baladerar- nino5totopalitoa>ni>totopalíatoay:ii,to.topalt&
Balar Jaoueja* tzatzt choca.
Bal diatierra:, acaualli; tí axiuhcauaÜi,
Baldonar vnamugera.otra;. nite^papacae.
Baldón tal. tepapacaiiztli.
Baldonar vn homb re a otro «
BoldonafíL teaiíaliztli..
Baldres cuetlaxtli..
Balido.de ganado., tzatziztlixhoquiliztlv
Bambanear lo queeftaenhieíto, ni,y ay aticac, ni, ni uixcaí
ticac. Baratacofa. amotlacotli.amopatiyce. Baratar,, nitla^ilanecuiíoa*
nite^aua*
">
B ante áC
W
Bárbaro deleguaeftraña. popoloca» Barca, acallí.
Barquero que rema, tlanclo.tlaneloqui. tlaneloanr*, Barniz o azey te dechia con que dan luftre. chiamatf % Barniz de otra manera* chimaltigatl. Barniz mas baxoi ticatl,
Ba rniz dehobres omugerescomo margaxit*. apefztli. Barniz fobre que pintan, xicaltetl. B ar ra de hie rro. tepuzuitzo&li. Barrancaalta», ti aJairiauhtli. atlauhtl/. Barraco o berraco; oquich coy ametie Barrenar. nitJa,mamali.. Barrena, tlamamaliuani. Barrenado^ tlamamaííii, Barreno el agujero, tfaeoyuctlt:; Barrer., nijtlachpana* nitla,cuicui\ Barrendero aííi. tlachpanqui,tlacuicuic. Barrederode horno; texcal uchpanon/Y Barrerode tierra do cauan; tlatatacoya» tlalcuiuayao. Ba inga lo de fuera, ytitllytetl. Barriga del ombligo abaxo, xillantli, . Barriguda cofa*, yre; y teua» xíxiaua*, Barril de barro, comirl» Barrio. calpullitlaxillacalIiY garro. ^oquitl.
Barroque naceenlacarai. ^auatlVxca^auarK yxocuiífo aliztlr. J
Barrofoelque los tiene, ixcacauati-yxcacaua. ixocuiflo. Barruntar, noyollotlamati.novolloquimati.mnomati Baruaríin pelos, tenehalli; Barua los pe/os* tentzontli,
Baruarcomencaraialirlabaruav, mVenízoníxua.
tzonquig?. Baruado hombre o muger rentzone; Baruadaplanta. nelbuayo. laauadacanade fortaleza.© cibdad. tlaltenamiU
niiten^
B mte
Baruecfiaría eredad, nítía,popoxoa.
B amecho, tlapopoxoliztli.
Baruechado. tlapopoxolli.
Baruero. texinqui.tetentzonxinqui*
B a rué ría do a fei c a n . nex i m al oy a »
Baruiponiente. tentzonixua. tentzonquica.
Bárui negro tentzontiiltic.
Baruirroxo, tentzoncuztic.
Baruo pefcado. atoyamichi.tentzone.
Baruudo. tentzompachticmiecytentzon.
Bafadecoluna. tepepechtli.peualloti.peuhcayot?.
Bafla.bufcaabaira.
Baftaíatiífaziendo a alguno. caneí,caue/.
Bailarme aígc. yenopa.yenopañía-.yc noneua»
Bañante fer. nuueliti. uelnicchiua
Baftardo obaftarda. ichtacaconetl, ychtacapillí. ichraca-
piltontli, Baftardia.ychtaconevotlychtacapillotl, Baftecer proiieer a otro para el camino. .- nire,itacatia.ni
te,ítacamaca, Baftimentotaí. vtacatl.
Bafteceral pueblo. nitla,ímatí, nínotc,cuitla.uia. BaftimentoaíTí. qualoni.tlaqualjí. _ Bailo cofa gruefa como manta o cofaaffi, tilauac.tepetla-
tic copetíc. Bailo no fotil. ayucuxquí.amomimati. Baftalanaocofaafíi. chamauat,chamaftícv Batalla o guerra, yaoyutl. necalilizrJi. necaüztli. Batallaoexercito. yaoquizque. Batallar pelear. nite,yaotla. •nñe,yac*hiua.nite,ycal/, Batan» tlapaconi. Batanar, nitla,paca. Batanado, tlapaftli. Batea o cofa aííl. quauhxicalli- Batea para lauar oro, teocuidapaconi. quaim apaz.cli, quauhxicalU
B ante, a* & c» 32
Batel o cofa affi. acalfi.
Batei ¡uegode pelota con las nalgas, tlachtli.
Batientedepuerta. tlaixquatl.
Bacirmetal. nitla,tzotzona. nitía,canaua.
Batirhueuospinol o masamorra, nitla^quahtlatzoa.tiitlt,
quauhneloat Batir papel, n,amanitequi Baua. tenqualacL-luyztlacUr. Bauaderoopañezuelodenarizes, netempop3ualom\ne-
yacapopoualoni, Bauaza. chichid. tenqualaclíí. B auea r echa r baua, ni ,tenqu aíacquic, a. Bañera. tepuztenchaUñ Bauofb. tenqualacqui^ani. tenqualacquizquí. Bautifmo. nequatequiliztli. Bautifteriolibro. tequatequiíiz amuxtli. Bautizar, nire,quatequia. Barnizador. - tequatequiant» Baxacoranoaltacomoperfona árbol coluna ocofaaíTÍ a-
moquauhtic»tepito, tetepito» Baxa cofa como cafa pared o cofa affi, amo uecapa.
Baxoaduerbio. tlani. tlatzintla. flBecooíabio. téxipalfí.
ifBe^ote. tentetl.
Bec,oteotropequeño. tempillolí.
Bezote grande y largo, tenc,acatl#
Bezudo de grueflbs becos. tenxipaítiíauac,.
Bezudo de largos becos. tenuitz, tenuitztic. temmetíapil tic.
Bellota de robíeoenzina, auatomatl.auaquauhtomatl.
Bendezi raigo, nitla>teochiuaA
Bendición affi, tlateochiualizríí.
Benditacofa. tlareochiuaíJi. tlateochiutíi.
Bendizir alabar. nite,vecreneua. nite,yeqm*toa. nítequa- litoa. '■ . ^
Bendiciotal."teyecteneualJztli.teyequitolizt/r.tec|íitoliztf¿
B ante en {
Benditoafli, tayeaeneuhtlí.tíayequitolíútlaqualitollii
Beneficiar plantas. niriajnocuitlauia.n?r!a>nmrizmatit
Beneficio taU netlacuitlauiliztli.tlamaujzmatiJiztlK
Beneficio ha¿er o merced. nite?knelia.
Benignidad, teicnoittaliztli.
Ben ígno» icnoa^ yenoy o yyollo. teícnoittani, tlatlacaíí*
Beodo* tlauanqui , y ui ntic. xocomicqui.
Beodez, tlauanaliztli. yuintiliztU.xocpmiquiliztlú
Be rea o col,, lomifmo,
Bermeja cofa, tlatladiccbichiltic»
Bermeja perfona muy bermeja, cucuzpuh
Bermello. tlauht'apalli.
Berraco» bufea barraco»
Berro, atezquilífl.
Berruga, ízotzocatT.
Bsrru^otra. michinix,
Berruga otra, xitomaciuiztíí.
Berrugofo. ,tzotzocayo»tzotzocauaf michinixxo, xltesiia
ciuiz$0, . Befo dar, nite.tennamiquí, Befado o befada, tlatennami £t% Befo, tetennamiquiliztli, BeiKa dequatro pies, mancuerna Beftia fiera, tequani. B^ftial hombre, tlacamacatl Beftialidadaffi. tlacamacayott. ^ Betún generalmente, tla^alóloni* Betnn fuerte» ninacan cuidad» Beue ragua vino o cacao, natlú Beuedorta!, atlini. _
Beuermagamorra^inoLpurga^xaraueacofaaír^ rií^m
Beuedortal, tlaini,
Beuerenelmaguei. m\nequa?.
Beuer medicina o purga, ni,paí»
BeuedorafTf. nequaini. /.
Beuer o tom.arponcojtía. nino,tIaitia. nino^pamictia*
B ante e. & L 33
Beuerhafta el cabo, no^ontzineua. no.contlamia. Beueragua cofa manoarrojando Jaalaboca.n^acacapaxo* Beuida paraefrorcarlas paridas, -cajalicpatii". Beuida de mayz toftado. yzquiat?* £euida de maiz cozido. poc, olatl. Beiiida otra de mayz cozido. quauhnexatl, Beuida de cacao y maiz. cacaua atl . Beuida de cacao folo. atlanelollocacauaatl. Beuída de cacao con axi. chillocacauatj.chilcacauatl Beuidade mayz hecha en cierta manera, xocoatl Beuida de cacao compueña con flore?, xochiayocacauaíl
xochayo cacauatl. Beuída de chía y mayz toírado. pínoíatT, Bcuida de mayz íblo'crudo páralos que fe defeíayan, yo*
Iatl.tepiatl. ■
Bexigade orina, nxixtecon, Bex/gallena de aguaza por fe auerquemado, o trabajado c®
las manos cauando o cortando, aquaqualaquiliztlj. Bezerro. quaquauhconetl,
ffBien nombre, iquall/. yectíí4 Bien aduerbio* uel. B/enauenturadamente. tlacnopiíhuiliztica. Bienauenturado. tlacnopiíhuiqui.tlacnopiíhuían?. Bienauéturanca. tíacnopilhuiliztli.tlacemicnopiIhuiIizíR
necentlamachtiliztli.
Bien auenturanca lugar de gloria, necentlamjchtiloya.
tlacemrcnopijfiuiloya. B ien c riado difc reto o bien enfeñado. iieljauapaualli. uel
lazcaltilli.uel'auapaualíf. Bienes de fortuna» tlatquitl. Bien efta.bufca aballa.
Bieneíla otorgado, mayui.yequallj.cayequallí. Bien hablado, nematcatlatoan.uellacoanj, tecpiIIatoa9 Bien hazer a alguno. nite, icnelia, B en hecho. uel íachiuhtli, Bienhechor, ceicneliani,
H
>
inte £ flfc l
Bienquerer, bufcaamar.
Bienquiftoi tjellittoni.tlauelittalliV
Bigotes. tatlia.
gizma,bilma,Qbidma. nepotoniloní»
Bizma poner. nite,potonía»
Biuacofa. yoli.yolqui.
Bina cofa comofauandi ja. yokatl,
Biuarde conejos. tochtli ynetecaya.tochtliy onoya.
Biuda. ycnociuatl. oquiclmiicqui,
£>¿uda hazeraalg.ua matado a fu marido, nítejcnoduatilsa.
Biudeztal. ycnociuayotl.
Biudo. ycnooqujchclí.ciuamicqui.
Biudo hazer a alguno matádole fu muger. nitejenooquich
tilia. Biudez de va ron. y cno oqufchy ot!;. r Biuíenda rnododebiuir, nencayctl. Biuir. iij,yolli.ni,nemi. Biuir en pecados per metaphoram. teuhtli tlacolii'nicoló-
lotinemi.teuhtlitlaeolli ye mnilacatiOf inemi, Biuirpobreodefaprouechado. niVmateuhnemi. Bíuiren pobreza* per metapho. anonéuátinemi, adeno- ueuatinemi. anonnaci. anonnonamiqui. atlenotechmo*
. nequi.
Biuo, yoli.neminr.
Btuora. tequani coatí»
Biuora grande pintada, tecutlaco£auhqu¿
Biuora blanca y larga, yztac coatí,
Biuora otra. chiauhcoatl.chiauitU
Buoraotra, coicoatl,
Biuora mui negra, tlilcoatí.
Biuorezno. tequancoa conetl, ^Blanca cofa» yztac.
B flanea mucho mas blanca, aztapilric.yztacapatic.cenca yztac.yuhquinychcatíapuchinalliymc yztac,
Blanco hazer fe, niztaya.
Blancura aíii, yztacayotl.
B ante l
Blanca perfona o cana de fu natural, tlacaztalli» Blanco parar fe el rofr. rodé enfermedad. niztaleua6m\ci~
yocopini.nixoxouia. Blanquezinoafíi , yztaleccic. cíyocopíctic. xiuhcaltic, xo-
xocnc* Blancura tal. yztalectiliztli. ciyocopínaíiztlf.xoxouializtlL Bíancoolo blanco délos ojos, toztacauh. Blancura tal* ixyztacayotl. Blanda cofa« yamanqui, yamaztic. Blandura aíli. yanianiiiztli.yamancayotl.yamaztilizíli, Blanda fruta, papatztic* atultíc. Blandura aífi, papatzricayotí.atolticayoth Blandamentecon tiento, c,antlamach, canquemmach. £a-
niuía.caniyolic. Blandear condecendiendoconotro. nijyolyamama. Blando allí. yoíyaíiianqui„ Bar? d u ra t al , yol y a ma q ú izt] i* B!a ^deavlanca,árbol,efpada o cofa aíii. nitla^uecuetla-
nia, nida,cnécuetlatza. Blanquear dejexos eiedificio. yztazticac. cuepontkac. Blanquear las mieífe% yztaztoc, yztaztimaní. Blanquear pared con agua cal. mt/a>auítequi. Blanqueador tal. tlaauítcquíni.tlaauftecquf. Blanquear darluftre blanco. nitlaztalia.nitJajíztalía. Blanqueador aífi. tlaztaliani. Blaffemar, m\ueuexcadatoa. ni,chicotíatoa* Blaffemia. 'uexcatlatollixbicotlatolli. Blaffemo. uexcatlato. üexcatlatoani.chicodatoaní6 Bledos o cenizos, uauhqutlitl.cocoquihtl. Bledos blancos, michiuauhrli Bledos pardos, nexúauhtli. Bledos colorados, tlapalhuauhtli. Bledosamarillos. xochiuauhtli. Bledos negros, tezcauauhtli. Bledos negros otros, tliluauhtlí. Bledos azules, texouauhtli*
h n
B ante <>♦
ffBoca» camatl. IfBoca del eílomago. toyolloixco. ¿ocadode vianda, cencamatl. Bocado facarmordiendo. nite.tlancotona.. Bocado tal. tedancoronaliztli.. Bocado porla mordedura, tlariancotcntli. Bocal de pozo., aolüaztentli, atIacomuItentíiés Boc^al. tenitl.ayaquimati.chochon. Bocezar o boftezar. ni.cochcamachaloa. Bocezopb°ftezo cochcamachaloiiztliV Bo^odebarua* tarlia> Bodas, nenami&iliztlí.. Bodaslugardecombite. nenami&iíoya. Bodega de vino vino calli. o&laliloya occalív Bodegonero. ocnamacanLocnamaca Bodoque, telolotlv Bofes, chichitk
Bofetada, teixtlatziniliztli.teixcapanittztlí. Bofetada dar. nite,ixdatzinia.uiteixcapania. Bogar, bufea remar.
Boyada, tlanechicoltin quaquaueque tlauilanc^, Bbyerizo. quaquappixqui. Bola de madera . quayhtelolotli. Bolar. nipatlam,,
Bblar porarteenelarboí. niquappatlani. Bolfa .- lo mifmo veKxjquipiítbntli. Boltearaímododeeípaña. nin,ayotzincuepa; Bolteadortal. mayotzincuepani- Bol tear cotilos pies vn palo rollizo, n^quaubilacarzoa.
ni)quauhtlatlacja. Bolteadortai, quanhylacatzDamYquauhtIatla£ani.quauh
ylacatzo.. Bbluerlo preftado. ni.tlaxtlaua. Boluer a alguno del camino. nitc,cuepa: nite^ylochtia, Bblueramiraratras. ni,uaInocuepa, m.ualnomalacachoa; Bblueríe de donde fue», nino>cuepa. n^ibti.
B ante o, 35
Boluer algo déla otra parte. n¿tla,ciiepa. Bolucrlodedentroa fuera. nitla,ixcuepa. Boluer lo dearriba abaxo cofa que fe cuelga larga. nitla,tzo
niepiloa. Boluer algo bocabaxo. nitía,tzoniccuepa. Boluer lasefpaldas.nino,teputztia. Boluerlacabe^adeladoamrrar. n¡,nacaztlachí?#, Boluerlo detras adeláte. nitla,ma1acachóa. nitla.cuecuepa1 poluerfeavn ladocomo enojado. nin,ilacatzoafnin,ixtlaca Boluerlacarapornoveraotro» nipanitlachia. Boluer meal derredor, nino^alacachoa. Bolueríe de otro parecer., nino^olcuepa, ninoyolmalacá
choa, Boluera otro de otro parecer. nite,yoIcuepa. nite,yolma
1 acachoa* Boluer algo en derredor, nitla>malacachoa. Boluetfedelvandocontraricv nmo,tzincuepa. B olue rfe los filos, tenxolochaui, tenqualpachiui tencuel
pachiui. Follocozidoenbrafas. tlccoyutí. Bolloshazer. nidSjmatzoa. Bomba o cofa para vérteragua. anoquiloní. aquixtilonn
atoyaualoni. Bondad, qualuliztli. yecfciliztl:'. Bonete, lomiímo. Boñiga, quaquaueycuítl» Boquear. w>cacamachaloa. Boqueada, cencamachalolizttt. Bordar, bufeabrosíar. Borde, tentír. Bordón, topillú
Bordón decaña macica, otlatópiflL Borrachear vn poco, nitlatlauana. nino,tíaríapeuíai. Borrachez afli. tlatlauanaliztli. netlatlapeuiliztlú Borracho ral. tíatlauanani.motlatlapeuiam, gorracho del todo,, buíca beodo.
m
mte
Borrafa venia ^ lo m¡fvnot ".
Borr^reícripcüra. nitla.popoloa.
Borrada eííriptura. tlapopolólli.
Borrego, yequaltonychcatl.
Borrico, afnocónetl, •
Borrón qus cae enlacie n'ptura. tlilchapaftlí,
B orzeguí . lo m i fm o .
Boique de arboles, quauhtla^quaquauhtla.
Boíqíseniuy erp.eiTo. quauhyuuacatla.
Bofiargomiraij nin, ieoda.
Bollada cofa. ,;; jtlacodall/, tlaicotlallf.
Bota de vino, vino xiqúipillí.'
Bota pipa, quauhcomitl.
Botacalcado. lomifmo.
Botana de cuero obota. quauhtlatlatlamanililoni.
Botar pelota, nirla^zicuinia. nitla,chocholoUia.
Bote de pelota, tlatzicuiniiiztli, tlachochololtiliitlí.
Botedeconíerua. lomiímo.
Botica de medicinas» pacalli.papialoya.panamacoya»
Boticario, panamacani.pachichiuhqui.
Botindar. nitía,quahtlaca. nitexenteepanuia.
Bota cofa no aguda, amo teñe, tentetecuintic. .',
Boto de ingenio, yolloqmij. yolioqqumiil. yollomimiqui
Botón de árbol, quauhtotornoliuhcayot/.
Botón de ropa . lo mifmo.
Botón de huego. totonqui tepuzte^oaliztli.
Bouear dezirbouerias. aompa neeua. aniemamat/.
Botieda. tedapachiuhqm. terzopqui.
Boueda hazer. tetica nitlatlapachoa, tetiaí nítíatzopa.
gouería. a ompa eeualiztli, aquimamatiliztli»
KouoaíTi. aompa eeua, aquimamati.
Box árbol, lo mifmo.
Boz, tzatziztli.tzatziliztli, tuzquitl.
Bozeargeneralmente. ni5tzataztzi,
Bozinglero4 tzatzatzini.
Bozes dar a alguno. nite,tzatzila.
B ante o,& t,
&
Bozeshazerdaraotro. nite,tzatzatzitfa. Bozearhablaraltp. m\tlaquauhtlatoa. ni.tlatlaquauhtla- toa.ni,chacha1aca.nichachalca. ffBra^a. cemmatf. Braga medida del vn codo ala otra mano, cem mitl B ragalcte de oro. teocuitlaremecatl. nrátemecatl- B racalete de pluma, machoncotí.macopilíi. Brazalete ©tro. matzopetztli. macuetlaxtli* Bracear menear el bra^o. nitla*acoleua, ■ Braceartiiar mucho. ni,rnatotoca. ni.rnatlapaltic;
mototocam. riíatlapaliui.- matí*.. maitL
B race roque tira mucho,
paltic. B rae, o generalmente* Braco medida del iobaco ala manó, cén ciyacatí, B raco medida del vn ombro.ala mano, cemacoll/. Bragas, maxtíarT»
Braínargeneralmente. ni tecoyoua,ni,choca. Bramsdoalí'.. tecoyaualizcli choquiztli. Bramar el torro. choca*t¿atzi4 Bramido afi "i. cHoquíztli, tzatziztlf* Brama de ciemos, pipitzcalizttí. B rama reí cíe ruc. pipitzca. Braía* tlexochtli. B ra fe ro grande, apantlecaxitl. Brafero pequeño como íncelario, tlecaxitl. tleuícoíhv Brafil. uitzqüauitf,
Brauacofa que muerde, tequani.tlauele, Brauear aííi. nino,tequántilia, ni,tlauelcui. Brauezaral. tequayotf.
Brauo hombre* coeoíe. yoícocoíe» tlauele tlaueliíoc» Brauohazeife. ni,cocQ]cui,ni,ílauelcui. Brauo hazer a otro, taite,cocolcuit¡a, nite,tlaue]cu!tia* Breña o mata grande, auatetzmuHi.tlaltetzmolh. Bretón de col colesyquioyo.colesqurycfL Breuecofa, tepito. amo u'cyac. B¡ euedadt tepítoy otl , amo uey acayoti.
B ante r« & u,
B rcuía río, lo mermo.
Brío, nematiliztlí.
Brioía cofa, .mima «ni* mimatqui\
Brocado, teocúi dátil matli. reocuitlayotilmatli.
Brotar los arboles» ytzmolini. celia»
B rotado árbol , y tzmolinqui. celic.
B rotadura aíTu y tzmolinaliztli.celtilíztli .
Brotar o abrirle las flores, cueponi, xotla.
Brotada flor, cueponqui.xotlac. .
Brotadura de fjor. cueponiliztli. xotializtln
Brotarla magorcademayz- raonenepijüa.nenepilqujca.
Brotada macorca, nenepilquizqui.
Brotadura aíTi. nenepilquiealiztli.
Broquel. tepuzchimalli.
Bruñirlo encalado, nitlacalania.
Bruñido aflí. tiacalanilli. . . t , * .
Bruñidor el quebrnñe. tlacalamani. tlacalaniqui, m
Bruñidor jnftrumento con que bruñen. tlacauniam,tl*.
calaniltetf, .
Bruñir oluzírmetal opiedras. nitla,petlaua. B ruñido aíTi. tlapetlaualli. ilapetlauhtii. Bruñidor el que bruñe a iTu tlapetlauam, . Bruñidor tal con quebruñen. liapeclaualom, B ruñirotras cofas como ropa. nuia,petzo3. Bruñida cofa aíTi. tlapetzolii. Bruñidorquelasbruñe. tlapetzoann Bruñidorconquelas bruñen, tlapetzolom. Bruto obeftial. atlacaneci.aqwmamau, Bru xa generalmente, nauatii. Bruxaque chupa fangre. teyoiloquam. Bruxulapara tirar derecho, xictii.yxdú Bruxula poner. m\xictlalia.
ff Buche, cuitlatecomatl. Buey, tlaatecuitl quaquaue» Sueltas dar enlacama. nino,cuecueptinemi. nin,auicíla-
^a.nino^zontlaga.nino^zoatlauiczotinejiw.
B ante in
37
Buelta tornandodelugar. yiotiliztli. necuepalizrf/. necui
tlacuepaliztli. Buelta cofa, pan,cefped ocofa alTi. tlacuepali/, Buelta cofa lodebaxo arriba, tlacueptli. pudra ropa al reues. tlaixcuepalli. tlaixcueptli. Buelrasdaren pie alderredor, nino,mamaIacachoa niño,
teteuilacachoa. Buena cofa. qualli.yectli. Buenamente. ue!,yuian. canuelipa. Bueragos. chichir/.
Bufare! gato o cofa temen jante. nitIa,üzomia. núlatlatzo
mía. Bufido afl?, tf atzomiliztli. tlatlat/omilizti/. Buhio, xacalí/. Buho» tecolud. B nía del faino pad re. lo rnifmo, Bulhcioorumordegentr ycauaquiliztfi.ycauaquiztli.n*
naícalizt/i.chachaíaquiíiztli.flacauaquiliztíi Bullicioo aíborotode gente, necomoniliz di, neacomana.
lizrli.rlatecuimliztli.
Bull.ciofoair/. tecomonianíteacomananítía/tectmiíam b ! ic.ofo/in foilego. acatcanen.auicyauh. aocmotíaiii Builirfealgo. mocuecuetzoa.molinia. «'«"ai»%
Bullirlosgufanos o peces ene/ agua o cofa aíTi cu^cuevoca
Bull.rlashormigarpuígasopiojosocoíasfemetance* va moni cueyoni.cuecueyoca. ::,./<■
rliIIi reí a renaenlas fuentes, momoloca
Bullir candar muchagente junta, cueyoni.cuecueyoca.
Burbuiadeagua. axittontli. */***♦
Burbujear el agua, momoloca»
Burdei ramería- auiam ca/Ii.
Burlara algunono le dando todoloqueelfacnfauaouelecíá eran. nite,nencoa. r «•"•^wiccjfr
Burla alfi tenencoiiztíí.
B 1 1 Hado defta mane ra# rlanencollí,
Buaador ul. lenencoani*
B ante íi«
Burlandodeítamanera. tenencoliztica.
Bu liar de alguno riendofe del. teca niuetzca.recanahauía
teca ninauilm. teca ninotenqueloa. tepan nauia. Burla áífi, teca uetzquiztli. teca neauiltiliztlútecaahauialíz
tli.teca netenqueloliztli, tepan auializtli. Burlador tal, tecauetzcani.teca mauiltiani, teca moten-
queloani. teca auianf. Burlando aíTi. teca uetzquizticai teca neauiítiliztica, teca
netenquelo!iztica,teca auializtica, tepan auiahztica, Burlarengañando. níte,xicoa. teca ninocayaua. nire,que
queloa. I t.
Burla aíTútexixicoííztlúteca necacayaualiztlj.teqquelolíztlt
Burlador tal* texixicoani.tecamocacayauani.tequequelo
ani. ■ .
Burlando aíTí. texíxicoliztica,tecanecacayaualiztica,teq-
queloliztíca. .
burlar depalabras, nife,camanaluía. nrte^entlamachia. Burla tal: camanalli.tentlaniachtli. Burlador affi. tecamaníluiani. tetent;amachiar¡í4 Burlando deíía manera, tecamanaluiliztica» tetcntlamaclii
Iiztica, Burlar de ma nos. nite>aauilia. Burla aflft. teaauililiztli. Burlador tal. teaainliani.
Burlando aííú teaauililiztica. ; m
Burlar del que le vino algún defaftre . nite.tlatelchiuilia* Burlatal» tedatelchiuililiztli. Burlador affi. tetlatelchiuiliani, B'irlanaoaíT'. tetíatelchiuililiztica. Buríardeorro mofado y dado del codo, tecaninotopeua.
teca niuetzca. .
Burla alTi. teca netopeualiztli. teca uetzquiztli. Burlador tal. teca motopeuani. teca uetzcani. Burlando aífi. teca netopeuaüztica. teca uetzqurznca. Burlando dszir algo. . nitla>camanalytoa.nitla3tentiama- chuoa.
B ante u.
38
Burlando fiazeralgó* nitfa,camanalchiuad
Burlara otro quitándole el banco o filia para quecayga. ti
te,tlapeuia* Burlado aífi4 tlatlapeuiJlí. Burlador tal. tetlapeuiani. Bufcar generalmente. nit!a,temoa4 Bufcar haziendo ynquiíicion. nite.tlatemolía. Bufcar algo tentando conlospies. nitla^cxitemoa.nitiaJc
xitotoca,
Bufcar atiento con h mano. nitIa,matemoa. nitía,matoca. Bufcarmirandoal derredor, n¿tIa,memoa.nitla3ixtotoca Bufcar por raíl ro. nítlacxitotoca.
Bufcar de raizla verdad, nitla.neiuayotoca. ynelhuayo- can nací. J
BufcaryhallaraíTide raizla verdad. y nelhuayocanonacíc,
Bufcaraalgunooalgunacofaentodasparteso Jugares. tU nauac niquiga. tlanauac nitlateca.
Bufcarcondiligéciri.nítia^ematcatemoa.nitía^cicatemó a.nitlamauiztemoa.
Bufca r atiento piojo© pulga a otro. ni te5atencoconauia. " DuuaoDuuasdefcubíertas. nanauad. Buuofo afli# iianauati.nanauatqui, Buuas tener. ninanauati. Buuaspequeñasquenofalen alroítro. tecpilnanauatl.p*
Buuofo aíTi. tecpil n a nauati, Buuas largas» teuitznanauad. BuuofoaíTi. teuitznanauati, Buuas degran llaga, tlacacolnanauat?. Buuofo aifi. tJacagolnanauati.
B?aqu„Tean^ Éuzanoentrarfoelagua, natlanc^Iaqui,
i n
C ante a» ^[Delos quecomiencan en.C,
fJ"Cabal loque viene jufto. oneua.uelizqui u?lixquich. Cabal hombre, muchuelquichiua. muchuel coma ti. Cabana, tlapixcacalli.tlapixxacalíi. Cabana para guardar los magueyes, ti achiccacallútlachic
xacalíi. Cabeca generalmente, totzontecon. Cabeca corrada, tzontecomatl. Cabecear deenojado» nin,ixilacatzoa,nin,ixtIaga» Cabecear negando. nino,tzonteconuiuixca. Cabecear otorgando, n.ixcuechoa" Cabecearllamar con/a cabera, nirejxnotza. Cabecearde íueño. ni,cochyayaticatn,ixcuechotica.ni,ce
cochtica, Cabecearde prefuncion. nino.quatlaga. Cabecear haziendole fenalquefe vaya. nite,ixtlaxil/a. C abecear hazerle ieñal qne no di?a algo ante ot ros, ñire»
icopilhuia. C abez cay do o cabeca caído efia r» ni,tolotica, niquech»
pilcatica. Cabecera de camaeílugar, totzomlan. Cabecera ycpal que ílrue poralmohada tzonicpallí, C abecé ra manta embuelta que íhue por almohada, qua-
chicpalli. Cabecera de mefa» mefaquac* Cabezón decamifa. lomefmo. Cabecon alTi labrado, tlaquechcuicuiloíli. Cabeco de fierra . tepetliqua ololiuhca. Cabezudo porfiado, amotenaquimia, amorenáquillani* Cabezudo de gran cabeca. quatecoma, quatenamaz .qua
chachal, quatalachi. Cabezudo de cabera larga, quametlapil, qüauitz.qiiitzoc Cabecudo de cabera ancha, quatexpetla* qcanauac, qua
uacaVquapatlach. Cabellara, tzoncallú
C ante aé
39
Cabello o pelo largo. tiontYi.
C abellos emplaftados con refina, oxiyotzontlf.
Cabellos que dexáenel cogote pequeños» piy ochitli» qua
tzontli. Cabellos o pelos del cogote largos* quechtzontli. Cabellos délos papas deíos ídolos, papatli. Cabel los que dexan al lado, atzotzocolíi. Cabellos que dexan enla frente, ixquatecpillL Cabellos déla frente creípos. yxquailacatztli. Cabelloslos viejos, canauacatzontli. Caber en lugar, nonaquí. naquí. Caberme buena fuerte, uel nmochiua. Cabeftro, cauallomecatL Cabeírrero* caualíomecamalinqui» Cabezcaydoeftar. ni,tolcrica. niquechpilcatica. Cabildolugar do hablá^ nenonotzaloyá, tlatoloyá, necens
tlaíiloya, tlayeyecolova.tecutíatoloya. Cabildofos rmfmos quefe junta, necentfaliliztli.nenono
tzalizth. tlayeyecoliztli. tecutlatoliztlr. Cabizbaxo o cabera bazo eílar. iiLtzonicpilcac.no3tzd
icnipilcac» Cabo o fin. tzonquízcavotí. Cabo o fin de edad que teman decincuentay frésanos, xi
uitlmolpilia. ■
Cabos decuchillos, tzinquauhyotlytzítzquiloca,
Cabra ocabron, quaqtiauhtétzone.
Cabrero, quaquauhtentzonpixqu/.
Cabrillas conílelacion. nüac. miec.
Cabrito, quaquauhtentzonconetí '
Cacarear la gallina, tetlatoa.tetzatzi. tlatíazcatíatoa.
Ca^ar. narm.naami.
Cacaprefa, tJaaxitl. tlaantíi,
Ca^adoromontero. amini. anquí.
Cacar con redes. nitía,mar|auia
Cagar fiera, con lazo, rmiacximecauia.imfa^ecaL^
:lllí.
i
km
C ante a*
Cacar aues con liga. nitla3tlacaíuia. n¡t/a,fecpauia» Cacarcon red que fe cierra» nitla,tíapechmatlauia»nitla
tlapachiuazfnatJauía. nitla,dapachiuazuia. Caco de hierro, tepuzcaxit/. Cacho de come rúa, cennacazrli. Cachonda andarla perra, moquerzaílani. moquetztlani* Cachorro perro. ytzcuinconetl» Cada año» cecexiuitJ. cecexiuhtica. momonamic. Cada dos anos, o onxiuhtíca. Cada día» niumuztíe. mumuztíae. Cadadosdias oomilh.uitica. Cada mes» cecemetztica. cecemmetZtlipan. Cada vno. ceceyaca, Cadados. o ornen» ponte tí. Cada quaí. cecentlacatl, ceceyaca. Cada vno fendos. cecentetl» cecen. Cada vno dos* o orne, oontetl» Cadahalfo. quauhtlapechtli»tlapechtli* Cadena de oro o de plata, teocuitlamecatl.teocuitlacuz*
cari. C adena de hierro, tepuzmecat!. Cadera o quadrií» quappantlí, toquappan,, Caducar» ayocquimati. Caduco aíTi4 ayocquimatiní. Caer gene raímente, ni,uetzi. Caerdecanfado. ni,quauhtenuetzi. Caer fiefta. ylhuitl quica.ylhuití mochiua* Caerjuntamenteperfonas. ticenuetzi, titotquítiuetzi. ti-
ceuuu Caer juntamente cafa pared o cofa aífí, actmetzi, Caer arremetiendo con otro, nite^itquitiuetzi. níte,uicati
uetzi. tecanimayaui. Caer refualando en cuefta o con algo, nin.alaua.nino^xo-
laua. nino,petzcoa. Caer en gran delito, per metaphoram. nin^atoyauia. n<-
no,tepexiuia.
C ante a.
40
Caer en hoyo hondo, nin.atlacomolhuia» Caeré hoy o pequeño. nino,tlaxapochuia» Caerenloquefedize. ypan yauh noyollo. quinepanoatt
noy olio, noyollo ypan yauh# Caerle a vnaparte y a otra, n.auicuetzi. n.auíc yauh» Caerfepared fierra obarranca,xíni\xitini,xixitim.uitomi* Caer muerto, ni.mi&iuetzi» Caer tropezando, ninorfauitequí, Caerfelacafpaopoítilías» ni,cocopeui.m\yoyopeui» Caer nieue o granizo, píxaui.pip/xaui tzetzeliui. Cagar. nino,manauia. nin axixa. nino^xixa.- Cagada cofa, tlaaxixrli. tlaxixtli. Cagarruta deoueja ychcacuitlatí.yaíTi délos de mas, Cayda generalmente, uerziliztíi. uetziztlü CaydoaíTi. uetzqui.
Cayda juntamente. cenuetzííiztli.netquitiuetziliztlíé CaydoaíTi. cen uetzqui. Cayda depared ocafa. a<5HuetziíiztIí. Cayda arremetiendo con otro, teitquitiuetziliztli.tecama
yauilíztli. CaydoaíTi. ytquitiuetzoni. ytquitiuechoni. ycamayaoa-
ni. ycamayaoni, Cayda engrán delito, per metaphoranV ne atoyaualiz-
tli.netepexiui/izth. CaydoaíTi» matoyauiani.motepexiuiani* Cayda en hoyo hondo, ne at/acomulhuiliztlí* CaydoaíTi» matíaeomulhui. Cayda en hoyopequeño. netlaxapochuiliztli. Caydoaífi. motlaxapochui.
Cayda a vnaparte y aotra.auicuechiíizdi.auicyayaliztlú Caydo aífi , awc uetzqui. auic yaqui» Cayda de pared o fierra, xiniliztli.xitiniliztli. xixitiniliztli.
uitomiliztli. Cayda cofa aíTi. xitinqui.xixuinqui. uitonqui. Gayda del que muere cayendo, mictiuetziliztlü micliuc- chiliztli.
■ 'f'
CavdoaíTí. mi&íiterzqu?.
Cavda decafpav cocopeuiliztlí, yoyopeuiliztl?.
Cavado, chiquacolli,
Caí. tenextli.
Cafábala generalmente, ayutli. ayutetí.
Calabaza pequeña cogida verde y curada al Col* ayotzo-
yacat!. Calabaza vafo. xicalíí.xicaltecomatJ» Calabaza luenga, allacatl. Cafábala redonda, arecomatl. Calaba^ahfa. rzí lacayutli* Calaba^aotra redonday negra, tamalayutlí. Calatea chica y efptnofa, chayutli. Calabaza pequeña y bcrrugofa, yye tecomate Cal abacá pequeñita fiíueíire. tlalayutli. Calabazada, nequatzotzonaliztli. Calabazadas dar. nice,quateczotzona» Calambre, uapaualiztJi.uapauiztli. Calambre tener. ni,uapaua, Calauerua. - quaxicallí. Calcañar, quequetzolli. Calcar. nite,cacria. Calcada perfona. caque cacaque, Cacado loque fe caka. cactli. Calcada de camino, * cuepotli. Calf ada hazeraíft, ni>cuepoquetza» Calcar c.apacof. níno.cacria. nino,cacactía# Calcar calcas, nicaquia nocalc)as.nmo.caJcaü,ía. Cale, asdo miímb. Calcetero. cal£aschiuhquh Caldera, tepuzapaztli. Calderería do fe hazen, tepuzapaichiuhca,; tepuzapas*
chiualoyan. Caid itero, tepuzapazchiuhquí» Caldo de carne, naca ayoc!% Caído de aue. totoíayot/#
C ante a<
4»
Calendario, ylhuútlapoualamüxt^fantomeycyntonal-
moquetza» Calentador dees ma, pepechtotonilon/. Calentar fe al huego, ninozcoa* Calentar fe al fol. nino3toton/a, Calentar algo generalmente, nít!a,totonía. Calentar algo conel huelgo. nítla,aayouia. Calentar lasefpaldas alhuego. nino^teputitlecuilo* nina
teputztotonia. Calentada cofa, tlatotonilli. Calentura con frío, atonauiztlí. Calentura tener aífi. natonaui. Calentura grande tener* ni,tlepachiul. ni,tíeualani.tfepaji
ninoteca. 5c per metapho, ni,tlepopoca.mno,tleuia,cp#
míe naqu'.ytm^uin yenítecuiniz. n!,xotIa» Calentura tal. tlepachiuiííztK tleualaniliztli. tlepan nete-
caliztli. riepopocali z tlu netleuiliztü'.comic aquiliztü .*©-
tlatiztli. Calera, tenextlatiloya. Callentecofa. totonquí. Callente con huelgo, tía ayouiífi. Callar. nino,caua.
Callado 5, guarda fecreío.mocauái.& p metaph.iiecatlayttc Callada cofa que no fe diuul ga. tlatlatilli. & per metapho-
ram.petlatitlan ycpaltirlan tlaaquilli tladapacholli. Calle, caltzalantli. ocalli. Callos déla mano» machacayolli. Callos tener allí, ní,machachacayolhu. ru\machacayoliu^
m\machachaliui. Callos de los pies, tocaccoT. Callos tener aífi. nücaccoleui. Callos que fe hazé alas mugeres encima del píe de citar m&
hendomayz. chacay olli. Callos tenerafTi. nícxichacayolíuí, nixochacayoliui» Calma enla mar. cactimaniliztli. Calma de fol. conaltzitzica.toaallatlatzcaliztli.
K
m
C znte al
'Gatmádó aíTi. tnotonalut-mótonalufani.
Calorgeneralmente. tlatotoniliztli. totoniliztlf.
Calor natural. stototonca. toyamanéa.
Calor tener. ni,totonia rii^tlemiqui;
Caíuniar a alguno, nite,iztíacauia.nite,tentlapiquia»tetech
niclatlamia. C alunia, teiztlacauiliztlr. tetent/apiquiliztli, ttetechtlatla 4 miliztli,
Caluniado. tlaiztlacauilli. tlatérlapiquilli.ytechtlatlamillí. Caluniador. teiztlacauiani»tetentlápiquian».tetechtlatlá-
Tniani«, Caígroícv tíemicqui. tlamrquinr,
^Caiua. quaxipetztli. •}* ■ -
« Caluohazérfe. niyquaxipetziuí. CaluoalTi. quaxipetznc, ' Caíua entrada cíelas fienes. quaxüxumulIiY "Cal tío fer;afFi, ni-,quaxuxumuliui.ni,quaxuxLilacquí.
Caluo tal, quaxuxumultjc. quaxuxumulacqui,
Camalaropa. pepechtli. ,
Cama de madera. tlapechtTi. '
C ama de yemas o efpadafrasv c;acap^échtIí.tuIpepechtK^
Cámara donde duermen, cochiantli.eochiuaya. 'Camarero, tlátocapepechtl'Vjuimocuiltfauia " "Cámara fuziedad de hombre, tuitlarl.nemanauillí;
Cámaras, . neapitzalíztli.
Cámara affi. apitzalli.
Cámaras tener. nin?apitza#nicnoquía. ¿ Cámaras de fang té teneiv eztli ñicnoquia»«ztliíiieapítzW tlaiiíi nicchiua.tlailíinictlaga.
Cámara affi. tlailli.
Camarón grande. chacalli.achacali. 'Camarón pequeño. ^oquichacali.
Camaronotro pequeño, acocili. !
Cambiar ó trocar a%o. nitla,patía. i
Cambtadortal. tlapatíani, luotlapatilíañi •• };
Canibioelactc% tlapac.ali¿tliV -'■'"*.
\
1
C ante ¿u
4*
Caijibiq el lugar, tlapatlaloya.
Camellón de tierra o eredad. cuematlauhtíí.
Caminar. ni>nenemi.
Caminante, nenemini.nenenqui.
Camino hazer noquetza.
Camino tal, otli.
Camino ancho ochpántli.patlauac otlí.
Caminar con peligro o temor» ni^teoquic, a.n^tzoffiocquí
ca4ni\mauhcaqui^a. Caminar apie. nicxinenemi.ycxipanniauh» C a minante aiti. ícxinenemini.ycxipanyani. Caminara cauallo. cauallo ypanniyetiuh.cauallo ypaníii
auh.cauaílo nechmama. Caminante aíTi. caualíoquimamani. caualío ypan yetiani»
cauallo ipan y aní. Caminoque vaá alguna cafa, calotli. techan calaqui otli. te
cha yauh otlí. Camino afpero, ouiticac otli. onitirícacotli. teyo otIL Caminollano. ychicticacoth.qualliotli. Camino de fantiagoenel cielo, citlallicuc. Camiíaque vfaníasyndias. uipilli. Camifa dehombre, lomiímo. Camifa de majorca de mayz verde, eloizuatl* eíototo-
mochtli. Camifa de majorca de mayz Teca, totomochtli. Camifa ocoflrumbre tenerla muger. nino3metzuia. Camifa aiTi. nemetzuiliztli. Campana.lo mefmo.
Campanario, tepuztliypilcaya. tlatziímiloya. Campaneroquelashaze. campana chiuhqui,cápanapitzc|. Campanero que las tañe, tlatziliniani. Campanillaogallillodela garganta, tozcatequacuilli* Campefino. millacayotl.quauhtlacayotl. Campo otierraliana. ixtlauatlueitlalii. teotlalli. Campo generalmente, quauhtla cacarla. Can demadera' quauhtlancochtli.quauhcocollí, Canal generalmente, apipilhuaztli, acocopühuaztli.
C ante 3*
Canal de madera grande para pafíaragua a alguna parte.
quauhacalli. quauh apipilhuaztli. Canas déla cabera, quayztalli.tzoniztallí. Canastener afíi, ni,quaiztac. m\tzoniztac, CanoalTt. quatztac.quaiztale. tzoníztac. Canasdeía barua. tentzoniztallr, Canaítaocanaftillo. chiquiuitl.
Canafto grande de cañas, acachiquiuiti, chiquiuntopilír» Canalla de otras cañas, otlachiquiuitl quauhehiquiuíti.
qnauh otlachiquiuitL Cancelar eferiptura. nitla,tTiIania. nitla^Iiluauana» Cáncer o cofa aífi. uei qüalocatL Canción canto. cuicatl, Cancionero, cuica amatf. Candado o cerradura, tepuztíatzaquáTdnL Candela de cera, xicocuítla ocotl. Candela de febo. feboocotí,
Candelaria o fiefta decandelas,, tíaüílíziluitl, tlauilizpam Candelas de cera hazer. ni,xÍcocuitlaocochiua, Candeleroqueias haze. xicocuitlaocóchiuhqui. Candelera cirial, tlauil quauitI.tlauiloni. Candelero, tlauiltetL Candeleroalto fobre que feponen Tos pequeños» tlepíáí5*
ÜL Candil netíauiíilonf» Candela, lomifmo. Cangilón. apilolli. Cangrejo, tecuicitli, CanooblancodefunaturaL tfecaztalTf, Canoa acalli» C anoniza r. nite,fanto mauiz$ ©tía; nite,fanto matriz tilia»
y n uan niepo y n fantome. Canonización aíTi. te Tanto m auiz^ótiliztli. Canonizado* tlafantomauizcotilli. lántomcynuawtla»
poalliv GaníTaríe» ni^ciauL
C ante á<
4J
CaníTancío. ciauiliztlt.cíauiztlí.cíammíquiztl!» CanlTaraotro. nite,ciauitia. ntte,ciámi&ia. CaníTancío aíTi» tecíammtcliliztli.teciauitil/ztli. CaniTadodefta manera» tlaciauitillí.tlaciammicfcillí. CaníTarfe de hablar. ni\tenquaquauht/#ni,téciaui. CaníTancío aíTi. tenquaquhtiliztli .tenciauitiliztli, CanfíadoalTi. tenquaquauhtic.tenciauhqui» CálTarfe de mirar, nixquaquauhti njxtlatziui. CaníTancío aíTi. ixquaquauhtiliztli. yxtlatziuílíztli. CaníTado defta menera. y xquaquauhtic, yxtlatziuhqui. Cantarel hombre. ni,cuica. Cantara otro, nite.ctiícatía. Cantar tiple, nt.rlapitzaua. Cantar el gallo defta tierra. tlacocoloa» Catar el gallo de cartilla, tzatzí. Catar el buho, choca.
Catarla golondrina, datoa.
Cantarel aue generalmente, tzarzt.choca. tlatoa.
Cantaría rana, cotaloa.
Cantar fuauemcnce. ni,yamancacuica. n^ueítcacuica^nlj,
yeccacuica* Cántaro grande» tzotzocolli. Cántaro pequeño, apilollú C antarero. tzotzocolchiuhqui. Cantarera, tzotzocolli ymanía»
Canterado Tacan piedra, tetlapanaloya. requíxtiloya.te- tatacoya.
Cantería aíTi. tetlapanaliztli.tequixtiliztlí. tetatacaliztli. Cantero, tetzotzonqui,texinqui,tetlapanqui.
Canto leuantar, ni.cuicatIa^a,ni,cuicaytoa.
Cantocomponer fobre Jo acaecido a otro.nitejCuiqua*
Canto llano, melauac cuíca ti
Canto de órgano, nauhtecuicatl.
Canto de hombre, cuicatl.
Cantoque fe canta a otro, tecuicatiliztk
Canto de tiple, tlapitzaualiztli.
•
C inte a«
C an to degallo déla tierra . tlacocololiz t\i .
Canto de aues generalmente, tzacziztlj. choquiztli. dato
íiztli. Canto de rana, cotaloliztli, Canto o piedra, tetl* Cantón o efquina. calnacaztli, Cantor, cuicanúcuicatlalúcuicapicqui. Caña el meollo o tuétano del huefíb, ceceyotl, Gaña hueca, acati. Caña maciza* otlatí. teotlatl. Cañas grandes huecas, quetzalotlatl. Cañademayzelada. ouatetzocotl. Caña de mayz verde, ouatl. Cañademayzfeca. ouaquauitl* Cañal de pefcado. acacuexthV Cañaueral. acatla. aácatla, Canilla del braco, matzotzopaztli» Canil la déla pierna, tlanjtztlí. tlanitzquauhyoii Caño de agua, aotli. ayotli. aquauhyotl. Canon para eícriuiív totolaeatl. Cañuto, acatíate&Ií. Capacete de hierre. tepuzquacalaktíi. , Capar a alguno. nite,arecui. nite^tequíxtía^ Capado, tlaatecuitl. tlaatequixtilli. CaparroíáocofaaíTi. tUliyac. tiaíxoquiyac. Capilla de capa, capaquechquemitl, capatzonteeomaT. C apilla de vglefía. teocalcuitlapilli. Capirote de halcón, tloixquimiliuhcayotl. tlaixquimilolli Capitán, yaoquizca yacanqui. yaoquizcatepacho. yaota
chcauh. CapitaniaaíTi.yaoquizcayacácacayotl.yaoquizcatepacho
cayotl, yaotachcauhyotí* Capitanear. ni,ysoquizcayacana,ni,yaoquizcatepachoa.
ni,yaotachcauhti. Capitán de gente, tepacho.tequitlato. Capitanía aifi. tepacholizdi. tequitlatoiiztli,
€ sntc %
44
Capitanear deíTa manera. nite,pachóa, -níccpachocati. ni,tequirlatocati.
Capitel de coluna, teninmlquatzaceayotl. quatzaccayotl
Capituló de libro, amuxxeloh'ztii, amoxtlatolxeJoIiztli,
Capón, bufca capado» »«
Caponque fe da enla frente o cabee, a. tequatepiniliztli«te • quatzilinmztli.tequatziIcol!*ztIi,
Capullo de feda. íeda ciichipilotl.
Capullo del miembro del hombre, xipintli.
Cara. xayacatl.
Cara con dos hazes. ganquítíatia ínic tlauel ¿loe.
Caraacaradeziraalguno lo que hizo qdixa nicl:e,ixc© i maca, ni&ejxmanilía, ; ..
Cara íin verguenc34 yxtlaueliloc
Caracol como-losdeeípaña. teccizmama.uiIacatochi.
Caracol muy chico, cili. AC aracpí grande de agua con que tañen. . tecciztli.atecocofi
Caracol largo, cuechtli. . - M
Ca racol de efcalera , tlarriamatlajyaualíi; tkmamatlailjfe. catzrít,
Carámbano, celf.
Carátula generalmente, xayacarí.
Carátula de papel* amaxayacatl.
Carátula de palo, quauhxayacatl.y afíi délas de mas* ¿Carátula poner a otro nite,xayacatia„
Carcax de faeras. micomitl, mixiquipiííi. "Carcajada derifa, 'tlatlapjtzauahztlt. »j
Carcajadas dar aífi ni,ueuetzca,
Carcaua. tlatata&ífctlaltatacfclv
Carcoma démadera. quauh'ocuilL ¿Carcoma los poluos que facan déla madera, quauhtextíí¿
Carcomida madera, ocuilquaqua.ocuilqualoc.
Cárcel, tei/piíoya. tecaltzaqualoya, j
Carcelero, teifpi. tei/piíoyantlapixqui >
('Cardar., rri'tla^peehina. ! ; ,. j
Cardada cofa, .ciapochintli. s „.- ,,., ¿
C ante a.
M
) !
•
Cardador, tlapochinquí.
Cardaduras, tlapuchintli.
Cardas, tepuztlapochinaloni.
Cardenal feñal de golpe yapaleualizth'.jcoxouíalij&tli.eeís
temiliztli. Cardenal tener alTi. ni,yapaleua. m\xoxou¡a. neztem/. Cardenales hazera otro. n¿te,yapaleua. nitcxoxouilia.nt
tceeztema. Cardenillo verde, quilpallf. Carden, quílpaltie* Ca rdo de comer, uitzquilit?. Carduzar. nitIa,ixpochina. Carecer délo neceíTario oeílar pobre. nino,toIinm níquí
hiyouia. nicciaui, anecini notechmonequ i , C arecer de algo o no lo tener en vfo, amo ticnemitia, a-
motiquita. amo tiquiximati* Careza, ííatlag otililiztli, cenca tlatlacorililiztlí.tlapatiyo* i ualiztli
Carga rfe, nino,tIamamaltia. Carga, tlamamallú Cargado, ííamama, Cargaba otro» nite,tlamamaltia. Cargar arcabuz. ni,tleqtiíquiztialtTcmii. Cargado arcabuz, tlatlequiquiztlalrentl?, Ca rgo tener de al go. niria,mocuitlauia. níno,ííacuítlauía Cargo tal» netiacuitíauíliztli. Cargo de confciencia, netlamamaltiliztli. neyollamamal*
tiliztli.neteqciliztli. netlacemmamaltiliztli. Caridad para con otros, tetlacorlaliztli» Caridad para configomifmo. netlacotlaliztlí. Careftia auerde manten/m¿entos.mayanalo.cococtnoteca Careftiatal. mayanaliztli
Careftia auerocareza de cofas, tlatlacoti. tlapatiyoua. Carmenar, bufca cardar.
Ca rmefi fcda,rafo o tornafol chichiltic pepetzca.xoxotla Carnal tiempo de carne, nacaqualizps.
C ante a.
45
Carnal hombre viciofo. atle ytech quimaxitíUani.quixca
uiayninacayo. Carne, nacacl.
C a rnero a nimaí, cquich ichcatl. Carnero de muertos, omitlatiIoya,GmitIaliIoyj|. Carnicería, nacanamacoya.
Carnicero que vende carne. nacanamacac,na<anama<§*iii Carnudo, nacayo, tlaque. C a ro en p recio, tla^otly . patiy o. Carpintear, ni,quauhxima. nitla,xima. Carpintería oficio, quauhxíncayotl. tlaxincayolí* Carpintería do labra, quauhxímaloya. Carpinteriabarrio. quauhxinca t/axinca. Carpintero, quauhxinqni. tlaxinqu% Car raíco árbol verde, tetzmoli. auatetzmul/. Carrafcofeco. tetzmulquauit?, Carrafcal. tetzmuíquauhtla. tenmulh. Carrera do corren, netlat/aloíoya. Carrerao corrida, cen netlaíolu.cennet/aloliztli. Carreta, quauhtemalacacl. Carrecearguiar carreta. ni\quauhtemalacayacana, Garretearlíeuaralgoencarrets. nitla,quauhtemalacaüfa. Carretero que guia, quauhtemalacayacanqui. Carretón, buíca carreta. Carriíloopolea. quauhtemalacatlatlecauiíoni. Carn/io déla cara, candi, camapantlí. Carrilludo, cápupucactíc.camatetjc.cacane.capatit^lc. Carrizal, acac,acatla.acapitzadla. Carrízoerpecie decaña, aeacacatl.acapítzacílú Carro.biifca carreta. Carta efcripta. amadacuiloíli. Cartauóoefquadra. tlanacazanoni. Cartapacio, amatlatzontíi. Carbón. teconaili.tecoIJi. .'
Caruohazer.m ,tcconaIIatía.ni\teeonaIceirfa. tü,tcc¿lccrw, caruoueroquelo hzzt. tccoiceui.teconaüatí, tcconalceui.
<é ante á»
Cafa,, ca'ili. techan.
Cafa rea'» ueitécpa.ueitecpácalli.tlatocan.
Caíápagiza. xacallf.
Cafa de muchas buéltás* calcocolli. calouicantíí.
Cafa que rio fe mora, cacticac» ayac tlacatl.
Caíal do auia cafas, callatelli. caltzaqualli.
fe&f&tffé generalmente, nincnamiáia.
Cafar fe la muger, nin,occhotia, nin,oquichuatia,
Cafar fe el hombre. nino5ciuauatia. ni^lapaliuhcatr*
Cafada muger. oquichua..namicl:IÜ
Cafadoliombre. ciuaua. namique.
C afamen tero. ciuatlanqui.
Cafamiento generalmente. nenamicHíztli.
Cafamintode mugeres neocchotiliztli neoquichuatifiztf?.
Cafamieto ¿de varones» neciuauatiHzrli. tlapahuhcatiliztlk
Cafa la hija con alguno. nitla,occhotía. nino,monti'a.
Cafar al hijo conatguna. niño, cíuamontia,
Cafcafo, terzicueualli.
Cafcajaí; tetzicueualla.
Cafcajootro. xaltetl*
Cafcaí. xaltetla.
JE afi por poco mas o menos, y uhqtiimma*
Caíiafficomo» aehiuh,achiuhqui\
Cafo de cohfcíencia» neyohtlacolli. netequipacholfí»
Cafpadela cebeca. quatequíxqmtl
Cafpa portillas de niños, quaxincayotl. quaxoneuatk
.^asta linaje, tlacamecayorl.
Caílapefíóna. mopixrinemi. chipauacaneminiV
C aír a mielas ele tie r ra» caeomitl .
Caftidad. nepializtü. chipauacanemííiztli.
Caitamente» nepializtica. chípauacanemiliztica*
Caftigar de obra. / mice,tlatzacuiiti'a.
CaíKgadoraííi. teríatzacuiítiamV
Caítigado, tlatlatzacuiltilli. .
paftigo. tetlatzacuiltiliztli.
C aítigar ruteado o de pajabr a. niteproaotza.nitejizcaíia*
C ante a.
46
CafnVadoaíTi. tlanonotzal!i,tlazcaIiI/i.
C aftigador tal, tenonotzanf.te/¿caíianfé
Caftigoalfi. tenonotzaliztli.teizca/í/iztli.
Caftigarcrudamentey impiedad. aninopilhuia.anitetU- machuía.
Callizo, cenca pifhua.
C aíi ra r, bufca capar.
C a ftrar colmenas. m\quauhnecquixtía.
Carrada colmena, tlaquauhnecquixtilli.
Caílradoraffi, tlaquauhnecquixtjani.
Caíkadura tal. tíaquauhnecquixtiliztl/. . ,
Catarata, ixtotoliciuiliztli.yxtotoliciuíztlv .)
Cataratas tener enlos ojos, nixtotolicíui. :,
Cátedra paenfeñar, temachtiloya tlamariliz temachtiloya ;>
Catedrático, tlamatiliz temachtianL
Catiuaren guerra. ni,tlama. r- >
CaíiuerroafTi. mállotí. )
Catiuidadtal, tlamaliztli. • •..",
Catiuo4 malí/, tlaaxitl.
Catiuofer. n^malti, nitlaaxiV.
Catorze.bufcaal fin deíle libro donde fe pone la cuenta.
Caudal. tlaixnextillv )
Caudillo, bufca capitán,
Caufa el porque fe haze, ypampa.
Caufa dar o oca fió pz mal tratado traicio.nite,tIachichiuiIia
Caufa tal. tetlachichiuililiztli,
Cautela para bien. nematiliztli.
Cautela paramal, tenaualpololiztíf.
Caüteloramente en bien, nematca. ¡
Catitelofamenteen mal. tenaualpololiztict,
Cautelofoenbien, mimatini.
Cautelofoenmal. tenaualpcloan% i
Caua de fortaleza, tíaltenamitl. tlaltzotzontlí.
Cauada tierra. ^Iaelímictlí,
Cauador tal o labrador, eltmiquini, tlaayni.
Caualgarencauallo. caualloip^naonnotlaüa.' , . .,: J
m
C ante a» & l
i
raualleria, pillotl. 1t .
Cauallerizo. cauallcpixque ympanyeac. cauallopixque
vnteachcauh. Cauaüero. pilli. .
Cauallete depared, tepanquachictiiquilli. Cauallilíoentre furcoyTurco.ocinyecraycra. cuemitl.
cueticpactli. . .
Cauarlabrarercdades. neíimlqui.ni.daay. Cauarhaziendo hoyo, mtlatataca* Cauada cofa aiTi. tlatataetli. Cauadortal. tlatatacanu ;
Cauar en madero o piedra. mda.cuicur. mri^coyoaia. Cauada cofa aiTi. tlacuicuicl tlacoyontlíi. Cauerna cueua. oztorl Cauernofolugar. oztoda>ooztotla.ozíQyo»
Cax^deibduaría* totolacatecomadalacuiloltecomatl Caxa de cuchillos, cuchil lo y callo. Caxatexidadecalizocofaaffi. toptli*. Caxcarcabec^a o cofa hueca, nitla^amania, Caxcar algo quebrando. nitlaatl apaña. Cacara de nuez o bellota ocofa affi. cacallorl. Caxcaradegranadaotunaocofafeniejante. euayot*
Caxcauel grande, cuyulli. Caxcauel dearboU yoyotli. Caxcaueldeculebraobiuora. coacuechtk.
Caxco de vaina, tapalcarL Caxcodelacabeca. quaxicalli* Caxcmete de híer ro. tepuzquacalalatb. raxquillodefaeta, mitlyquatepuzco. mitlyyacatepoz^
Vciamar dar bozes> ni,tzar¿i>m>r/atzatm grciaraor. tzatz.Uzth. tzarziztli. tzatzatziUztiu* Clamor ofo. tzatzinú tzatzatznn. Clara de hueuo crudo, totoltctl y temióte Cíaradehueuocozido; totoltexlyyztaca. Clara coíano turbia, chipauac.
C ante í, & o* 47
Claridad affi. chipaualiztb,
Ciaracofa trafparente. teuiItíc.atic»teuilotic.naltonac,
ompaontlaneci. Claridad aíTi, reuiítfcayotl. Claramente, uelnezca. Claridad luz. tlanexillotl. tlanextli. Clarificaralgopurificádolo. nítla.chipaua.nitla^ye&ia. Clarificarmanifeftaralgunaperfonaante otros, nite^teixí
machtia. nite,teittitia. Claro en fama, mauiztic.temyo, tocaye» Claro en fonido. tziliétic. nauatl-, Clauaralgo. nitla.tepuztoca. nitla,tepuzmínai Clauazon. tlatepuztoconi, tlatepuzniinaloni» Clauellma, caftilláxuchitl. C lauo de hierro, tlatepuztoconi. tlatepuzminakmi tepuz
uitztli. tepuztlaxichtli, Clemencia tener. nire,icnoitra, Clemenda alTi. teicnoy ttaliztlí. Clemente, teicnoittani. Clerezia, clerigpme. clerigori. Clérigo, lomiTmo. o.reopixqui. Cloquearla gallina de efpaña. tlatlatoa. Clueca gal lina, tlapacho. tíapachoqui. fJCoapara cauar la tierra, u¿cllív Cobarde psribna. mauhqui.rnauhcatlacat!. Cobardía» mauhcatlacayotl. nemauhtiliztlL Cobdicía generalmente, tlaeleuilíztli\ neltlfcoítiíiztlí, Cobdíciar algo generalmente, niú^Meum.ninQth^cokii. Cobdiciarperfona. nite^xeíeuia, nite,eleuia». Cobdicía alTu teixeleuiliztli* teeiettiliztln Cobdíciar de fer dios. nino3teomachtIani. C obdicia affi , neteomaehtl aniliztlí.
Cobdiciarhonrra. riimau\z^oelem^ mmxmzmz^m¡mh
nijmauiz^onenequiVnincpantlaxtlani» Cobdicía affi. tnauizcoeleuiliztli, nemzmztimhliztli.m*
uizgonenequiliztli.nepantla^allaíiiliat^
C ante ó,
Cobertor de algo generalmente, th t/apachoíoní. tlaixt/a
pacholonú tfatlapachiuhcayotí. Cobertor de cama, pepechtlapachiuhcayotl. Cobertor de libro, amoxquimiliuhcayotl. Cobertura, tlatlapacholiztli.tJaixtiapacholíztli. Cobrarla hazienda. nitlacxitoca. Cobrada hazienda. tlacxitoctli. Oóbranca aífi* tlacxitoquiliztli. Cobrar lo perdido, yenoniquitta. Cobrado alTi. yeonomottac. Cobre metal, tepuztíi. ehichiltic tepuztíi» Cocarlaxitiííaomona» cotaloa. Cocar a alguno. niteaauilmauhtia^ Codo del braco, moliftli. molicpití. Codo medida nafta la puta del dedo mayor. cemmoI/cpitT. Codo medida haíla la puma del dedo menor, cemmatzo-
tzopaztlñ Codorniz, coli. C ofad ría lo mifmo» Cofadre.lomífmo.
Cotia, qua quimiliuhcayotl.quamatlatl. Cofre, tepuzpetlsECilli Coger algo eneííuelo, nitla,pepena. Cogedor tal. tJapepenqui.tlapepenani. Coger flores. ni,xochitequi. e
Cogerfruta délos arboles. ni,xocoteqm,ni,xuchiquaIteg Coger verdura cortándola con la mano, ni^qui^uilpi.ni-
da,tziquimoloa ni,tlatzopitequi. Coger arrancando, nitla ana.uitlaaiiuitla* Cogerlos tributos, w\requinechicoa. nitla^nechícoa. Cogedor tal. tequinechico tlanechico» Coger ropa plegándola» nitla^uecuelpachoa. ^
Coger los cabellos ala cabeca la muge r. nin,axtlaua, nin,t
cuia. Cogermayz, ni,pixca. Coger chía. ni,chiamanat ,
C ante o»
4§
Cogerax?. ni,chiltequú Coger {rifóles o hauas. .íi,etequí. n^uiuitla. Cogerbledos granados. m\uauhpuztequn Cogercofasefparzida?. nitla.cuicm n¡tla,ololoa* Cogollo de verdura no efpigada, quilyolíotíi. : Cogollo de verdura efpigada, quilquiyoti. Cogollo de maguei no eípigado, meyollotlí, mecelíotL
meztallorj. Cogollo demaguei efpígado y Teco, quiyoquauitl. Cogote déla cabecala pane mas alta, cuexcoehtet.tocuex
cochteuh. Oogotela parte fnasbaxa cuexcochtK Cohechare/juez tomar cohechos, nino.tlaxtlauia, ninodi
taca daxtlauia,
.Cohechardarcohechosaljuez. nite,tempachoa.niteich-
■? faca da xrlauia.
Cohecho aíli. tetempacholiztli. teicht acatlaxtlauiliztli.
Coyunda de bueyes, euamecatí. cuetlaxmecatl.
Coyuntura, cacaliuhyátl^uiuiíteccádi,
Coyuntura buenao fazon, qualcá.
Cola deanimal, cuitlapilli.
Cola para pegar, tzinaca cuhhtl tlacalolonL
Colación o fruta, xuchiqualli.
Colar paños» nitía)nextíatia»
polaraigoenííenco, nitía,tilmauía. nitía,quachui\ )
Coladeroafíi. tlatiímauiloni. tfaquachuiloni.
Colar algoen eeírillo, n!tJa,chiquiuhuia,
Colaralgoen pajas» nitla^tzetzeíhuazuia.
Colcha de cama, tlachcauipilgotlcochiuani.
Colchero, tlachcauipilgoc,
Coíchon.Iomifmo. ve/, quachpepechtli.
Coearelanjmal.mo^uí'rlapi/ayacachoa^mocuitlapillalaca Colerayerde, cuzticalauac,
Colé rico que le enoja, cocole.
Colérico de humores, cuztic alauacayow
Coíetade cabellos quatzondi»
C ante o*
Colgado eftar de alto. ni,pifcac* ni,pilcat icac.
Colgajo de vuas o cofa aiTi. ocholli. cemocholli.
Colgar algo. n¡tla,piloa,
Colgada cofa- tlapilolli. m
Cólica paíT/o. cuitlatecptchauíluflucuiílatexcaliiaqlizth
C oIicapaiTio tener, ni,cuitlatecpichauJ. ni,cuitlatexcaluacj
Colino, colisteétli.
Collación, bufca.barrio.
Collar de veftidura, yquech.
C ollar de oro* cuztic teocuitlacuzcapetlatl*
Coííear- nino,quechitoria.nino,quechtIatlaca.
Collera, bufea. argolla. ± m
Colmarmedida, nitla,tzoneiia,nitla,tzoquetza.nitIa,tzo
dalia. nitla,uitzqueu3# Colmada cofa, tlatzoneualli. tlatzonquettalJi. tlatzontla
lilli, tlauítzqucualli. Colmena. quahnecumitT. Colmenar» quauhnecutl?» Colmenero, quauhnecupixquí. Colmena redonda de arboles, mimiauatt. Colodnllodela cabecala parte mas alta* aiexcoefotejl. Color generalmente, tlapalli. Colorado color, chichiltir. Colorado fino, tlapaluatzaíii. 4 m
Colorado tenerel roto de verguenCja. nin^xctahf (>a.
nin,ixtlatladilía. Coluna de piedra quadrada» tetlaquetzalíi, Coíuna de piedra redonda, temimilíi. Colima de maderaquadrada. tlaquetzalli. Coluna de madera redonda* tlaqueczalmimilli. Coluna de ventana, tepiaztli. Comadreja, cuc.atlúcuc.amatl Comarca de pueblo, altepenauac* Comarcano* alteptlitechpoui.
Combatir o pelear, nite,ycali. nite,peua.nitevyaoctaa. Combate aíTi, teicalilizdi.tepeualíztli. teyaochiualiztli.
C ante o<
49
C ombatido aíTi. tlaicalli» tíapeuht/i. tlayaochiuhtli • C ombatir co artil/eria. nitla,tlequiquizuia» Cmbatidoafíí. tlatle quiquizui lli» Combidar fe ahazeralgo. ,nin,ixquetza. nicnotequitia,
nin,itoa. Conbidar fe en combite, nino^cuitlauia. nin,ecauia, nica
la&iuh. combidar a otro. nite5coantoza. nite,coachiua. Combidado. tlacoanotztlútlacoachiuhtli. Combidados ponerala mefa» nite,coadalia. rn*te,coateca» Oombite. tecoanotzaliztli.tecoachiuali'ztli. Comedido, moyocoyani. tlacaquini. mimatini» Comedimiento. neyocoyaliztlitlacaquiliztli.nematiliztli Comedí rfe. nino,yocoya, ni^tlacaqui. ninimati. Comedera cofa, qualonü Comedor, tlaquam.
Comedor delicado» uelicatlaquani. uelicaquani Comedor de hombres» tequani. Comencaralgo» nitla,tzintia. nitkjpeuakia. Comentar fealgo. tzinti^peua» Comeu^araandaropartirfe nompeua* Comentar de burla para engañar» niterauilpeualtia. Comencar a madurar la fruta* camíleua, moxaua. Comer»* nitla,qua4
Comer por los rincones, nichtacatlaqua. Comer mucho, ni,tequitlaquaé Comer a menudo» atza nitlaqua. achchica nitJaqua» canic
ninemi nitlaqua» Comer muchas vezcs oen diuerfas partes* nitlatlaqua» C omeftible cofa . qualoni» Cometa encendida, citlalimpopoca. Cometa pequeña que parece caer, citlalintlamina. Cometagrande queparece correr, xiuitl. C ometer pecado. nútlatkeoa» Comezón tener» ni>cuecuetzoca# nitquequexquia# ni,yoI
miqui. ni>yoyomoca.
M
C ante o»
Comezón aííi . cuecuetzoquili¿tIi. queque xcjuiíí i til. y oí-
miquiliztli. yoyomiquiliztli. Comida, tlaquaíli,
Comiencoprincipio tzíntr]iztl!.peuaHztli,.uelhuayor!# Comigo, nouá.notlá.nonauac. Contigo mifm o. qí nehuatl. c,á neua» Comilón, riaquani. tequitiaquani. Corao.cojunción. queriin. ynquenin.tleyn.ymleyn. Como coprádo. y uhc¡. yniuhqui.yim^yniuh.yuhquimmav Comoquiera, c,acoquenin. ^anili'uiz^yliuiz. Como qualquiera o como quienquiera, cáyenoyuhqui. yn
iuhquecequínti. Como qualquiera cofa, gayenoyuhquú ynruhquiocceq. Compadecerle de alguno» nechtlaucultia.nechtegpachoa
nechicnorlamachtia. Compadece/fe oconuenir. uelitim mochiuaz. Compadre, lo'mifmo» Compadrazgo^ compadreyot!.
Compañero, ycniuhtfi.'teicniuh. teuapo,tepo retíame afv C ompañia aíTf. y cniuhy otl , teuampoyod tepoy otl,tetla-
uicallotl. Compañón, atett.
Compara rvnacof? aotra. nítía^eneuilia» Comparar o cotejar vnacofa con otra, nitla^neuiuflia, Comparcionaífi, tlaneuiuililiztlí. Comparación poner en platica. nitla>nezcayotía. nima«
'chiyotlalia/ Compás dehierro.lo mifmo. vel. tlayol/oanaloni» Compaffar medir por compás» nitla.yolloana. CompafladoaiTi* tlayoíioantli, tlayolloanalli. CompalTion. tecatlaocuyaliztíi.tetecbpatlaocuyaliztlí.te
canentlamachiliztli. CompalTion tenerde alguno, tecanitlaocuya.tetrechpa ni
riaocuya»tecanmentiamati. Competencia» neixnamiquiliztli. neíxnamiquiztli, nen*
miquiliztli*
C ante ot
$o
Competírconotro. níteixnamiqniVnítenamíqui.JMnote,
rjami&ia. > . urfjjíoj ■
Competidor tal. teixnamíquim.teixnamicquhtenamicqui Complazer a alguno. nite^eJlamachcia. níte^pate» ComplazimientoaiTi. teueliamachtiJiztli, tepactiliztlí, , Coponerobra canto oeícriptura. nitíat/alia, nirla,yocuya, Compoílcionain, tlatlaliliztli. t/ayoco.yaliztli\ Componedor tal. tlatlaiíani.tlatlaliqui.tlayucuyani* tlayut
cuxqui. Componer medicinas» ni,pachichiua. Componeríeña. nítla,tetema.nicla-,quauhquctza. Componero aderezar, nitla.cbíchíua» nitla,cencaua. Componerle o aderezar fe. iiino>chichiua.ninoJcencauap
ñiru'hymati. nino,yecquetzat Compra* tlacoualiztiú Comprar algo» n¡tla,coua. Comprado, tlacouaUi.tlacouhtl?. Comprehenderloquefedizc. nitla^macica caqui» ^ance
niccaqui» Comprometer en manos de alguno, tefcchninccaua. Comprometida cota. tetechilacaMhrli, tetechtlacaualli. CompromiiTo. tetechrlacauali/.tli. Compuerta obra canto o eíc nprura. tlatíalilli.tJayucuxtlú Copuefta medicina . tlachichi.uhtli patli.tJachichiualii patli. Compuerta leña. tlatctcntli#clatetcmalh. tlaqíietztli.quh-
qisetzaili. Compuerta o aderezada per fona. mochichiuhqui. mouel^
quetzqui .moyeyecquetzqui. Comulgar, nicnocelilia íácrameto. ytechtzinconinaxitia
ya íacramento. Común cola, nepan axcatl.nepan tlarquitl. cemaxcatl. ce
tlatquid.tecemaxca.cecentlatquítl. Comunidad Jo mefmo. Comunión, ycelilocatzin. facramento.ytechtzincoaxí-
uaiiztli íacramento. C omunraente. vece cenca.yece muchipa,
M q
C ante o.
monotzafmotlaceceuilia.moc nite,tennonotza . nitía^tenno-
Con.prepoficíon. yca.
Concauidad o lo hueco que ay entre viga y viga ncim a la
pared, calcayotl. t ¡
Concebir Iahebra/ yticmotlalia piltzmtli. Concepción, teitic netlalíli^tli. Concebido, teitic motlali, Concegilcofa de concejo, tecemaxca. tecentlatqui. Concejo ayúntamiéto. netecunonotzalíztli.necentlaliztlí* Concertarlo defbaratado.tlamach nitlatlatlalia.tlamachni
tlamamana. Concertar hueíbs. nite,omiquetza.nite,caloa. C acertar poner en ordé. nitla5tecpana. nitla,uípana. Concertar alosdifcor des. nite,nenotzaltia» nite,tlacece-
uilia. nite,necniuhtlaltia. Concertar felos difeordes»
niuhtla» C oncertar fe enel precio;
ñotza.nitla>nonotza. Concertar felos pleiteantes. tito,tlatlaliIia.tito,yecnono«
tza^titononotza. Concha depefeado» michcacallotl. mixxoneuatl. Concha dehoília. eptli» eptapalcatl. Concha venerapequeña. amatzcalli* Concha de galápago* ayocacallotl.ayo tapakatL Conchauar. nitla>chichiua. nitla,patia.nida,papatia. Conchauo. tlachichiualiztli. tlapatiliztli. tlapapatiliztl/V Concierto comoquiera» jienonotzáliztli.nenonotzalli.
nenonotztli. Cociliar o procurar amigos» ninocmuhtia^ninoteicniuníja* ConcÜiacionaíiL neteicniuhtílizth. Concliador tal. moteicniuhtiani- Cocluirobrao razonamiento. nitía>yécoa;nitIa,tzoquix
tia, ni,tlami. Concluida obra aíTi» yecauhqui.tzonquízqui.tíatzonqtMX
tilli. CoacluíiontaL ¡tlayecQliztlLtlatzonquixtiliztii.
C ante o.
St
Concordaro concertar las bozesf ni\cuícaana,nite,cuica
námi&ia. Concordar el canto, cemonotíuh.cenyauh.centettiuh. Concordarlas cuerdas del inftrumento. nitla,nanamictia» Concordar o venir vna cofa con otra, quinamiqui. Concordar algunos entre íi. motlatolnamiqui. motlatoí-
nepanoa.centetiaynrlatol. Concordes aíTi. ccntetticíi yntlatol. centetia yntlatol. Concordia tal. tlatolcetiliztli. tlatolnepaniuiliz di. tlatol
centetiliztli. Concordar alos difcordes.buíca concertar. Condenar por fentencia. nite)tlatzontequiIia.nite.,ixna-
uatia. Condenación aíTi. tetlatzontequililiztli. teixnauatiliztli. Condenado defta manera, tlatzontequililli.tlaixnauatill/. Condenara muerte. nitemiquiz tlatzomequilia. Condenación tai. temiquiztíatzontequililiztlj. Condenado aíTi. - tlamiquiztlatzontequili/Ii. Condición natural, -y uhqut^aliztlí. y uhtlaca tiliztíí.yelíztli. Condicionen contrato, tlatollaliliztli. Condición poner en contrato, nictlalia notlatol. Condicional cofa ontettica.maxaIíuht¿caf amo nútiticSt. Conejero, tochanqui* Conejo, ¡tochtli. tochín* C onfeíTa fe. nino,yol melaua.nino,yoIcuitia. ConfeíTado, moy oknelauhqui. moyolcuitiqui. ConfeíTionaífi. neyolmelaualiztlj, neyolcuitiliztli. C onfelTor tal. teyolmelauani .teyoImelauhquiV tey olcuíti
ani.teyolcuitiqui. Con feflar aotro. nite,yoImelaua. nite,y óícuítia ConfeíTar en juizio. nicnocuitia* nicnomachitoea. ConfeíTion tal. necuitiliztl/. neniachitoquiliztli. Confeflara dios por dios* nicnocuitia. nicnomacmtoca
dios.
Confiar en alguno, tetech ninotemaehia tetech nínoclu- caua.tetech nitlaquauht/amati. teteehjiinoflaquauliilac-
C ante
,
xílía fetechnatlamati.tetechniquauhyoua. Cor fiarKatal. ' tctcch netrmachiíiztli. tetech tlaqtiauhtla matili7tli\tetechtlaquauhtlacxiliztli.íetechat1amatiliztli
tete'hnechicauáliztli.tetcchquauhyoualiztli. C > rfiar dealguno. tetech ninotlacanequi. tetech uelca-
novolló.tecauelca noy olio. Conííanca tal. tetech netlacanequtliztli. ronfiardefi niefmo. nicnotenicalhuia» .... -
Connadoalfi. mottatenitalhuiani.motlatenitalhuiqur. Confiar de otro el fecreto o hazienda. nice,tlapialtia. Confiada cofa aííi. tedapialtilli Conñancatal. tetlapialtiliztli. C onfirmacion facramento. lo mifmo,uel . teoyotjca te-
machivotilíztli.teoyoticatechicaualiztli. ; Confirmardarel tal facramento. teoyonca nitemachiyo
tia.nictemaca confirmación- Con firmar fe recebir confirmación» mccelia teoyoticate
machiyotiliztlú niccelia confirmación. ¡
Confirmado affi. teoy ótica tiamachiotillL oqurcJi con- firmación. ... Confirmar lo hecho o dicho, niccnicaua. ConíirmadacoíaaíTi. tlachicaua n. uachicauhrli. Confirmación tal. tlachicaualiztíi, ". . „ T Confirmaren mal ni.tzontetia rti.yol ioteu. golloría
quactía.niciionaéayoriaintlauelilocyotl.ni.tepuzria. Confirmara ótraensracia. graciancahiitecenchicaua.n;
ConffldVa\fu graciaticatlacechícauallí.tlaccnq!tiliili.
Confifcarlos bienes, nite. tlacencaualtia.
Confifcacioa de bienes, tetlacencaualtiliztli.
Confitero, confites chiuhqui. .
Confites, lomiimo.
Confites hazer. m.confiteschiut. v-«Alí„l«
Confundir a otro con razones.nite,tentzaqua. nitc.poliuh
titlaca • ...
Confiíndir me. nino.tentzaq, ni,poIiuhtñieta. nyn.cti-
I
ante
52
motlalía.
ConhifoaiTi, tlatentzacurlí.tlapoliubtitlaxtlf. C onfuia mente, tetentzaqualiztica. tepoliuhtitlagaliztica Conf ufion. teten tzaqualrz ti i. tepoliuruítíagaliztli. Confundir ofufea ralos oyentes. nitcixpoloa. nite,tlapo
polhuia. nitía,naualitoa, Confufamence aíTi, teixpoloíízíica. tetlapopolhuiliztica»
tlanaualitoliztica-. Confuíiontal* teixpololiztlí. tlapopolhuiliztli.tlanauali- .. toliztli. Coufundídoraíli. teixpoloani.tetlapopolhuiani.tlanaua*
litoani, .Confund/recharen verguenca a otro. nite,plnauhtia.ni-
te,rxceuia.nite,ixt!aca. Confundido aíTi, tlapmauhtilli. tlaixccuillí. ííaixtlaztlí. ConfnfamenteaiTi. tepinauhtilizticat tcixceuiliztica. te
ixtlacallztica. Coníuíio tal» íepinauhtiliztli. teixceuiliztli. feixtíaca'izdi Congoxarfe, ni.patzmicj* nj\yolra?zmiqm.mno,mociuia. Congoxaraotro. niteapatznuctía, nite3yoIpatzmi&ia. ni - te*niociuia»
Congoxofo» yolpatzmicqui, momociuiqui. Cojeturar. ncyolnonetza.noyoilotlamati^ Conjetura, neyolnonotzalíztli. Conjunción de luna, metztíy ymiquiíiz. Conjurar nuues. ni,teciuhtíaca, . Conjurador tal. teciuhtJazquf. Conjuro para eíro, teciuhrjacalom. Conjurar contra alguno, teca ninocentlaíia. tecanin.ono
notza. Conjuración affi. tecanecentlaliíiztli.tecanenonotzaliztíi Conjurador tal. tecamocentlaiiam\tecamononotzani. Conocer algo generalmente. nirla,iximari. Conocidamente aíTñ tíaiximatiliztica. tlaiximachiliztica, ConocidoalTi. tlaiximachtli. Conocimiento tal. tlaiximachilíztli.
C inte o.
Conocerla culpa, nicnocuitíanotlatlacol. nicnomachito-
ca notlatlacol. : .
Conocido affiu químocuitf. quimomachitocae. Conocimiento tal. necuitilizth.nemaehitoquiztli.aema
chi toqui liztli. ., :, , , • ..
Conodmientode paga, amatlacuilollaneltilibtln Conquiftar, níte,pcua.ni,tlalpoloa. Conquiftaafíí, tlalpololiztli. tepeualiztli, Conquifladacofa. tlapeuhtli.tlapeualli.peualli, tlapolol
li.tlalpoiolli. w ^ . .,,,
Conquiftada gente quequedaen fu tnifma ucria ocibdad.
peuallaca. Conquiftador* tepeuani. tlalpoloani. Confagrar obendezir. nitla,teochiua. Confagracion. tlateochiualiztli. Confaarado. tlateochiualli. ¡i
C onfaf rar dedicar algoa dios, y tech nicpoayn dios.y tech
Cm?Í íSaSottScB. ytechpouhyndios, ytechitauhqui
Con fazony tiempo, yequaka.yeimma.yeonca. yejpa.
ve uelipa. ■ .
Confcguir lodcflcado. nitlacnopilhuia. nicmaceua. Confcguidacofa. tlacnopilhuilli. tlamaceuhtli. Confeía. tlaquetzalli.tlaquetzaliztli. Confeíadezir. ni,tlaquerza. mte,tlaquechilia. Confcjar generalmente. nida,nanamiqui. nite,nonotza, Confegerotal. tenanamiquinú tenonotzam, Confejar mal, nitctlátolmaca. nite,nanauatia.
Confeíeromalo. tetlatolmacanú tenanauatianí
ConíejoreaU tlatocanecentlalilizth. netlatocanonotza-
C¿n£>quefcdi# tenanamiq¿Mzt^ Confentirconotro. nite,tlauelcaquilia nitetlauelitulia. Confentidortaí. tetlauelcaquiliant.tetlauelittiliani. Confentimieatoafll tetlauelcaquiliíiztli, tetlauelmilizth.
C mte o.
5?
Confentimientoo voluntad, cealiztli. t/anequiliztli.
Confentirbaxandola cabera. n,ixt/aroa#
Confentidoraffi. yxtJatoaní*
Coníéntimien total, yxda toli'ztJ/»
Coníerua. necutlachichiua/li.
Confiderar penfar, níno,yolnonotza. nificninononotza
níticnon temo, niquttztjmotlalia. níno,tIadania. ConfideracionalTi. neyolnonotzaliztlí. te/tic nenonctza
liztlí. teític ontemoliztli, tlairztimotlaliliztli. netlatlani-
liztlí.
Confideradamente, neyoínonotzaliztfca. teític nenono-
tzaIiznca,tei"tícontcmoíiztica.tíaitztimotJaIiliztica.netIa tianiliztica.
Considerada cofa.ypaneyolnonotzalli, tlaitzrímotlalillí C onfiderado. moy olnonotzqui. y tic mononotzani. y tic ontemom. rlaitztimotlaliani.motlatlaniani.
Coníiderartra9andoloquerehadehazerodezir.nitla,ne- niiHa.nttlalnamiqui.
Confideracionaíri.tianemiliztli.tlalnamiquiliztli, Confid-radamente desamanera» tlanemi'lifi/tJcaalalna
niiquilf'ztica, Confi derada cofa allí- tianemn'illi. tlaJnamitli; Confideradodeíra manera, tlanemiiiani. tlalnamiquiní Coníigo. ytlan.ytloc.ynauac. i •
Coníigo meimo. uej vtech. uel itechpa. Confolarmeoeffbrcarme. n,acouetzi. niño yolía/ia- Coniolarfedarreatodoplazer. nicpaaia, niccemhaftia.
mccentlamachtia. Coíblació affi . .quicempadiliztli, gcentlamachtiliztlL Confolarfe. nmo.yolíalia Confolara otro. nite,yolIaíia. Confolacionaír/. tey ollahliztli, ConroIadoafTi. tlayollaül/i. Confolador tai. teyollaliani,
N
C ante o*
Confiante, yollochicauac.yollotkpaltícyolíotetl.
Conílancia. yolloehicaualiztlí.yollothpaltiliztli.y olióte
Conftátemente. yollochicaualiztica. yollotlapaltica.yol
ConStdrppner en oficio. nite,ixquetza.nitía,ixquetza. ConftituidoaiTi. tlaixquetztlñtlaixquetzalh. CÓftituyrleyes. ni^auatillalia.ni^auatiltecpana Conílituciontal. nauatillaliliztli.naiiatiltecpanahztli. Confuegrooconfuegra. uexiuhtli. teuexiun ; • Confultar algocpnfigo. noconnolhuta. nicnolhuia.nino-
Confdwcfotro. nidcyeyecoltia nite,tlatoltemoa. ConfultaaíTi. tctlatoltemoliztli tetlaycyecoltiliztli, Coníultadacofa. tlayeyecoltt tlatemollu Confultador, tetlatoltemoani.tetlatolyeyecoltianu Contar generalmente* ni.tlapoa. •Contado. tlapoalli.tiapouhüi. Contador, tlapoani.tlapouhqui. Contaduría, tlapouhcayotl. tlapoualiztli.
CoXhift^
CoSa'hiftorfa. tlapoalli.teneniilizpoualli.tenonotztli.
Contagioraenfermedad. temauhcocohztli.
Contaminar generalmente. nite,maua.
C5telr4 Icoyauahynnoyollo.acooiuietztnnovolío,
cSl¿onk. teyolloacoyaliztli. tcyollo acoue-
Con Sa tiuo. y y olio acoyam.y yollo acouetzmi. ContldS nñendo. Y niteJixnamiqui.nite5ixquaqua.nite>.
.cSd^SSconotroa, mo,chalania. núxnamiqui. cSSlIi, nechalamlíztii. neixnanuquiliztli. neix-
quaquah'ztli. Gontenciofo. teixnainiquini»moíeixn5mici:iani»teixqua-
qiiani. Contendor» teixnamiqui. teixnamiquinú Contenerfe, nino,tlacaualíia.ni,nana. Contentara alguno fatiífazeríe. n¡re,yolpachiuitia. Contentarfe fatifazeríé. noyollopachiui. Contentamiento, neyolpachiuitiliztli. Contentar le de ñ mefmo. nino5uelitta4 ninOjUelma ti, ni
no,tlauelittilia* Contienda, neixnamiquiliztli. nechalaniliztlí. Contigo» motlan.motloc.monauac. mouan» Contigo mefmo, uel motech. uelmotechpa, Continencia.buicacaítidad.
Continua cofa. tlacemanalíi.tlaceniantli.tíacenquetzaííí,
tlacenquetztlf.tlacencuitl. Continuadaméte. tlacemanaliztica, tlacenquetzalíztíca. Continuamente jiempre. muchipa.cemicac, Cnntinuaralgo. nitlacemana.nitla^enquetza.cenitechni
noquetza,ccnitechninopi!oa.niccencui. Contra alguno, teuic, teuicpa. Contra dezir a otro, nite, tlatolilochtia. nite.tlato/cuepa
nite,tlaxinilia.nire,tIatzouília.
ContradicionaiTi. tetlatoli/cchtiliztli.tetlatoJcuepaliztli
tetlaxinililiztli. tetlarzouililiztli. Contraer parenteíco. ninote,uayolcatia.
Contrahazera otro. niie.tlayevecaluia.nitetla^tlaveve- cal huía. \ ?
Contrahazedor. tetlayevecaíuiani.tetíatlayeyecalhuiani
Contrahecho alT/. tlayeyecalhuilli.
Gontrahazer letra o eícriptura de otro, nite.tlamachcui.
tetechniquitta . Contrahecha letra. tlatlamachcuitVtechtíattaili. Contrahazer falfando cacao, ni.cacauachichiua Contrahazer al gallo deíla tierra, ni.tlacocoJoa. Contraminar. nite,tiallanoyaca:zacuil¿a, nite.t/anáoya-
N t)
C ante o»
cana miqui» Contraposición, tlaixnamifriliztlú Contrariar aalguno. ninote,ixnami&ia. ninote,yaotia. Contrariedad aííú niteíxnami&iliztlñ neteyaotiliztli. Contrario aflfi. moteixnamiaiani.teyaochuiani* Contrario enemigo, teyaouh. yaotl. Contrario en juego, tenamic.tenamiquini. Contratar. nino,tlayecoltia, nitla^necuiloa.nitlajinatza*
yana, nitla,ixtlapana. Contratación, netlayecoltiliztli. tlanecuiloliztli.tlamatza
yanaliztli, tlaixtlapanalizth\ Contrecho, tlauelilocatzintli.cocoxcatzintli* Contribuir dar tributo, ni,tequiti.ni,tlacalaqiiia. Contribuir pa compraralgo. tito^tlanechicoltia- tito^tla-
nechicalhuia. Contribuida cofa, tlanechicolli. Contrición tener, bufca arepentirfe. Contumaz inobediente, atetlacamatini. tzontetl.naeaz-
czontetl. Contumacia, atetlacamachiliztli, tzonteyotl. nacaztzon-
teyotl» Conualecer. nin5imati.nino,ueImati. Conualecencia, nematiliztlú neuelmatiliztli. Conualecido. miman*, mouelmati, Conualecjente. ye mimattiuh, ye mímati, ye quentel. Conualecimiento. yemimatiliztli» Conueniro concertai fe dos. mo3tlauellalxlia. Conueniríerprouechofo. tetechmonequú Conuenirle o eíradebien. oquadrarle. quimo,panitia.y-
paniti. quimo,namicl:ia. quimipanitia, Conuertirfe, ninOjiiemílizcuepa. yuidzinco. ninocuepa
yn totecuyo. Conuertido. monemilizcuepqui. monemilizcuepanu Conuertira otro» nite^nemilizcuepa» Conuerfion aiTi. tenemilizcuepaliztli, Conuerfar biuir o andar cgn otro, tetlan ninemi. ninote,
C ante o»
55
tlacauia. Conucrfabíe. teícníuh. tecemicniuh» Conuerfacio» ycniuhyotl. cemicniuhyotl» Conuíenea faber. yn yehuatl, Copa de vidrio, lo mifmo.vel.teuilocaxitl.l' Copete de cabellos delante rof. yxquatzontli. Copia» bufca abundancia.
Copia o memoria, tlamachiyotilamatl.neixcuitilamatí» Copo de algodón o lana, centlaxuchtli ychcad. Coragas. tepuz uipilli. Coraron, yollotl/.
Coraje, qu"alaxtli.cumalli4necumaliztli»qualantli. Coraje tener, nino.cuma.niqualani. Corajado. mo guniani»qualanini. Coral» tapachdi. Corcoba. yteputzo. Corcobado. teputzotli. Corcobo< neacocuiliztli.netonuitzoliztlí. Corcobo dar. ninoaonuitzoaninjacocut. Corchoocofaaffi. quduhgonectli» Corchete, tepuztlatlatzi coltilom. Cordel, mecatl. Cordero, ychcaconetl. Cordón, mecatlamachtli. Cornudo hombre» tlatlaxintli. Cornudacofa que tiene cuernos, quaquaue. Coro» lomifmo. veí. tlapechco. Coraba. amacopíJÜ.
Corona generalmente, tlatccayotl. teocuitlaicpacxuchitl Corona de clérigo, Jomifmo. veUquapepelli.qchichictli.- Coronarhazer de corona» nitejcoronatia. nite>quapepe
loa» nire3quachichiqui, CoronadoaiH. coronaua. quapepele» quapepeltic. quachi
chiftic. Coronara rey o principe. nite,tlatocayotia» nite,teocui-
tla coronatia. nite^teocuitlaicpacxochitia.
.C sute o*'
Coronación añ% tetlatocayotiliztl!. teteocuitlacbronati-
lizdi.teteocuitíaicpacxochitiliztli. Coronadodeíta manera, tlatocayo, teocuitlacoronaua '
teocuitla icpac xuchiua. Corona ponera otro, nite,tIatocachichiua.uice5teocuitIa
corona nañquilía. Coronilla lo altodela cabeca. quayollotli. tocuezcon. Coronilla, altepetlacuilo. xiuhtlacuilo. tenemilizicui/oani Corporal cofa, nacayotl. Corral, tepácalli. tepáchinamitl. Correa de cuero, cuetlax mecatl. Conedoiquécorre. motlaloañi. tlacc,ani. paynani. toto-
cani4 Corredor de cafa, cal melactli. Corredor de mercaduría, tetlacocouiitetlatennonochil/.
tlacxitocani. Corretaje, tetlacocoui, 'itlaxtlauil. Correcion. tetlápatililiztli.tetlauelíalililiztli- Corregir emendar lo que otro haze. nitejtlapatilia. nite,
tiauellalilia. Corregido alTi. tíapatilíi. tlauellaiillí. í Coregidortal. tlapatiani.tlauellalianí. Corregidor, jufticia lo msfmo. Corregimienro, corregidoryotl. Coregir efenptura, nijtJacxitoca.nitía^atia. Corregida efcriptura. tlacxito&li.tlapatili. Corrector tal tlacxitocani. tlapatiani. Corrección aiTi. tIacxitoquiiiztli,tíapatiíiztlí, Corregir de palabra. nite,nonotza. nite,aua\ Correcion tal. tenonotzaliztli. teaualiztli. Correo, tlaccanñycmhca titlantli. Correofa cofa* maana. maatilia, tlalichtíc. pípínqui. Correr, nino^laloa.ni.tlac^a.ni^otoca.nipayna. Corredor, tlacganí. totocani. paynani. Correr hazer a otro, nice^ototza. ninotetlalochtia* nite,
painaltia^
C ante es
S6
Correrligeramente. nijCocoÉzoa.yuhquinniparíani. y úh
quinnecatoco* Corredoraffí. cotzoani» cocotzoanf/yuhquin patlanini.
yuhquin ecatoconi. Correrfe de algo» n,ixpinaua4nin,ixtlatladilia . nin^ixto-
neua.nicnocuitia. Corrido aíTi. ixpinauhqui. ixpinauani, mixtíatlactiliani.
mixtoneuani» quimocuitianf. C orrimientotal. ixpinaualiztlr íxtlatlaftliztli* neixtone-
ualiztlr necuitiliztli. Correr a otro burlando del. nitcpinauhtia. nitc,toncua.
nite,cocoa.tecaniuetzca. tecaninotopeua. Correr el agua, quicatotoca» Corrida, cennetlalolli. Corrida de carrera, cen netlalolíztlí. Corrientede agua, atl ymopiíoayanatí ytemouayan» Corriente de tejado o terrado. peyauac»peyactic. Corrillo de gente, ololiuhtimani^tepeuhtimani. Corrodondebaylan, netotiíoyan.niacGualoyan. Corromper virgen. nite,xapotIa. nitetzintzayana» Corrompida aiTi« tlaxapotíallü tíatzintzayantli. Corrompedortaí. texapotiani.tetzintzayanani. Corrompimiento aííi. texapotlal iztli. tetzintzayanaliztli, Corrompeí Telas viandas, ydacaui. Corrompida cofa aíYi. ytíacauhqui. Corrupción de columbres, nemilízytlacauilíztíL . Corta cofa no largay amo uéy ac. Cortamente hazeraígo. nite^nencoa» Cortaralgo. nitla^equi» Cortada cofa, tlatedii. C ortadura affi. tSateqüiliztliv
Cortar mcnudo.nit¡aJtzelíilia,nida)textilia.niria,cocototza Cortarla palabra a otro#nne,tlatoí cotona, nitctolmotla. ni
te,tlatoluitequi. Cortar con la manoefpfga ocogollo. iiitla9quechcotona» Cortar arboles. nipquauhtequi,ni3quauht'la5afc .
C mtt o*
Cortar árbol porlarayz* n¡tJa,tzinteqiH»
Cortar por nrdio. nitla,tIacotequúnida,nepamlatequv
Cortar feei almendrada o cofa aiTi. papachca .
Cortada cofa alíí papachcac.
Corte de papa o rey aquien eílamos fubjetos. totecuacaa»
totcoyan.tomamaloyan. Cortedad de cumplimiento, tenencoiiztlu Cortes bien criado, mimatmuecpdtic. Cortefaao. tecpantlacatl. tecpannenqui. rortefia. nsmatcayotl. tecpilticayod.tecpiliotl. Corteóte .lematcayotica tecpilricay ótica. tecpillotica* Corteza de ar-bo!. quauheuatl. tlaxipeuallJ. Corto Je razones, amodacolueyac, r^rromilerabíe. tedadacomacam. Coi odevifta. amoiatlapaleic.amouccatlachia. Cor^delapíerna. tocotzco.tonepícya. tocahuhya. Cofa. tlamantli .
Cofe-hadepan. pixquiti. Coíér. nitla.tzuma. r^r. Ir» tlatzunrli.
r o W v na cofa coi otra, mtla ,netechitzuma. ffl «Untemiccia. acalco rtMffiM r Socorren toros, qua quammimmaloyan. roíad^maroorilla. &#^«* Cortahazer. „it!a,popoloa.nícnequu . Corta ato. tlapopololiztli. Coftádodeperfona. yomodandi. Cortado de nao. acalmaid. Corta! otale^a. mmPl[[u .
nictoca.
Coflílía. omicicuilíi,
Coftofa cofa, cenca patiyo, cenca tIa$otli,
Coftrade fama. nexuacayotUoxincayo,
Coír.reñ ¿reforjar, nicte, cukh uiltia.
Con reñido affi, tlacuitlauiltilli.
Coftumbre de pueblo, tlamanitjlíztli.
Columbre de vida, y technematfliztli, nima yühcatiíiztíí.
Coftumbre tenerafTi» y tech ninomati. niman yenitihqui.
Coftumbre tenerla muger. ninovmetzuia* nezquica,
Coftumbre allí, nemetzuiliztli.ezquicaliztji
Cofturahazer. nitla^zuma,
Coftura affi, tlarzentli
Cofturfira. tlatzunqui.
Cota de malla, tepuzufpilli.
C ote) a r comparar, nitla>neneuilia nitla,neiiiuilia#
Cotejado, tlaneneuililli. tlaneuiuililli.
Couardefer. nmo,mauhtia. mmaubca^onec»
Couarde aíTi. momauhtiani.momauhtiqui.mauhcacone-
qutni. Couardemente. nemauhtíliztica, mauhcagonequi liztica. Couardia. nemauhtiliztirmauhca^onequjliztli. Coxquear o coxear. nitla^tetencuinoa. nijquequezuetzí,
m,qqueznecuiloa. Coxedad. tlatetécuinoliztli. quequezuetziliztli, quequez*
necuiloliztlk Coxin. qjachicpalli*
Coxodelpie. icxinecuiltic, xonecuihic* xocue. Coxod^ pierna quebrada, meczpuztecqui. Coxodeefpini/Iaquebrada o pie quebrado, popoztecquí* Coxodea rodil/a. tlanquatzicolcic,tlanquatepoucic, -oxoqa ida depuntiílas. xoquetzi quetzi, Coxquilías, quequelli» Cosquillas hazeraotro. nitequequeloa. Coxquillofo. quequele. Co/.er. nitlacuxitia nitla,pauaci. CozidoaíTi. tlacuxitilii. tlapauaztlú
C ante o
&?!•
Cozermayzcon carne. m\nacaetzakbIi;a.nmacatUclchi
ua. "g líf
Cozido mayz affí. naca etzalli.nacattauui. .Cozidomayz fm carne para comer loemero. tlaulpauax
tli. tlaulciauaili. Cozina caldo, hulea caldo. -¡ ,..,.,„
Cozina dodeguifan. tlaqualchichiualoyan.molchicniuhca.
mulchichiualoyan. Cozinar. bufeaguifar. _
Cozineto. tlaquachichiuhqm, tlaqualchichiuam mujent-
chiuhqui, . '
€T Crecer el hobre. nínozcaltia.nino^apaua.mn.ana* Crecido afli. mozcaltiqui.manqui.mouapauhqui. Crecimiento, neicairüizrli.neanaiizrli.neuapaualiztj'» Crecer Ialuná. ueixtiuh yn metztli. ueiaynmerzíh. Crecer la enfermedad, totocayncocohztli.ueyayncoco
liztli. '
Crecimiento affi. totocaliztli.ueyaliztli. Crecer en mal o en bien, ocachi nonyauh. Crecimiento aiTi. ocachi ony al rztli. ;' Crecerccharrama arbolo yerua. momatia, momalacayo
■Crecer el rio» ueva.macocuí. ?oneua.tenriuh.pexontiüh CrecienteaíTi. ueyal»ztli.tentiuiiizilf,pexcin;uiliztli.90>
neualiztli, Creenciafee. rlaneltoquiliztlf. Crer general mente, nitlaneltoca. C ree?o tener por cierto, yuhea noy olio, yuhquimati no-
yollo, . ■
C refpa cofa» cocoíochtic. cocototztic». Creitadeauelapluma. quachichiquillí. Oreftadegallode cartilla. quanacatL Criada que íirne. coco tepi.. ¡ j
Criadoquefirue. tlaqueualli. tetlayecolti. CnaJoniñodédechicoe cafa.tlacazcalulli. tlacauapauaflt Criancaaffl. tlacazcaUiliztlú tlacauapaualiztlu
C ante *♦
C riar baeo. n?ticmocomaftia yn atonauiztlí.
Criar niño» ni,tlacazcaltia.ni,tlacauapaua.
C ríanla buena coííumbre. teixtlamacfotiliztli, tetlachial-
tilrztli. C riar a alguno en buenas columbres. nite,ixtlamachtia*
nite5tlachialtia. C ríanla o cor tefia. nematiliztli» tecpi/tiliztli. Cria raigo de nueuodios4fiitechíua,nite,piqui,níte,yijCLya# Criador aíTi, techtuani tepiquini. teyucuyani. Criatura. tlachiualli dapictli\tíavucuxt/í. Crimen grane pecado, tetzauhtíatíaculíi, uey tlatíaculli. Criminal cofa. tetzauht/atJacocayotItuey tlatlacocayotl. Criminalmente, tetzauhtlatíacclrica, uey tlatlacoltica. Criminofo tetzauhtlarlacoanf.uey tlat/acoani. Crines decauallo. caualloquechtzontli. Crifma.lo mefmo.
C rifmar a alguno, teoyotica. nife,machíyotía. nite.crifma
yotía. Cnfmado. teoyoticatlamachiyotill/. tía cnTmayotií/í. C rifol para fundir, tlecomitl. tlaatíliloni. t/apitzaloni. Críftal. teuilotl.
C riftalina cofa tra (paren te» teuilotic.atic. ompaonrlaneci. Criftiádad. chriftianoyotl. Criftiano» lonuTmo. Criua. tlatzetzeloloni, tí ayectiloni Cnuar. nitIa,tzetzeloa. nitlayecha. Crucifica do eftar o tener tendidos los bracos, mamama-
coubticac. Crucificar a otro. nite,rnamacoaítJa. Crucifixo fomiímo. ueLcruz titechmamacouhticac. Cruda cofa no cozida. xoxoubqui. Cruel perfona. cocole.tlauele.&permetaphoram . tequa
C rueldad aífi. tlauellotl. cocoílotl. tequanyotl.
Cruelméte, tlauelíotica.cocolfotica,
C ruxir los dientes de frío, nino^Ian tzitziJiza.
o %
C ante r, 8c tu
CruxirmentoaíTi. netfantzitzffitzaliztliY # •
Cruxir los dientes de enojo. nino,tlanteci. nino^lanna*
C™lim£ntozttu netlantexiliztli.netlannanatzaliztli. Cruxiralgoentrelosdient.es. teteica nocamac.nocamac
teteica. Cruz. lomiTmo.vel,quauitlnepaniuhtoc. ;
Cruzero. uitoliuhcanepanolli uitoliuhcanepaniunqui.
flTCuaderno. nonquamaniamatl.cecmmamamatl- Cuadrada cofa, necocixqch. nouiampaixqch.necocya*
ualtic ♦ rf ..
Cuadrada cofa comoladnllo. tlaxatectli. Cuadrar poner encuadra. nnia,naca¿ana. Cuadrar o venirle bienla ropa o otra cofa, necnmopani
tía. no panitianicnopanitia# Cuad rante.bufcacartauó . ' , .':-_
Cuajada leche, tlatetzaualli chichiualayotl tlatetzauhth
chichiualayorl» Cuajaroefpeffar algo. intla,tetzaua. Cuajarle algo, tetzaua. Cuajada cola» tetzauac.tetzactic. Cuajo para cuajar leche, tlatetzaualon?. Cual oquien preguntado. acyehuatlfaqueuatl;5acye<'ac¿
catl ye^aquinf Cualquiera, cacoacyehuarl.c^aqueuatl.cacoynaquin. Cuido en q tiempo preguntando» ycf yquií canmhyam3 Cuando aquehor?. quemmamí Cuando afirmado, yquac.vniquac. Cuandoquiera. $acoyquin.cacoyniquin,cacoquemma. Ciiaudoquiera,conüieneafaberaqualquieiahora. $aco-
quemma. ca^oynquemman. Cuando quiera que. yniquac. Cuantas cofas quezquitlamantliquezquican ycac. Cuan grande." quenm cenca ueyí5 ve ynic ueyr'ynicueyf
y aíTi délos de mas.eomo,c uan bueno. cuan hei •müfo.&c. Guantas vezesí3 quezquipa?
ante u*
S9
Cuanto oque tantof quexquicltf
Cuanto en precio, quempatior'quempatiyouaí'quexquich
vpatiuhfquentlacoti. .
Cuan ras períbnas. quezquitlacatl.quezquin,quezquintin#
quezquime, Cuarefma. necaualizpan.nacacaualizpan.tlaqualizcaua-
lizpan, tlamaceualizpa Cuarenta.bufcaaí fin deíte libro dode fe pone la cuenta. Cuarto moneda» tepuzcuarto.
Cuarto de cameroo cofa aíTf. chicocétlacol.cennacaztli» Cuarterón de pan o torta o cofa a iTi, cennacaztli. Cuatro» bufca al fin deíte libro donde fe pone la cuenta. Cuatro tanto, nappa ixquich. Cuatro años, naimxiuití, Cuatro años efpacio» nauh xiuhtica. Cuatro días tiempo, nauh ylhuitl. Cuatro me íes, ñau i metztli. Cuba o cofa femefante, cuauhcomitl. Cubierto o lleno de polnoeftar.nijteuhyua.nijteppachiui,
nix,teppaehiui. nix,teuhyua. Cubrir el huego. nirlacpeua.
Cubierto huego debaxola ceniza. tlacpeualliVtlacpeuhtíí. Cubrircon refeo/do y bra fas alguna cofa como membrillos
cebollas oajos pa que ieaílen. nitla^nexpachoa. nitla;
nextoca. Cubrir algo, nitla^lapachoa. Cubierto, tíarlapaciioili. Cubrir haziendo íombra. nitla^ceualíruia, nítla,ceuaícaT-
tía, nitla,yacalhuia. Cubierto aífi, tlaceualhuilli. tlaceuakaífilli, tlavacallunlli Cubrircafaconpaja. ni,xacaltzoma niría,tzoma. CubiertacoíaaiTV tJatzontli, Cubriría boca debaxola manta, nmo^tenquiniilca.nino*
trmpachoa. Cuchar de barro, xumarli, Cuchar de palo, quauhxumatli.
ante n*
Cuchar de hierro* íepuzxumatlú \
Cuello, quecli.tli.
Cuenca del ojo. ixcallocantli.trxcaílocá.
Cuenta de contar, tlapoualli. tlapouaíiztli*
Cuenta dar a otro, nitctlapouilia.
Cuenta de rezar, cozcatl. tlapoualcozcatl. cuentaxtli*.
Cuento que fe cuenta, tlarolli. t\ atolpoualiztli.
Cuenrocomoconfeja, tlaquetzalli.tlaquetzaliztli.tlaqtz
cayoíU Cuento de cuenta, tlapoualiztli. Cuentopa fuítentar pared, quauhtíaxillotl. Cuento delaca, tzinteputztli.tepuztopiltzintepuztli. Cuerda* mecatl» Cuerda de vihuela, tlaluamecatl. Cuerda de maguey, ychmecatl. Cuerdamente, nematca.ixtlamatca* Cuerno de animal, quaquauitl. Cuero cortido cuetlaxtli.
Cuero de nalgas pa jugar al batey. queceuatL K
Cuero de vino» uey vinoeuatl» Cuerpohumano* tonacayo,nacayotl« Cuerpo defdela cinta arriba, taftli. totlac. Cuerpo muerto* micqui.micquetl. Cueruo» cacalúcacalotl. Cuerno marino, acacalotl. Cuefta. tlecouaya. temoava. yeuac»hyqueuac. Cueftarribayr, ni,tlecotiuru Cueftabaxoyr. ni^temotiuh» Cueua» oztot/. Cuexco de fruta. xocoyulIutlié Cuyopreguutádo, aquiaxca.acytlatqui., acaxcaua.actíat
quiua. Cuydado. netlacuitlauiliztlí. Cuidado tener, ninotlaxuitlauia. Cuidadoío, motlacuitlauiani.motlacuitlauú C uitado o defdichado. atíeueli.
C anfe u*
Cuitado miferable. rootolinia ycnotlacatl.
CulácríIIodepozo. dalqi^quetzaL
Culantro, lomii'mo. í
Culebra generalmente, coa ti.
Culebra de dos cabecas. maquizccatl* •
Culebradeagua. acoat!.
Culebra otra grande, macacoatl» .
Culebra otra pintada, cencoatl. '
Culebta otra poncoubfa. tzicatlyna.
Culpa pecado o defeclo. t'atkcolli,
Culpa propriade alguno» noneaiánotlatlacoí.nixcoyáno
tlatlaeol» Culpa o deli&o porque mata a alguno, noyaca» nopoliuh
ca, nomicca Culpa echar aotro. tecatunoquíxtía, tepaniecuepa. Culpa echar vno a otro, tictotlatlaxiüa. tidonepantlatía-
xilia, yctitomomotl?. Culpara otro falfamente. tetech nitlatlamia. Cumbre de monte. tepetLcpac. tepetiepac. Cumbre generalmente, rlacpac.tzonyoc. Cumpleoconuiene. motnequi. Cumplir lo falto, ñifla, axiltia. nitla maxiltía. Cumplida cofa aííi, tlaaxiltilli tíamaxiltilii. Cumplimiento tal. tlaaxilníiztJi, tiamaxilti/iztli. Cumplidamente, tlaaxiltihztica. tíamaxi/nliztica» Cumplir darlo q falta a otro, nite,tlamaxilnlia. Cumplida períbna, acia muchuelay. much uel quícKua. Cumplidor aiTí. acini» much uelayni.muchuelcjchiuaiiú Cumpíirdepalabra. gánempancaquitoa. gánencjtoa.cá
nen nicteühuia. Cumplimiento affi. cánenytoliztli.cánenteiiliuiLztli.ca
nempancaytoliztli. Cumpiidor de palabra, cá nenquitoani. ca nenqteilhuia-
ni. c ánempácaqtoani. Cuna dañino, cocolli. Cuudirenfancharfe la mancha de azevte mateca o de cofa
C ante u
&
a,
¡Sil
aíTt. movaua. otlatoca. chíyaua. ylaq. Cundido-aíTi. moyaaic.chiyaftic. otlatocac. Cundirla mancha trafpaiTando ía ropa vnaenotra.qmaua Cuña para hender, dahtlilli. Cuñado de hombre, textli, Cuñada de hombre, uepullú Cuñada de muger. uezuatli. Cunado de muger. uepullí, Cuñode moneda, tomimmachiyotiloni. tomín copínalo
ni, teoctiialamachivoriloni. Cura de yglcíia. loaiifmo, vel. teteoyomacani. tefacra-
mentomacani. Curazgoattu teteoyomaquiliztlútefacramentomaojiztli. Curar enfermedad. nite,patia. CuraaíTi. tepatiliztli. Curada cofa defta manera, tlapatilli.patic. Curador de menores, bufea tutor. Curadoría, bufea tutela.
Curioíidad. tlanemarcachiualiztli. .
Ciiriofo alTi. tlanematcachiuani. tlanematcachiuhqui. Curiofoen vertir. ..topaL totopalti. moyeyecquetza. Curtir pellejos, nitla.yamama. ni,cuetlaxyamania. Curtidor, tlayamani.tlayamamaní. cuetlaxuauaquu . Cutii vnoconocro. monetechmatla. monetechchalama Cutirhueuos, nitla.netechtlapana, n¡tla,nerechxamania# Cutir vna valija con otra. nitla,netechchalania» nitla,ae-
techchachalatza.
^cabullirfe, ni,po!aquú zabullirá otro, nitcpolacfcia. cabuílido tlapola&illi. .
|ahedraalgunoloqueporelhizo. mte,tlayeualna. nite-
rlapopoualtia. zaherimiento, tetlayeualtfliztli.tetlapopoualtiliztíi.
cañones, cuetlaxmaxtlatl.
zahúrda depuércos. pitzocalli, coyame calli,
^amarro» euaulmatli.
C ante a# & c* €i
zamarreara otro. nite,tlacamicha. zamarreado, tíatlacami&iíli» zanahoria, lomifmo.vel. caftillácamotli. Zanca xopit?acrli.
Zancadilla dar aotro nirejcxitlauía níte,ícxitía^cfiiTia. gScadilía aííi. teicxitlauiliztli, teicxitlaquechililiztli* Zácafofo. xonenetech. xomamatlaxtic. Zacos dé palo fobreque andat:% quauhícxitl. Z^)a para cimientodecaía. tladalant/i. tlatlalanantli. tte- tla'copinrli.
ZÍiaha^erairí.nida/alana.nitía.tlaíanana^nitla^Ialcopina
Zapatería, cacchiuh c i. caczouaya. caparos chiualoya.
Zapatero, cacchiuhqui. cae ;oc. záparos thiuhqtii,
Za;ato4 /o mifmo. ve!.ca&Í».
Zapatos haze^. ni,cacchiua nncaceo.
Zanquear, nowan mnemí. auic n auh, auic niuetzi.
Zaqueados nenia rem ni aiucyani.auícuetziní.
Zaquizamí, acopa tlael^acutli.
Zarada. cocoy auat tla^zerzeioloni cccoyauac tlaye&ilcni
Zaiádar. mtla.rzetzeica. nitlayecba.
Zatara, lonuínio» .vel.- qualccatl.
Zarca. quauirztji. quauinniecatí.
Zarzal, quauírzfla.quauitzmecar'a.
Zarzamora, coatlantji.coamíti.eoauitzmecatl.
Zarzaparrilla, tepepatluepetíamacazqu?.
Zarcillo, «acazpipiiolli.nacazchampuchtli.champiichtlí. cuecueyochrli. r
Zarzo o cofa lemefante. tlamachantli.tlamachanquf,
Zarzoshazer.n^tiamachana.
Zatico de pan. tíaxcacotoctli. tlaxcalIapactlL
tfCebol/a. xonacarl. Cebolíaalbanana. coveacx ovar?, coy oxuchitL CeboíSnopatá trasponer, xoñacatectli. C.eoollino íimiente. xonacaxinachtli.
ni,tentzitz!pirlatca. m^erempochtíatoa.
t€nuitzjpjJtentzirzjpjtic»tti.i2 tzipitlaica^n^-
CcccOiO.
C ante e.
,
£SL.£E pequeña. amatlacuiloltomU. Cegar ferciego, nixpupuyuti. Cegajofo, ixcocoxqui. Ceguedad. - ixpopoyotilrztlf. Celaraotro. nite ,ixpopoy Otilia i .
Cebara otro con tierra. nite,ixt altemia. Cefa de ojolos pelos, ixquamulli.
Celu„CtoeI1'xquamultzumpkqui.ixcaztzonyayaual.¡xcaZ
CelSc^
fPtlachichiuililiztli.tetlallanuilrztli. CeíadaecharálTi. n.t^lateqlia.nite.tlanaualtequ.l.a.
nite tlachichiuilia. nite,tlallamua. CeTadáarmadura delacabeca^ «a caíala.!,. Celar tener celos, tetechmchicotlamati.
Cd^arrfffrm-iraniquitoa.nriíraniccWua CeebraciZal/ tnilTaychiualoca.ni.írayytoIoca. CelebradSá. oquizWa.oonm.tom.fla.oomocbíuh
C-víadoraíTí. miíftquitoa. miflTaquicWua. r^brarfiefta. n¡Ihuiquixtia.niihuichiua Ce eb acTon tal. ilhuiquixtiliztli. ylhu,chWal.ztl,. Ce ebrada fieíla. yWi oqu.z.oy huitlquiz 1 r^pSraioralTi, ylhuiquixtiam. ylhuichwani.
Celebro meollo delacabeca. toquanepantla.foquayollo.
CVemin» quauhacaltontli.
Celetial coi! ylhuicacay otl . ylhuicac cay otL
Genialmente, ylhuicaccayonca.
Celos. t€te*^QtUmatiliztlu
C ante e4
62
Celofo o celofa afiTi. chfcotlamatini.tetechchicotlamatini.
Cementar hazer cimiento. nitla,tetzoneua#nitIaj<etema#
Cemcntadoftal. tlatetzoneuani.tlatetemani.
Cena, cochcayotl.
Cena dar a otro. ríite,cochcayotia.
Cenadero ocenadorlugar. necochcayotiloya.tlaqualoya»
Cenar. nino,cochcayotiaf
Cendrada de plata, yztac teocuitla tlachipauhtli»
Cendrar plata, niztac teocuitlachipaua.
Cendrada plata, yztac teocuitíachipaualli.
Cenceño pan. amo xocotexxotlaxcalli.
Cenceño o enxuto, quappitztic.cocoIotic*uicoltic.
Ceniza, nextli.
Ceniziento. nexxo.
Ceniziento color. nexticé
Cenfos. tlaxtlaualiztli\chicoqufztiuh.
Cenfurapenaecclefíaftica. yglefia tetíatzacuiltfíiztlú
CenforaíTi. yglefia tetlatzacuiltiani.
Cenfura o examen, tetlatemoliliztli. teríatlanilíztli.
Cenfor afíí. tetlatemoliani.tetlatlaniani.
Cenforqpagacéfos. tlaxtlaua $anccchicoquiztiuh.
Cenfuanofoque toma cenfos. tlaxtlauilcumi.
Centella de huego. tlemoyotl.
Centellear el huego# tlemoyotl chichitoca. tlemoyotl tía-
tlatzca* Centro déla tierra, tlalli y yoloco. tlallitic. Ceñirá otro. nite,cuitlalpia. Ceñidero . nelpüoni.necuitlalpiIoni# Ceñirfe. ninolpia. nino,cuitlaIpia. Ceñido, mocuitlalpi.mocu/tlalpiqui. Ceñirfe la manta para trabajar. nino,xmcuiIoa. Cepaovid. xocomecatetepuntli. Cepadeleña. quauhtzuntetl. Cepillo, tlaixchichiconi.tlaixch/pauallonú Cepo prifion. quauhcocoyoftli, quauhquechtíí. Cepodeanunales, tlapeualli,
p fj
.
C ante c#
Cera, xicocuitlatl/
Cera délas orejas, nacazcuicuklatl*
Cerca p re poficion. c,aniz.amo ueca.^annican.
Cerca de algo, tetech.tetlan.tenauac.tetloc»
Cerca o muro de pueblo, altepetenamitl, tenamitl.
Cerca de cafa, tepanchinamitl. tepancalli.
Cerca demedio día» uei tlaqualizpa,
Cercano ensangre teuayulqui.
Cercanía, tetechpachiuilztli.
Cercano ala muerte, ye iconoc,yeconcacanhtóc.
Cercar el pueblo» ni,tenanteca»
Cerca aíTi. altepetenamitl. tenamitl.
Cercada cibdad. altepetetenametica.
Cercarlos enemigos. nite,yaoyauaIoa.
Cercados enemigos» tlayaoyaualolti.
Cerco aflu teyaoyaualoltztli.
Cercar dé pared la heredad. ninOjtepanchinacía.ninOjíe-
pancaltia.nino.tepanyaualochtia, CercaaíFi. tepanchinamitl¿tepan calli. Cercada coíaaiTi. tlatepanchinantilli. tlatepácaltillí.tíate
panyaualochtilli. Cercar defeto lafreredad. nino^hinantia.ninOiChinacal.
tía. CercaaíTi, chinamitl» chínancalli. Cercada cofa aíTi. tlachinantilli#tlachinancalriili Cercar la heredad de valladar. ninoJ tlaltzotzoíitía. niño,
tlaatzotzontia. Cerca aíTi#tlaltzotzontli. tlaarzotzontli. Cercada cofa affi. tlaatzoczoncal tílli Cercar la heredaddeeíracas oramos, nitla,tzatzaqua. Cerca aííi. tlatzaqualli, tíatzatzaqualli. Cercada cofa aííi» tlatzacucli. Cerca ría heredad de efpmas o púas, nitlajUitzteca, nitía,
uitzquetza» Cerca aífi. tlauitzteffcíi» tlauitzcfnetzaíTí. Cercada cofa aiTi. tlauitz yaualochtiUi»tlauitzqtztli,
C ante e*
6?
Orco o cofa redonda como luna, yaualtic. malacachtic,
teuilacachtic* Cercenar, nitla.tentequi. nitIa,tenxotla. Cercenado, tlatentect-li.tlatenxotlalli. Cercenarcortar ala redonda, nitla,yaualiuhcatequi. nítía
yaualcequi. nitla,malacachiuhcateq* Cercenado aííi. tlayaualiuhcate&li .tlamalacachiuhca-
teftli. Cerdas delacolade cauallo. cauallocuitlapiltzatli, Cerdas délas crines, caualloquechtzontli. Cereza fruta, capulí. Cerezo árbol verde, capulí. Cerezo feco. capulquauítL Crimonia, tlateomatiliztlí, tlateomauiztililiztli. Cernada. tJanextlatiííiV Cerner, nida^tzetzeloa. Cernida cofa, tlatzetzelolíí. Cernícalo, necuilictli. tletledli.yaiecatl.cenotzg, Cerote de zapatero, tlaxicocuitlauííoni. Cerrar generalmente, nitla,tzaqua. Cerrada cofa, tlatzacutli. tlatzaqualli. Cerradura o cofa pa cerrar, tiat/aquafoni. Cerradura o cerraja, tepuztíatzaqualoni. Cerraja yerua. chichicacjlitl.ichpuli.
Cerrar el camino poniendo feñaJpara que no vaya porel notzaqua.notlaca, *
Cerrado camino» otíitlatzacutli.
Cerrarfe la herida, tetzoliui.
Cerrada herida, otetzoliuh. tetzoí íuhqui, retzo/tic
Cerrarcóllaue dehierro%nitIa,tepuztzaq. nitla,tepüzilpía
Cerrado affi. tlatepuztzacutli. tlatepuziJp/JJ/.
Cerrar con llaue depalo. quauhtJancochtica nitlatzacua
cercado aüj. quauhtlacochtica tlatzacutli»
Cerrarla bolfa. nitlalpia.nit/a,quechilpia/
Cerraderos affi tlatlalpiloni.
Cerra r los ojos, nicopi, ninixpícrui.
;¡
G ante €♦
Cerrar algo con tierra o apiedra Iodo, nitlapepechoa.
Cenada cofa aíTi. tíapepecholli.
Cerriones de yelo. cetl mopipiloa.
Cerro de fierra, teperontli.
Cerro redondo, tepeololli. tepeyauallí,
Cerrode pelos, cuidapátzontli, cuitlatzontl/.
Cerro de cáñamo o maguey, centlaquechtli.
Cerrojo, teputztlatzaqualoni yelquauhyo.
Cerreroque tira derecho, momaymati.
Certidumbre, neliliztlí. neltiliztli.
Certificar a otro, nite^yolpachiuitia» nite,yoliuhtlam*
Certificación, teyolpachiuitiliztli teyoliuhtlamachtiliztli Certificada o aueri'guada cofa» nelritica,melauatica.tlanel
tililli. ,1,1.
Certificadoeftarotenerporcierto. noyolloyuhca.yunca
noyollo. yuh nicmattica . Ceruatilío." macaconetl. ,
Ceruiz. quechtepullú ;¡
Ceruuno. macayotl. Cefped6 tlachcuitl.cuepth. CeíTar de hazeralgo. nino>caua. OeíTacionaíTú necaualiztli» Cefta. chiquiuítl.
Ceftagrande. otlachiquiuitl, ¿
Ceftero. chiquiuhchiuhqui. m Ceftilío de tortillas otamales. tzinacayo.tzimpetlayo.tía
qual chiquiuitl.tlaxcalchiquiuitl. Cetro real, tlatocatopilli. Ceuada, lomifmo. , _
Ceuado engordado o ceuomlanacaizcaltilli, tlatomaua
lli.tiatomaubtli. f1 . .
Ceuadoeftaralgunoen alguna cofa. ,mtla,uelmati.ni,maxa
liui.nonnomati. CeuaraíTíaalgnno. mte^maxaloa. C euarengordar algo, nite^nacaizcaltia, nite,tomaua,
C ante t 8c u
64
Cenar arcabuz o tiro,tleqquízxicconictema tlequíqztíal
Ccuadero de arcabuz o tiro, tlegquizxi&li»
Ceuar aues para tomarlas. nitla,pauilmanilía,
Ceuotal. tíapauílmaniliztli.
Ceuarloshijoslasaues» quintlatlaqualtia.
Ceuotal» tetlatlaqualtiliztli.
Ceuilperíona. atlacatl.
Ceuilidad. atíacayotl»
Ceuilmente» atlacayotía.
Ceuo pa pelear* ocuiIi,chichiIocuiíi.
Ceuar los peces. nitla,pauilmanilia. niquintíatlaqualtia»
^[Cibdad o ciudad, ueiattepetl. ^Cibdadano o ciudadano, ueialtepetlipátlacatl* Cidra, lomifmo. Cidral, cidraquauhtla, Cidro» cidraquauití. Ciego, ixpopoyotJ. Ciego ferafli. nixpopoyotí» Ciego de nuues» ixayapachiuhqur. Ciego del todo con carnaza, yxtepetla. Ciego de cataratas, yxtotoliciui» Cielo» ylhuicatl. Cielo eftrellado. citlallo ylhuicatl, Cielodecama» quachcalli» Cieno, coquitl.coquiat/. tlalatl.tlalxayotlv Cienmilnumero» bufcaal fin deílelibrodonde fe pónete
cuenta. Ccientopies gufano. petlacol coatí. Ciento pies otro» cenzommaye. ¡
Cierco viento. micHampa eecatl.ee eecatL Cieta cofa» nelli»canellí.
Ciertamente, uel nelli. cacanelli, yenelli. I
Ciertoeílar. yuhea noyollo» ythquimati noyolío.vuh^.
matticanoyolío* Cierto o verdadero, nelliquitoani. tlanelitoam* Cierno, mácate
C ante í.
tm :
Cifra, tlaouicaícuiíoliz^li.tlíinaualicutloliztli.
Cifrar. nitla>ouica icuiloa, nitla,naua!icuiloa.
Cifrado, tlaouicaicuilolli.tlanaualícuilolli.
Cigarra. chiquilichtli.touacaletUgacachiglichtli,
Cigüeña» ío mifmo.
Cilicio, tequaqua xillaninpiíli.
Cillerod:>nd«; algo fe guarda, tlatlatilcalli.tlecopatl.
Cillero el queio guarda, tlatlati.tladatiq.
Cimiterio. tetocoya.
Cimerafobreelyelmo. quequetzalli
Cimíentoo^aniaabierta. tiatíaLaiicli.tlatlalIanamlvtlaa*
cosintli.tlatlalcopintíi. C imi'entoabrir aífi. nitla,tlalana. nitMallanana.nitla,*
copina. nitla,tlaícopina. .
Cimiento pared lo que ay haíla ygualarcon la tierra t*a-
tetentli.rlatetoctli. C imiento ha ¿e r a ifi. nití a, tetema, nitla^etoca* Cimiento vgualar. nitla.tepechmana. Cimiento ygualadoain. tlatepccnmanti!. Cimiento enlatierra. tlaatzotzontii.tlatlalmantli.tlaaque
CimientohaieraíTi. nitla^tzotzona.mtla.tlalniana. nitla,
'dioeítado. calfetzontii. Cimiento hazerain. nirla,tetzoneua. C i neo. bufcaal ríndete libro donde fe pone la cuenta. Cincuenta bufea al fin deile libro. Cincha de cauallo. cauallo ycuitlalpica. Cinchar el cauallo. níc,cuitlalpiayn cauallo. , Cinta o cofa para ceñir, nelpiioni.necuitialpilom. Cintura, topitzauaya. Ciprés, tlatzcan.
Circulo redondo, yaua'tic.malacachtic.teuilacachtic. Circuncidar. nite,xipuieuayütequi,mteJxipinquayeuayp-
tequi.
ante
i o u & hf 6$
Circucidado, tlaxipíneuavotectli.tlaxípinquacuayotectlf» Circuncifion. texipineuayotequiliztíñ texipirtquaeuay©-
tequiliztli. Ciruela defta tierra, magaxocotl, C nielo de caftilla.lo meímo. Ciruelo árbol, ciruelaquauitl. Cifterna, atlalilli.amanalli. ...
Cifma. ixdapancayeualiztli.nexeloliztli. Climático» ixtlapancayeuani. moxeloani. Citar a juizío. nite,nauatia. nite,notza. Citación, tenauatiliztl?. tenotzaliztli. Citado, tlanauatilli.tlanotztli.
ff^ógotrearla vafija o cuero por no eftar bien
llena, cocoxpca.cocoxom. eopodel pie. xotecuintic.xotemoUxotepoI. ^opo de ambos pies, xotetecuintic. xotctemol, xotctc pultic.
fjcuecos. caftillan cactli. eumaque.lo mefmo. §umo. patzcalatl.tlapatzquitl. ayutl, gumode carne, nacatlapatzcaayutl. £umofo. ayo.
c,umo facar erprimiendo. nitla,patzca* ^urrar cueros. ní,cuetlaxuauana. Cerrador, cuetlaxuauanqui. ^urron de pellejos, euaxiquipilli. guruano, tetecqui texoxotla. curugía. tetequiliztli.texoxotlaliztli,
«TChamufcar algo, nitla, chinoa. Chamufcado. t\ achmolli. Chamufquina. tíachinoliztli. Chapa de metal, lo mefmo. Chapear la herradura, cacapantiuh. Chapear enel agua, ninatzouia, nida,ttiau¡tequi# C h apiñes . lo mt.ímo. Chapinerov chapines chiuhqu»»
C ante h*
Chapinería, chapines chíualoylchapmeschiuhca.
Chapitel de cafa pagiza t xacalquauitztli.
Chica cofa. tepiton/
Chigarra.bufca cigarra.
Chillar» nupipitzca»
Chillido. pipitzcaliztli.
Chimenea, tlecalli.
China piedrezita. xalretl.
Chinela caíc,ado*lo mefmo.
Chinche pequeña, tepuntli. tlal axí*
Chinche grande, texca.
Chirimia.Io mefmo.
Chiriuiájo mefmo.
Chirriarías aues. cuica» tlatoa»
Chifme. tetzalannemiliztli.tetlatolcasacaliztli.nenecce
tentilizdúenepannemiliztli. tenepantlanetequíztli. Chifmear. tetzalanninemi.tenepantla nincmi. ni te^Iatol-
c, ac, aca,ni>necoctene, tenepanrla ninoteca. Chifmero, tetzalan nemini, tenepanrla nemini.tetlatol^a-
C^acani. tenepantla motecani.necoctenettenetecheua»ma
quizcoatl. chiquimoíi. Choga. xacaltontli.
Chorrea reí agua, choloa.ualcholoa.ualmopiloa.mopiíoa C horro de agua, atl ychololiz. Chueca do jueganlos huefos. roc.ac.aliuhya.rococototzauíi
ya. Chupar algo, nitla,chichina#nitlapachichina. Chupada cofa, tlachichintli.tlapachichintlü Chupado hombre flaco, quauaequi. xouacqut» Chupar fin mafcar, nitla,pipitzoa. Chupar fahumerio, nitla,chichinat
.
D *ntt, a* 66
ífDe.Los que comienzan en Df
A diua. teflauhtilln temactli» teretnactTjé
Dadiuofo. tetlauhtiani» tenemactiani.
Dador délos bienes o déla gracia, qualli- \ edil i qu /m otemaquihani .te tlainachtía- ni. tecuíltonoani.
Dados. patollf#
Dados Jugar. ni,patoa. ÍDadoa mugeres. ciuatlaueliloc. ciuaiuintí» Daga, tepuztfmaixiliuani. Dama» teciuapil.
Danc, a o baile, ne totiliztli. maceualiztli. Danzar o bailar. ninMotia.n^maceua. Danzante o danzador, mitotiqui. mitotianí. maccuhquf .
maceuani, Dancarafidos délas manos. ticaana# Dan^aaíTi. neaanaüztli. Danzar aíidos de los hombros, titonaua. - Dan^a affi. nenaualiztli. Danzarías mugeres. ciua mitotia. DancaaíTi, cmanetotiíiztH. Dañar a otro en la períbna. nite^quenchiua, DañoaíTi. tequenchiualiztli. Dañara otro eniahazienda. nite,tlatlacalhuiac DañoaíTi, tetlatlacaihuilizdi Dañar (caigo, ytlacaui. Dañadacofa. ytlacauhqU?.
Dañofa perfona que hazc daño, tequenchiuanutecocoani Dañofa cofa que daña. tecoco.tecocolizcuiti# Dar algo a alguno, nictemaca, Dar a conocerá otro. niteteJiximachtia,nitcte>íttitia. Dirabeuer. nire.atlitia. Ja r a comer, nite.tl aqualtia, 3aracenar. nitccochcayotia. ^arijozes. nitzatzi. ai,C2atzaczi\
a 9
D ante «♦
Darconfe¡o, nite^nanamiquí.niíctlaíxtTatía.
Dardel codo. níteJmolicrepinia.nite,tepinia.
Dará medía?, nire>t3axelhuia.nitIa.tlacoitta,
Dar de mano aaí^uno para que í'elibre.nite.ichtacaquíxtla»
nire,iua. Dardel pie, mtla,xopeua.nitlao:oxopeua. Dar del pie a alguno para que Tuba, mtemaríecauía. Dar en roftro el manjar, nouiceua. m'ctlatziíhuia.níno^
tlailtianitla.yhia. Dar ene! blanco, vpanti, ypan yaulv Dar largamente*, aníctctlamachmaca^níctejlaelrhaca. Dar de cabezadas a otro, nitcqtetzotzora.nitcquatech á
chalania. Dirlicencia. nite;nauatia.n!te,macaua# Dar lugar, nite.tlalcauia.niniquanía. Dar garcías» nitejcnelilniati. Dar buenexenplo. nite,ixcuit¡a.&permetapho. nitla,tlil
lotia.nitla,tiapaliocía^tlíllitlapaihniaialia.xiyoclquatzo
tli nideca- nite.oqueehia. ' , . .
Dar malexéplo. nite.tlapololtia &g metapho. nitla,iuíu-
tia, nitla,xocomicfcia. nit^oquechia. Dardegraogracioíb. hicl:evnemmaca» Darla palabra- njre^tlateneuiJia.niaemacaynnQtlato!. Dar mucítra o dechado. nite,machiyomaca. nite,oftaca
maca» Dar materia, n1te,machiyotía. .
Darpenaoenojo. nite,yoIquixt)a.mre,yolcccoa.nire,yol
toaeua. nire,elpátlatia. nitla poemicha. amo nitlapadia.
nitlaqualania. nite,yolpo^onia. Dar fe' amugetes. ni,ciuatiauelilocati. n^ciuacuecuenoti.
ni\ciua vuinti. Darfe les cercados, oncalaqui. Dar a logro, tetech tíi tlamatzayana .tetechnitlatiapeuia*
tetechaitlaixtlapaaa.tetechnitlamieccaquixtia. Darle aifi mefmo. nino5temaca; temaenmocaua.. Dardo, tcpitonrepuztopilli. Dátiles, £ ova capulí.
D ante e.
67
ffDe.prepoficion. tétech^teteclipa. pe denotando lugar o perfona.pa, Deav4 oncano.
De allí, onipa.nepa.nachca.nachcapa. De ambas partes, neepc. necoc campa. De antes, yeeppa. De aquí, níca.cannica.cayz» Deaqui adelante, yye ompatitztiuú yn ocompati tztiui#
y n axca ynocompatitztiuí. De aquí a vn poco, occuelachic. occuelachica.ocachic.oca
chitonca. ocmaya. oquachic. De arriba aba x o. acopa, tlacpacpa* Debaldeograciofamentedar* cáni&emaca,. c^ani&ené-
maca. Debaxodealgo, ytlá.ytzintlá. Debuxar. nitla,tlilania..nitla,tliluáuatia. Debuxadacofa. tlatlilátíútlatlilanilli.tlatlilhuauatliV Debuxador, tlatlilaqui. tlatlylaniani. tlatliihuauáqui tía-
tlilhuauanaiv*. Dcbuxc tlatlilanaliztli. tlatíilhuauanaliztli. De cada pa rte. nouiampa. De ca tq rze é catorzedias, matlatlacilhuitl onnauitica,ma
tladac ilhui:icaonnanauitica4 Decatorzeencatorze« matlatlacTretlonnanaui. Decenderdealto, ni>temp, ni,ualtemo, non^emo» Decendimiento aíTiV temoliztli. ualtcmoliztli.ontemo~
liztli. Decender alguna cofa, nitla.temouia, Decendimiento aíTi. tlaremoui'iztli. De cerca, arnóueca. Dechado, machiotl.
Decima parte, tlarnarlactenlia.darnatlaccayotia. Decirnoé orde.buícaen fin deílelibro onde ella la cuenta . Declarar algo aot»o o pronunciar.. nitla,tenquixtia.n¡cme-
laua..nitla,teneua* Declaración aíTi. tlatenquixtiliztli. tlamelaua!iztli,rlatene
D ante c<
Declarada cofa, tlatenquixtillí. tlam^aiihtli.tlateneuallU
tlatcncuhtli. .
Declarador, tlatenquixtiani tlamelauam.tlateneuanj. Declararlo efeuro. ueInic>mcIaua,nic,melauacaitoa.nic,
cenquizcaitoa. Declarar en otro lenguaje. m,nauatlatoa. mc^auaitoa. Decoraron, teyolocopa.teyollotlama. Decorar poniendo enla memoria. ninot\a,yoIlotia. Decoro deziralgo. nida#tempoua. mtla^tenitoa. notenco
niquitoa. Decoro faberalgo, notencoñicmati. Dequádoenquado. cáquéma, canica» De cuatro en cuatro y r. nanauittiui.nanauittitiüi.nanaua
tlamatitiui. nanauimmantiüi. De cuatro en quatro. nanaui. nanauhtctl» Dedal, lo mifmo. De dentro de al guno. teitiepa, De dentro, tlatic. tlaticpa. De día» tlahea.
De día en día. mumuztla ye. mumuztle. ,
Dedicar algo a dios» y techtzinco niepoa in dios, ytechtz.n
co niquitoá dios, .
Dedicada cofa aíTi. y techtzinco pouhqui. y techtzinco y-
tauhqui. Dedicar y rleíla. ni,teocalchalia m\teocalmamah. Dedicación aííi. teocalchaliliztli.teocalmamaliztli. Dedicada yglefía. teucal lid achalilli. teucalmamalli. Dedo déla mano, mapilli. Dedo del pie, xopilli. Dedo pulgar, uei mapilli. D^do conque moítramos algo* totcmapühuiaya, Dedo de en medio, tomapilueyacauh » Dedo meñique, mapil xocoyotl. De donde, canin.cá* campa. De dos ñlos efpada o coía femejate» necoc ten*,
D ante ct
63
Da dondequiera.- $o$ocanm. ca-ocampa,
rje dos en dos y r. toomettiui. toomematíu/.
ruedos en dos. oontetl.oome.
Defenderaotrogeneralmente, nite,maquixt¿a.
Defenderfe. nmo^mapatla, nino,manauia.
DefeníUon. temanauiu'zthYtemaquixtiliztlí,
Defeníior4 temanauiani, cemaquixtianí*
De fuera de cafa, quíauac.
Defuera o por encima o enla fobrehaz deaígo. pani\ ixco.
tlaixco. pampa, Defun ro. rmequi.
Degollar a otro, nite,quechtequ¡4 níte.quechcotona Degollado, tlaquechtecHi, tlaquechcotontli. Dehesa, macatlaquaqualtiloya.cacacatla. Delodeía. y. Délos o délas, yin J>Janre de alguno, teixpa. teixtla.
De/egar poner a otro (nfulugar. ninixiptíayotia.nixir>
tlanicquetza. Delgado tal. teixiptla. Deleytarfe, ni5papaqu!. najiauia. ni\uel/amati. Deley tar a otro. nite,papaquiltia. nite,uelíamachtia.nites
elelquixtia. nite,cecemeltia. DeleyteaíTi. tepapaquiltiliztii. teuellamachtiliztli.teene!
quixtiliztli. tececemeltilizt/i. Deleytofolugar. tepapaquiltica» teuellamachticá, te cllcl-
quixticá. tececemelticá. Deletrear nitIa>tempoua. nida,tenitoa. Delexos» uehea. ueheapa. Deleznableperfona pa pecar, ayoúiuetzí. amoyollo tla-
quauac. Deleznablecofa. ala&ic, pepetzcaui, Deleznarfealgo. ni,petzcaui. Deleznamiento aíTi. petzcauíliztli. Delgadez de cofas a nchas. canauacay otl. Delgado aifi, canauac. cana&ic*
'
nic,
D ante e.
Delgadez decofas largas, pitzauacayotl.
Deleadoafli. piczauac pitzaftic.
Deleaáo hombre, cuillotic.piaztjc,
Delfbera! ocktef minarde hazer algo, nuKcemieoa.
cemiroa. Deliberación aflí. tlacemitoliztli. delicadez, neinalhiiiliztli.acocoliztlapaliuiliztli. Delicada mugen amococoliztlapaliui. chonequiztli. Delicado hombre, ciuanacayo.tiaciuayzcalcilh. chone-
quiztli.
üen^ndargen'eSmen.e, níte.tlaulanilia. ninctlaMania
Demanda aiO. tetlaytlanilrzrii.
Demandada cofa, tlaytlantli. ^M^Yd
Demandador, tlaitlanini, retlaytiam iani. tlaitlaqui.
Demldarcbniraportunacion. mte.tiamatataaluu
DemádaaíTi. tctlamatataquiiihztli.
Denudada coiaaiTi. tlamatataftli. _
Demádador tal. tetlamatataquiliam. tematatacani. tetla
matataquiiiqui. , . . „
Demafiana. y uatzirico. ycippa, tlauizcalpa. yuapa. nun-
. chipa»
Demaneraque, anca. .
Demaíladacofa. aocmoyeyecauhqui.caommopiqu.. Demailadamente, aocmo yeyecauihztica. gaommopic^
liztica» . . . t t f o.r.
Demonio. tlacatecoTotl. tzitzimitl. coleleftli* _ Demoft rar o moft rar algo a alguno, mtetla,y ttitia. Demoílraciontal. teclayttializtli. Demoftrarconeldedo. nitetla,mapi1huia. £'-£ üemudarfe el color. ni,ciyocopim. pztaleua, mitfimoma
naynnoxayac. Demudadoaitt. ciyocopinqui. yztalechc Denodado o determinado. ycminU # Dcnoftar oafrentart nite,papaca. mte, pinauhtia, tuda^tla
yellatoa.
D ante t.
$9
Denotar o fígníficar algo. nitla,nezcayotia.
Dentera tener, ni da n,cecepoiri.
Dentro dealgo oentrealgc. tlat/c» tlatec.yti*..
Dentro decaía. cahúc>
Den t ro de alguno, te/ tic. teitec9
Dentudo. tlácuicuítztic*
Denuedo, yiciui/ízcíi,
Denuefto o afrenta, tepiíiauhtiliztlj, tepapacalíztli. tlatlt
yellatoliztíj. Denueuo, yácuican,quiníuhtí- Denñciar aígoa a%uo. nite^yoJ/uhtlam achtia,mte,yoIma
Denuncíacíotaí. teyoliuhtlamachtiIiztli.teyolmaxilríJiztlí Denunciada cofa aííi. teyoliuhtlamachtilli. teyoJmaxiltillf Denuciador tal. teyoliuhtlamachtuni.teyolmaxiltian/ * Denuciar deotroanteljuez, flino,teiIhuia.nitejtIatoIeuhi
nite,teixpauía. Deponer del feñorio. tiíte.tecutlac^ni^tlatocatlaca
nite,iquana chico niteiquania & p merapho.nirctzirjeijj Depo, icion tal. tetecut!acaliztli.íetIatocatlacalizt/j4tejS
niliztu. chicoteyquanil/ztÍLíetzíneualjztl/ H
Depofitaralgo. nitctlapialtia, Depoíitarjo. tJapixqui Depofito, pj'alJi.piclli.tlapialIi.tepíaJ, deprender algo, nino5machtia.
^aquSa! conpunta* yyacyc^yacy^vci-yy^uíc.y.
^equandoenquando. canquemman.canvca ^quemateria (íiliceOtrata. tleitechpa tlatca/tleipanya
)e rayz, ynelhuayoc. ynélhuayoca,
>erechacofa. melauac. melactic.
>erecha mano, mayauhcantli ♦maycccantli.
>ercchamente. melauaca.
>erechodeambasmanos. necoc momamwiaiif
>erechooporderechoanda^^^
K
:
D sKte e.
tlamekuhtiuh , ., a nitia,Cuitlapflumitia.
Derrabat animal n-tla^tlap-Itequ..
DeSiSatn.cecemmanqui.chachavauhqui.tete-
peuhqu^pipixauhquu lacecemma ;>tl!,.
DSa1auhqui. SyTuani. tlacetepeuhq.dapipuoa,
dSSÍ tlacece=ahzd, tlachachayaua
Denecudida ^^^¡'^haulnmo^ouc^^ui, Derrondonetrar,n.)pepcxocauc q jn.tetz.n ¡a
Derrengara alguno, "'«f^f ^otiinaquiqui. Derrengado. iWff^ nino,tz,naquia. Derrengar fe. mno.tzimpu zte qu. , Derretií metal ocerao cofa affi. mtla.atu.a. DerretidoaiTi. rlaatihHfc Derretimiento tal. tlaatitótz* Derretir fe loiüs atia.
ca-eitUeali^tecawilaluitequu-
D mtc e*
70
Derribadoafln t/amayáuhrlí.tTatlacaltí.tíatláluiteftíí. Derribar o deftruir obra gene raímente. nitla,xítinia nitla
uelon!a.nitíaueloa.nitIa,uitunia. rumbado affi. tía xitinilli. tlaueloniJ H. tlauelolíi . tlauitotlí. Derrocar.lo mefmo e$ que derribar* Defabollar, nitla,patía, DefaboIIado. tlapatilJi. Oefabotonar. mtIa¿:ocopina. Defabotonado, tlacocopíntlí. Defabrigara otro como gtádoropa.nica nilia ytilma.níc,pe
tlaua. Defabrigado. tlapetlauheli, Defabrigarfe. nino,pepetIaua/nino,petIaua* Defabrigadolugar. tlaytztia.tlartztiaya,, Defabrigada cafa, calceceuazco, Defabrochar. nitc,tomilia. Defabrochado. tlatotontli. Defabrochar me. níno,totoma«, Defacatar. amte,imacaci atleipanniteítta* anite,maufe:-
tiIía.amonite,ixtiIia. Defacato. atemauiztililiztli. atleipan teittaíiztli. atemauizti
lilízríi.amotPixtililiztli. Defacatado. atlaimacaxth. atleipan tíattalli.atlamauizti-
lilli.amor/aixtilillñ Defacompañado^ tlatlaícauillí.y yoca ca* Defacornpañamiento. tetlalcauihztli. y yoca yel/ztln Descordado, yollopoliuhquú motíapololtjani, rJatlal
cauani. Defacordado eflar. ni\yollopolíui. ninojtlapololtia* Defacordarlasbozes. chalani. '
Deiacordadas bozes- chalanquí, Defacordadamente4 chalani Iiztíca. Defacordadamente fin acuerdo, yollopoliui/iztíca. netla !
pololtiliztica, Defafiaraotro. nite,neneuhcauia. Defafio. teneaeuhcauiliztli.
R i¡
. D ante e*
DefagraeUr.bufca defcontenrar.
Desagradecer, aninocnelilmati. nicnopillauclilocati, ani-
teríagocamaú. Defagradecido. ycnopiIIaueliloc.amocnelijniatim»atetla
gocamat ini. Defallecimiento, ycnopillaueliiocayotl. anecneldma-
chiíi¿tl!\atetlac,ocamacliiliztli. Defauzíar al enfermo. nite,íxnauaua. Defauziado. tlaixnauatilli* Def alabar aalgüaoque auja alabado, yenoye aniteyequi
toa.yenoye aníteyecteneua. Defalabado aflu yenoye atlayecteneüalli. yenoye atíaye-
quitollt. Defalabang a» yenoye ateyequítolíztlí.yenoye ateyectene
uaíiztlí. Defaliñado, aqujmamati.aonimomatoca.ayachiquimatt
aommotta.aommothua. Defaliñoafli. aquimamatniztUaonnematoquiliztli\ayachi
quimatílizdi.aonnetliualiztli\ Deíalmadofloxo. nemlacad, atleyyolloquimat!. Pefamparar a alguno, nitealalcauía. ni\tecaua. nite.xkct
ua.nite,teputzcaua. níte.tlalíotía. ErefamparadoaíTi. tlatlalcaui.Ii.tlaeauallñtlaxiccaualli.tla
teputzcaualli. ti atl allot il ¡L Defamparotal. tetlalcauíliztli.tecauahztlú texiccauáliz*
tli.ceteputzcauali¿tli»tetlallotili¿tlí. Defapaffionar. nítc,ccfuia. nice,elleltia. DeíapaiTionadoaíTi. tlaceuillf» tlaelJeltilli, Delapercebido. adeípanuetztica.atleipáyettca.adeipaca-
yniy olio, aquén quimattica» Defapercebimtento aíTí. atletepá uetztaíjztli, atleípaca t*
y olio, atleipáyetica teyollo. aquenquimatticateycllx I>efaritidar. nitla,roma. Bafañudado. tlamndi.
Defaprouechar. £a n^nenqui^a^á ni,nennemú Befapi ouechado alfi. gá nenquizqui, £a nennenqui.
D ante e.
7t
Deraproucchaniíento.^annenqui^aliztli^anneniíeinilíztH Deíarmar» nite,tlauizcopina. nke 3thuiztoma> nite,tlauir xixinia.
Defa miado*, tíatíauizcopintli. tlatlauiztontli, tiatlauizxi •
xinillt* Defa rmadura afií. tetlauizcopfniliztE tetiauiztomaliztE
teilauizxixiniliztJi,
Defarmarfe. ninG,tIai};ztlatIali^nmo,tlauizcopinafnin<^ tlauiz xixinia,
Defarmarballe/Ia. nitl^caxania..
Defarraygar árbol. nitla,tzineua*nirla,nelhuavoinWa.
Deíarraygado aiTi# tlatzineuhtli. tlanelhuay Guiuitlalli
De^rraygarmento., tlatzineualiztli. danelhuayouiuifV
Defarrugar lo arrugado. nida^ogoa.nitIa,tetcüana#nítía, ana*
Defarrugado. thqogouhtíLthtmemúi.tlzhli.
li ií"Sa tla«teuanaü?tli. tiago^oúaliztli. tlaana-
DefafloíTegar. ,nitev3íiiaña. nite,inocíuía. DefaJToíTegada tiaarnátMaracciuilIi, ne?r°r 8°^ teamana!¿zti}4 trmociuiíiztliY Defafofegarfe, nino,i»ociuia. ni^ama tía.
no.yolacomannemi. T^v
Defaforegacíoaír/, moyorácomatínem*. DefafofiegotaL neyolacomárinemíliztli. Defafoíegaraotro aifí. airee ,yoIaceman* ueiaitlada< ouiyply anú ouiqtihnonamia/ant Oefaftre^ ou, tepayaliztü. omnemimñilizúu Defetacaiv nite^astercina- Wefatacada daca^as totoral/. Delatacarfe. mno,caI?as totoma* Pefataparalgo. n>tla,tIapoa. **$& ^^^P^^tlapoube^
D antt ti
Defataralgo. rmla,toma.
Defatado tlatondi.
Defatadura. datomalizdi. ... 4
Defarinar a otro. nite,tIapolólria. mtcyolcuepa. nite^yol
malacachoa. . . . L
Defatinadoairi.tlatlapololtilh. tlayulcueptli.tlayolmalaca
cholli. .,„..' t *• •
Defatmadamente. tet lapololtilutica. teydcuepaliztjca.te
yolmalacacholiztica. t# '«',...
Defatino. tetlapololtiliztlí.teyoícuepaliztli.teyormalaca-
Defatmarfe. nino,tlapolokia nmo,yokuepa4nino,yolnia
Dañadamente hablar. ni,y ollotlauelilocadatoa, ani,tla
catlatoa. Dafatauiar. nida.xixinia. Defatauiado. tlaxixinil/i. Defatauio. daxixiniír'ztlí. Defatauiarfe. mno.xixinia, Defatrauefaralgo. nitla,damelauhcateca. Defacrauefado. tladamelauhcatecdi. ^fiim_n_ nim Dsfbaratar gente o cofa femejante. niie,cecemmana mto
momoyaua rnte,xixima. Ll-l»j¿
Deíbaratada géte. tlacecem manrin damomoyauhtin.fla
^(blrliTaki. tececemmanalztli.temomoyaualiztlitexi
xiniliztli. . ....
Deí'baratar loque otro haze. nite.daxmilia. OefbaratadacofaaiTi. tlaxinilli. Defbaftar algo. mtla> caxaua, r«efhaftadacofa.tlacaxauhdi. ■ ' #. „
DefSo hombre, atleueíitic. arleuelixpa. yolloca
machal. tentlaueliloc. Def bocado cauallo. atiabad cauallo. tlaueliloc. IMcabecaraalguno. nfeqiiechtequi.nuequeehCQton* Defcabejado. tlaquechtecdi, daquechcotoadi.-
D aníe e*
72
Defcabe^amieto tequechcotonaliztlí. tequechte^liztlt; Defcabec,arfe. m\quecbcotoni. ní,quéchuetzi. Defcabullirse. te^iacpaneua. te,macpa niquica.temac
panicholoa. Defcabullido aíTi. tcmacpa yeuani. temacpa cjgani.temac
pacholoqui. Defcaecer de hambre. ni,tleualani. nútoneua. napizmiq. Defcaecido aiTi> tleualaqui. toneuhqui. apizmiccj. Defcaecimiento tal. tleualaniliztli, toneuiliztli. apizmi- • quiliztli
Defcaecer de enfermeead. m\patzmiqui. ^ Defcaecido alTi, patzmiquini. patzm i cqui. Defcaecimientotal.. patzmiquiliztli. Defcalabagado. yliuizteauaní* yíiuiz quitechiualtiani.yfi
uiztceuahianú Defcaíabrar con piedra . nite>quacoyonia, nite^quaxama-
nia.nite,quatepachoa» Defcalabrado. tlaquacoyonilli.tlaquaxamaniHí.tíaquate-
pacholli. Defcalabradura. tequacoyoniliztli. tequaxamaniliztli, te-
quatepacholiztli. Defcaíabrar con otra cofa # nite, qfzayana.nífe.qiiauitequí Defcalabrado aíTi. ti aquarzayantli. ti aquauitectli, Defcalabradura tal. tequatzayanaliztlñtequauirequííízth' Defcalaba^adoolocó deíatinado. yolíotlaueliloc» teaaci-
tíuetzi»teqtiuetzi. tecayeua. tecayeuanL pefcalc, ara otro las calcas, nite,caícas cocopina, Defcalgarfe las calcas, nino^calc^as cocopina» Defcalgar:apa.tos. níte.caccocopiná.nite)cactotoma. "frqfcalco aíO, csccocopinquücactcnqui.
Defcal^arfeíos^apatos.ninocaccocopina.nino.cacfGioma, Defcalcar calcas al redropelo, velal redopelo. nííe,calcas
tQtocbcQpina.nitexalqrtS yxcuepcacopina. Befe aro 1 nado, m i xcue pqui. Defcanflar. nino.ceuia* Deicanfo. 'ncceuiliztK*
D ante e.
Defcargarfede algún oficio, nienotlaxilía.nicampa uetzf
nechcaua. OcfcargadóaíTi, oquimotla xrli.oycámpa netz^oquicauh, Defcargar déla carga a algún animal, ni,tlamamaltemouia, Defcargado animal. ilatlamamaltemouilli. Defcargarmi cSCócncU con alguno, ye niaoqati tía, Defcargarfe fatiffaziendo a otro, ninojtlaeuepilia. Dc'cargaloalTi. motlacuepilíqui. Defcargotal. netlacuepililizríi.
Defcarrillarconlamano. nite,tentzayana. niee,tenaant* Defcarrillado. ti a te ntz aya n ti i. tlatenaantli. Defcafaralos cafados, nite.nernicauaitia, niíe,necauakía
nite,matzayana. nite,matuma. DefcafadoaíTi, tlanemacaualtilli. tlamatzayatli. flama totlí, Deícafamiento. tenemacaualtiliztli.tenematzayanabztli.
tematomaliztli. Defcafar fe los cafados. mo,matzayana. mo^acaua.mo,
materna, Defcaxcar pinas de piñones. nitla,oya. D¿fcaxcar macoreas de cacao. nitla,tlapana. Defcaxcar granadas, nitlaxipeua. Defceñir. nitIa,toma. /
Defcercaral^ar el cerco defbaratadolos enemigos. nite,xi
tinia. nite,cemmana.nite,moyaua# Defcercara[car el cerco pa retirarfe, titlatzinquixtia tito
comonia. teixpápateua. Defcercar deíiruir la cerca, ni,tenaxitinia* ni,tenaueloa.ní-
tenauituma. Defcerrajar, m\tlat/accachitonia. nivtlatzaccayochitonia. Defcerrajado. tlatzaccachítonilíú tlatzaccayochitonilli. Defcerrajadura. tlaczaccachitoniliztli. tlatzaccayochíto.
niliztli. Deíceruigado hazia delante, quechteputzotic quechteltic.
quechacqui.quechnenetic. quechtepitic.qu *chtzatic. Defceruigado hazia el vnlado. quechneaultic.quechne*
cuil. quechilacatztic.
D ante «♦
73
Defcoloridoeftardemiedooenfcrmedad, niztaleuatm\cl
yccopini,ni,xiuhcaliui. DefcoloridoaiTi, yztaleuac.yztaleaic. cloyoccpieticxiufr
calnc. . .
Defcoloi ido eflar de fiio o preñez, mxticeua» ruxtenexiui*
ni\pineua. Defcolorido aiTi. yxticeftic. yxtenextic.pinectic, Defcompadrar con otro, tito.tlaueha. tito,qua!ania» De/comulgara otro, tepan nidla^a excomunión, tetecfr
nidlaliaexcomunio. Defeomuígado. y pan tlatlaxtli efcomunion, y tech tlatlali
lli efcomunion. Defcomunionlomefmo,ve1. teoyotica tenonqua quezta-
liztliieoyoticatetelchiualiztlj.teoyoticayyocaquetzaliz
tli. teoyotica tenonquaquixtiliztli» Defconcertarlo compuefto. nitla,neneIoa.nitIa>ccccmtna
na.
Defconcertadacofa aflfi, tlanenelolli. tlacecemantli\ JDefconcertar fe del concierto. nin,el!eltia.ninoatIacauaItia# Defconcertadoaffi. mellelti.motlacaualti. Pefconciertotal. neenehiliztli. netlacaualtiliztli, Defconcertai a otros enemiftádolos. nite5netechchalania.
nite,netecheL;?.nite,ixnaiTiicl:ia«níte,yollccccoltia. Defconcertadoafli, tlanetechchaianillittlanetechcuht]i.tla
ixnami&illi* tlayollccocoltilli. Defconcierto tal» tenetechalaniliztli.te netecheualiztli. te<»
neixnamiftiliztli.tcyollococoltihztlu Dafconcertado o deíatinado. aycuirocnicciuia.atlacatí#
atlacacemelle, Defconcn tar a otro les liueíTcs. nite5ciriiy epetonia. nite,
omiyochhonia. Desconcertar idos huelles, nincmiopetcnia.nincniicchí*
tonia. DefconcertadoaiTi.moniiyopetoniqíii.íriomiyocriitcniqui. Defconfiar de alguno» amotetech ninotlacanequi.atete-
thnmotem achia.
D
ante c*
Desconfiado afíj* amo tetechmotIacanecmi,amotetechmo
temachiani» Defconfian$a tal. amo tetech netlacanequilizdi. amote-
tech netemachiliztli, Deíconfiardealgo. ninopatla nino,xiuhtlatia. DefconftadoaíTi» moparlani. moxiuhtlatiani. Defconfiangataí. nepatlaliztlj\nexiuhtiatiliztl¡. Defconocer. amte5iximati, DefconocidoaíTi. ateiximatini.
Defconocimiento tal, ateiximachiliztli. vel,ateiximatiliztli. Defconocerel bien recebido. amo ninocnelilmati, nícno-
pilIauclilocati.anitJamaui^oa.anitetla^ocamari. DefconocidoaíTi. amo mocnelílmatini.ycnopillauelilocatL
atlamauic.oani.atetlac.oniatini. Defconocimiento tal, ycnopilíauelilocayotí. aneicnelilma
tihidi.adatlagocamatiÜztli.adamauicolizLÍi. D^fcontardela deuda. nite,tlacaxauilia. j^efeontentoeftar» ni?tequipachiui.ninenriamati\ Deícontentara otro, nite^equipachoa.nite.nentlamachtia. Defcontentamiento aflfiodefeontento, netequipacholiztli,
nétlamatiliztlú DeCcon tentar fe de algo, amo nitlauelitta. amo noyollo pa
chiui. nechyolitlacoa. Defcontentamiento aílw atlauelittaliztli.amoyollopachiui
liztli, neyolítlacoliztíi. Defcoraznado, mocuecuetlaxoani.cuecuetlaxiuini.mo^o
^otlauant. Defcorazn amiento, cuecuetlaxiuihztli.^ocotlaualiztli. Defcortes.atlatlacatlatoa. temmamaceual, mamaceuaílatoa Defcortefia. atlatlacariatolizdi.temmamaceualIotUmama
ceuaílatoliztli. Defcortefmente, atlatlacatlatolizticajemmamaceualloti
ca.mamaceuallatoliztica. Defcortezar. nítlajXipeua.nitla^uayotla^a.nitla^oyaua. Defcortezado. tlaxipeuhtli.tlaéuayotlaxtli. tlacoyauhtli, Deícoser. nitla,toma. nitla3cioyotoma. Defcosido, tlatontli.tlaciyotontli. Defcobrirodefcubrir algo generalmente, nicnextia, nie.
P ante e4
74
pamTac.a.nicpanitlaca. Defcobiei to aíTí. tlanextilli.tlapantlaxtli» tlapanitlaxtíi. Defcobrimiento tal. tlapantlagaliztli.tlapani tla$aliztli.
tlanextiliztli. Defcobrirfe al amigo, nicnopialtia.nicnoyollotia.nicnexti
lia* niquixpantia. Defcobrimienío aíTi, netepialtiliztli . neteyollotiliztli.tetla
nextililiztlí.tetlaixpantililiztli. Defcobrir culpa de otro por defcuido. nitla5nexxotla,nitla
pandaba. nitla,chicoquixtia. Defcobierta culpa affi, tlanexxotlalÍi\dapantlaxtlittlachi-
coquixtilli. Defcobrimiétotal. tlanexxodaliztlhtlapátlacaliztli.tlachi
coquixtilizdi. Defcobrirculpa de otro afabiendas. nite3tlatlacolpantlacta#
mte,tlatlacolnextia. Defcobierta culpa aíTi. tlapantlaxtli» tían^extilli» Defcobrimiento tal. tetíatlacolpatlac, abztli, tetlatlacolnex
tiliztli, Defcobriralqueeíta cubierto, nitepetlaua. nictlapoa. DefcobicrtoaíTí. tlapetlauhtlúdatlapolli. Defcobrimiento tal. tepetlaualizdi. tlatlapoliztlú Defcobrir o defactapar bufadefatapar, Defcobrir fe el roftro. ninixtlapoa.ninixpetlaua. Defcobierto afTi. ixrlapouhqui. yxpedauhqui. Defcobrimiento tal. ixtlapouiliztli.yxpetlaualiztlí: Defcobrirelroftroa otro, ñiteixtlapoa. nite^xpetlaua. Defcob rfr el fecreto de otro, nicpantlac, a, nic>nextia.nfc,
teilhuia. Defcobierto fecreto» tlapantlaxtli, tlanextilli. Defcobridor tal. tlapátlacani,tlanextiani. tíanonotzani* DefcobrimientoaíFi. tlapátlacalizdi, tlanextiliztli. Defcobrirfe lo qeftaua fecreto. mixmana.mixquetza. Défcuento. ypampojiuüypampoui. vel3ipampoIiuiIiztlú
ypampouiliztli.
Defcuydado.atfeiyolloquimati.yolpoliuhqiu.yolloquigmií Defcuydadameme. atleiyolíoquimatiliztica. yollopoliui
S íj
D ante t.
¡I
Iíztica.yolloquiqmiliuiztica» . .
Defcuy do. atleí yolloquimatiliztU, yollopoliuihztli. yol
loquiqmiliuiliztli. Defcuy dado fe r. atle noy olloquimati. niyollo pohuhqui»
niyolloquiqmil. Defden. tetelchiualiztbV atleipá teittaliztli. atleipatl achia
Iiztli. . „
Defdeñaromenofpreciar. nite,telchiuat atleipaniteitta.a-
tleipá nitlachia, Deídeñarfe dehazeralgo. aninoxrcollaní* Defdentado fin dientes, aoctlane.tlatepeuhquí. Defdentadode algún diente, tlacotonqui, tlancoto&ictla
copinqui. Defdezirfe conociendofe auer dicho loque nodeuia. ni-
no,tlatolcuepa.nino,tlatolilochtia. Defdezirfe délo que dixo no conociendo o negado auerlo di cho- nino^eneuepa. aocníc nomachitoca.aocnicnocuitit Defdezir el color, ¿xticeua ixtenexiui.poui.yxpoui. Defdicha, atle ongealiztli, atleipá nepoualiztli. atleueliti-
liztli. nengcaliztíi, nenuetziliztli* Defdichadamente. atleonq^aliztica. atleipá nepoualíztica.
atleuelitüiztica. nenggaliztica. nenuetziliznea. Defdichado, atle onquicam.atleipá mopouani. atleueli.ne
quíc, ani. nenuetzini» Defdicha acaecer, atle nomaceual tu tetoíininopámochiua Defechar o defpedir a algüo. acánotenequúniuaketopeua
niualtetlaca,, Dsfechado aífí; uaílatlaztli, acaommonequt, Defembaragar» nitlaqnia» ni tla,iquania. nitla,quiqxtía» Defembaragado, ao&le uetztoc. ca&icac. g aniuhtlaca.
^anemiuhya. Defambaraco. aoctleuerztoliztli» ca&icaliztli, cayuhea-
tlatiliztli. nemiuhyatiliztlú Defembarcar. acalco niquiga. acalco niualtema. Defembolue raigo, nir/a^otoma.nitla.xixíniai Defembuelto aííú tlatotontli. tlaxixiniUi,,
D ante e*
75
Defemboluer fe alguno o fer fuelto. niciuheayo. riel, no- el, m,t¿itzicuini# DeíembueltoaíTi. yciuhcayo, yel. y yehel» tzitzícui&íc Defemboltura afTí. yciuhcayotl. cllotl. tzitzícuiniliztli», Defemboluermáta, nitla^oa. Defembuel támara, tlagouhtli. Defemboluer criatura. nite,totoma. nite^latotomilia. Befembofcarfe. ni^quauhyouacatla qui^a Defembrauecerfe, ni,ceui, nino_,yolceuia. nino.tlacauaí-
tia# Defembrauecído. moyoíceuíquí, ceuhquí. motlacauaítú Defembrauecimiento.ceuiliztli. neyolceuiliztli^ netlacaual
tiliztli. Defempachar gente pa algunaparte. nite,euitia.níte,yua. Defemparejar cofas largas. nítIa,chicoqm'xtia, nitIa,chico
ueyaquilia. Defemparejarcofas llana?. nitla,patilia. nitla^hicoqxtia. Defempedrar, nit!a,teana. nitla,tequixíia. Defempedrado . tlateacli. tlatequixtillr. Defempegar. nitIayopeua.nitla,nemacaualtia. Defempegado alTi. t/ayopeuhtli.tlanemacaualtilli* Defempeñaralgo, nit;a,quixtia4 Defempeñadacofa. tlaquixtilli. Defempulgararcoo balle/ta. ni,tIauitoímecacopína Oefenaluardarbeítiat ni\caua11o pepechtlamamallalia.ns
cauallo tlamamal pepeen toma. Defenalbardadabeftia. caballo tlamamalpepechantli.ca
uallo tlamamalpepechtontli.cauallo tlamamalpepechda
tlaxtli. ^efencabeftrar, ni\caualIo xotemecayotoma» Defencadenar. nite,tepuzmecayotoma. Defencapotarfe. ni3ceui. yeni,paqui»nite,paccaytta, Defencapotado. ceuhqui, paequñ Defencafarfe los4huelTos . nomipatiliui. petoni.queloni, Defencafados huefíbs« patíliuhqui. petonqui,quelonquu Defencafamiento aííi, patiuilizdi. petoniliztli. queloní-
D ¿míe e4
?íztH. IDefencafa ríe algo, patfliui., Defenconario hinchado. rutlapogauacacema.nitlapoca
naca tlatlalchitlaga. . ■ .
nefenconado. tlaceuilli. tlatlaichitlaxtli. Defencon a rfelo hinchado, patzmi. c.ui. tlalchiuetzf. Defenfrenar cauallo. ni,cauallotepuztemmecayoana. ^efenf renado cauallo. tlatepuztemmecay oatli cauallo. Befen frenado o de malalengua. tenrlauehloc, tenctiecue
notl,tenquauitl.tenquauhxoloclétechicoítoani,tequaqua
tiuetzi. amotenaquillani* DefenfrenadamenteaiTi, tentlauehlocayotida. tencuecue
noliztica, tenquauhtiliztica, techicortoliztica.tequaquati
uechilizth'.anetenaquillaniliztica. DefenfrenamientotaU tentlauelilocayotl. tencuccueno-
votl.techicoitoliztli. tequaquatiuechiliztli. anetenaqui-
llaniliztli. .....
Defengañara otro. nite,yolmax¡ltia, nite^tlaixtlatia. Defengañado. tlayolmaxílíilli.tlatlaixtlatilli. , Defengañador. teyolmaxiltiani, tetlaixtlatianí, Defengaño, teyolmaxiltiliztli. tetlaixtlatiíiztli» Defcngrudaralgo. nitla,¡xxipeua. nitla,ixcoIeua. Defengmdadacofa» tlaixxipeuhtli.tlaixcoleuhtli. Defenhadar a otro. nite,cece]tia. nite,cece!maca nite,aco
daca. nite,ellelquixtia.nite,cemeltia. Defenhadado, tlacemeltilii# tlacecemelmactí/. tlaacotlax-
tli.tiaellelquixtilli.tlácemeltilli: Defenhadamiento, teacotíacaliztl/. tececelmaquiliztli.te,
ceceltiliztli. teellelquixtiliztli. tecemeltiliztli. Defenhadarfe. nm,acotlaca. nino,ceceItia# nino,ceceImaca
nin^elíequixtia.nino^ecemeltia. Defenojarfe. ni,yolceur ni,ceui. nmo,yolceuia* Defenojar a otro, nite,y olceuia.nite,ceuia, Oefenojado, ceuhqui.yolceuhqui. Defeníeñado. moneniachtilpoJoqui. monemachtijpoloani
D ante. e.
7$
Defenfeñamiento . nenemachtilpololiztli. ? Defenfillarbeftia. ni,caua!lo filia ana, ni^caualloicpalana, ni5cauallo.íi!/aquixria.
DefenfilUdabeftia. cauaílo tlafiZIaátli. cauallo tlafíllaquix
tilli. l
pefcnterrar muerto; ni,miccaquixtia. m\miccapantlaca.
nimiccatataca. Defenterradacofa. tlaátli. tlaqxtilíi. Defcnterrainiento. ti aanaliztíú rlagxtilíztli, tlátata&Ií, Defentonar el canto, núcuicachalania, m\cuicay tíacoa. Defen fonación, cuica y tlacoliztli, cuicachalaniliztli. Desentonado, cecni yauhytozquí» nonqquiuicaytozqui
nónquacaqz ti y tozg. Defenuaynaiia efpada, niefpada ana^nicana ynefpada»
niccopina yn eípada, Deíenuaynadaeípada. tlaátli efpada4tlacopintI/ efpada, Deferedar. nite,tlacencauaHia.nipanitetla£a, Deferedado. tlatlacencaualtillú Deferuar. nitla,xiuhcuicui. nitla>xiuhuiuitla. nitla^xiuh-
popoa. nitlasxiuhtlaga.
Deferuado. tlaxiuhcuicuitU tlaxiuhuiuitlalli.daxiuhpopouh tlú tlaxiuhtíaxtli.
Defefperar déla mifericordia de dios, nino,tIaue/poIoa,ni
no,tIauelcaua, Defeíperacio. netíauelpololiztli.netlaue/cauaíiztli'. Defefperado, motlauelpoloqui. motíaueipoloani. mot/a-
uelcauhq. Befefperar o defconfiar. bufca defconfiar. Defenfañar a otro. nite,ceiria.nite,yoIceuia. Defenfañado. tlaceuiíli. tlayolceuilli. tlaceceuilíí, Deffallecer. bufca defmayar. Deffauoreceraa'guno, anonteneq. anonteaquia. Deffauorecedor. aontcnequini.aonteaquiani. Deffauoreeido. aotíaaquilii.aonttenecHi. DeíTiguradoeftar, aocmo yuhnineci.yuhquiaocmowe.
i i
?:■
D anfe e*
effíguradoafr, aocmoyuhnineci.yuhgnaocmone. Decorar, bufca corromper virgen. Defeouernar a otro algún hiieffo.siire^mipetonia.nitcomi
vopetonia. nitc,omiyochi>onia.niteomiyoquelonia. Dcfgouernadoaffi. tlaomipetonilli, tlaomiyopetomlli.tla
omivochitonilli,tIaomiyoqueloniIIi. Defroucrnamientotal. teomipetomliztli.teomiyopetom
liztlí teomiyochitoniliztli. leomivoquelonihztb. Defgraciatcnercnhablar. tequaqnotlatol. amoteyolpa-
chiuitinotlatol. , ,. . , ,. .
Defgraciada mente, tequaquatlatobztica. ateyolpacbnw
titlatoliztica. ..... T
Defgraciado. tequaquaytlatol.ateyolpacbíuitiytlatol, TAcflracia. anehematíliztli.aompayot?. ,,¿ #
Deferaciadamente afti. anehematiliztica.ao ompatiliztica. Defgraciado desamanera, amiby mati. ayo ompa.ao om-
DeYgranar mayz o granada opina de pino, nitla,oy a.
DefgranadoaíTi. tlaoxtli. tlaoyalli.
Defgranar trigo^nfoles o otras legunbres grueflas* nitla.
uitequi. ;
DefgranadoaíTi. tlauítectli.
Defgranar femillas menudas, nitla.xaqualoa.nitlamanloa. Defgranadafemilla. tlaxaqualolli. tlamatiiolü. Defhazerel concierto. nitla,xmia,
DefhechoaíTi. tlaxitinilli.tlaxixitinillr.tlauelolli. Defhazer pared. nitla,uituma.nitla>ueloa.nitIa,xinia#nitU
neXfSpared.tlau¡ttintli.tlaueIolIi.tlaxinitini11i. Defha"er loque los otros dizen ohazenmenospreciadoloi. nite,papatzaua.nitepatzoa,nitepapatla.
Dcfhenaer.aSni,cauallocactlaca.ni\caual1ocac copina. Def herrada beftia» tlacactlaxtlíftlacaccopintli.
D mtc e«
77
Def hitar líenlo, nitotom*, DefhfladoIien$o. totontlt, Def hilar felá ropa por la orilla, tenxitiní.rencliayaija . ieffi-
papacoliui. Def hilada ropa, tenxíttnqui. tcnchayauac. tempapacoltic Def hinchar bota. nitla,yhyyoquixtia.nitla,patzoa, Def hinchada bota. tlayhiyoquixtil Ji\tIapatzol//. Def hincha rio hinchado, ¡patzíui.patzaua. Def hinchado aíTi. patzmhqui, patzauac Def hinchamicnto tal. patzaualiztíi. pa tzíuliztíi, Defhollejar. nú?a,xipeua,nitíaiciiayotlaca.n!tJa>coyatja. Defhojar. nitlaquauhxiuhtlaga.nitía.quauhxiuhcotoni.
nitla,amatlapaltepeua.
Dcfhojado. tlaquauhxiuhdaztli.flaquauhxiühcotontlla/i*
amatlapahepeulitlL Def honefta cofa, amo mamatjni.apinauani. Def honeftamente. anemairjatiliztica. apirjaualiztíca; Defhoneftidad. anemamatiliztli. apinaualizrfi. Def honrrar. nitcauilquixtia. anite>tlacocanotza.ni«1ma-
u íz^opoIoa»anite,mauiztilia. Defhonrra teauilquixriliztli, ateíIar©canotzaliztii.rem-
uiz^opoíohztli. atemauiztilih'ztü. Def honrradameme, teauiíquixtiliztíca. atetlacanotzaiizti
ca.temauiz5opoloIiztica.aterriauiztjIilíztJca. Defhonrrado. tlaauílquixtilli.atlatlacanotztli. tlamauizco
pololb, atlamauíztililli. iQ
Defhonrrar elhijo afus padres con fu ma/a vidaycoílum-
bres. mtejxtlaca nitct/aytoltilia. Def hollinar o defol/inar, ñiealcüichpopoa.nícaícñíchnlo.
loa^calcuichtlaca. ni^^tt^ti^^^
Def hollinado o deíToílinado. tJacalcuichnnn™,?^; .u,~\
•p ante
('•■
m
»
m
' Degalarfedela yguala o precio, nmiellelna.nmo^n*.
niri,flóchtia'. Defmualdad. amo «eneuiliztli. _
DHflauarfealgo. ixticeua.ixpom.yxtlatziuu .
Deñauadacofi yxticeftic.yxpouhqui yxtlatzwhquv DeílauadooderuerSon9ado, bufca defuergoncado. Beileyiafgo. nitla,patla. Deileydo. tlapatlalli. , Deflenfcuar fe. bufca defenfrenat fe. lindar heredades, niquaxochquetza.ni^epanquetza.
Detear o réf balar, nin!alaua.nino,Petzcoa. mno)Xolaua.
neixtlacalaualoya. Deflízarfealgodeías manos. petzcain# Deilomar. nite,cuitlauitequi.nite>tlacouiceqm, Deílomado. tlacuídauitecdi,tlatacoui£ea:l . # Deflomadura. tecuitlauuequiliztli. retlaeouiteqmlrztlv f Deílomarfe. nicuitlapáquauhti. Deíluztr felá pintura, ixpoui.y xtlatzmi. Defmavar fe. nixotláua.ni^cuetlaxiui n^cuecuetlaxiur. Sido CotIauhqui.cuetlaxiühqui.cuectIet)ax1uhqui. De mayo. cadLalizdUuetlaxm.liztli.cuecuerlax.u^tk Defmayarfedetemor, ni,yolmiqui. m,mauhcamiqui,ni,
X^St yolmicqui. mauheamicqui. cuecaech
Desmayo tal. yolmiquiliztli.mauhcamiquiIiztli.cuecuech«
míquiliztli. ....
Detallar. ni,tepuzmatlaxmma. ^ #
13 ante c,
78
Defmandar fe en hablar, nitlauelilocatlatoa. anitlacatlá-
toa, níte,cococatIatoa . DefmandadoaíTi, tlauelilocatlatoani, adacatlatoani. teco*
eocatlatoani, Defmandar fe dercomedír fe. teuíeneua.teixconeua. DefmandadoaiTi teuíceuaní. teixcoeuani# Defmandar íéa házer algo.ani^tlamauhcaitta, ani?tlaixqüá
uia, anillarla mati. ani,tlamamatñ Defmandadoalíi. atlamauhcaitraní.atlaixquanuiani»atla-
tl ama ti núatlamamati ni.
Defmedraren crecer ni;tetzoIiuj\ni,tJaqijiloti\nj,tetzoJa- quí.nítetzot/,
DefmedradoaíTV tetzoliuhqui. tetzolacqui.tetzotqui te- tzotic.tlacylotqui, i
Defmedrar en honrra o oficio. ni,ceuhtiuh.ni\poIiuhtíuh
níxceuhtiuh, Defmedradoafli. ceuhqui, poliuhqui Defmedrar en la hazienda. m poliuhtmh#ni\caxatihtiuh. Deimeleriado. quapupul. quaratapa. quapetlacol. quatla-
caccotl.quatzifziivquaychpuí» * ^
Desmembrara otro, nite,tetequi.nite}xexeIoa. Defmembrado, tlateteftli. tlaxexelolli. Desmemoriado, yollomimiqui.amoyollo.tlalcauam. Defmenuzarpan ocofaaíT/. nitIa,tlatIapatza.nitIa,coco
tona.nitIa,cocotorzajntIa,momo/tza Díeo"zanrad°' ríat!adapaczrli' ílac<*ototztli. Aatmmo*
D£o^^
Desmenuzamiento ta!. tlar/atlapanaliztí/
q^oTr ofricaraIS° ™tre í" |«*¿ nit^maxa- Deímenuzado aíTi. tlamaxaqlolji. Uefmenuzamientotal, tIamaxa5fohztIi._
,
0 ante «♦
fcefmentír a otro fin razón, nite^ztlacatoca. nitcizd*-
BdXdo. tlaiztkcatoaii.tlaiztlacamattli. LSfaotro con verdad, maex.comacaynyztlaca.
^Wm¡d^mTal"cómaaíryztIaeatiI¡z.t!aíxn,an¡1iIW SSeit tónolLxcauatóalnino.datziuhcaua.mno,
DelmLarfe- nixtotomaua. nixcuecuechim.nucuccuetz
nSui^perfona. ¡xtotomac, cuecuech.cuecuetz. OeSrílxtotomat.atizdi.euecuecWuiliztK.cuecuetzi.
xontlútíamayeaiih. ¿\,^«i
Defmocturanimal. nit^quaquht a?a.
vacáatic.vacacotoaic.riayacaiehpelolli. .
D ante c*
79
na níte,t!atlatlalilia. . f , ..t.f».
Defnudo, tlapetlauhtli. tlapepetlauhtli.tlafktlatlalilint Defnudez. tepetlaualiztli, tepepetlaualiztli. tetlatlaria
lililiztli. . ; -. il;
Defnudarfe. nin^petlaua.nmo^pcpetlaua, mno^pcpetla-
ua.nino,tlatlalilia. ., . .,. • *i
Defnudar a otro ropa cerrada, mte^ilmacopimlia.nitejtil
ma copina, Defnudarfe ropa cerrada. nino,tiIma copina. Defnudaríe las dpaldas, nino.cuitlapampetlaua, nmc^te*
putzperlaua. Defnudarfe o defcubrirfelos pechos, nin >elpe,tlaua.n.in,el
pápedeua.nin,eíchiqutuhpetlaua# Defobedecer. anitecaqui, anitetlacamati Defobediencia o inobediencia, atecaquiiiztli.atetlacama
tiliztlú Defobediente, atecaquini. atecacqui,atetlacamatqui, ate
tlacamatini. ■■ . m
Defobedicntemenre, atecaquiliztica.atetlacamatihztica. Defordenar ó defharatar. nite,tlaxitinilia4 nite/ixneloa. nir
te,tlaueueloa. Deforden texitinihztli, teixneloliztli. Defordenadamente. texitiniliztica. teixneloliztica. Defordenador» texitiniani. teixneloani. DefoíTar facarhueflbs, nite,omiyogxtia, niria^oniiyogx-
tia. nitla,omiyotlaca. nitla>omiyotepeua. r>efolíado. tlaomiyoquixtilli, tlaomiyotlaxtli,t1aomryo
tepeuhtli. Oefouarelpefcado. mopilhuatia.motet/a» Deípachar gente pa alguna parte. nite,yua. nitceuitia^ j Defpachar negocios, nino.cecencaua» Defpacho alTi. nececencaualiztli. Defpaldaseflar, nino,tlaztoc. n,aquetztoc. Defparramar* nitla>cecemmana, nitla,momoyaua. nitla,
xixinia.,nitlaxexeloa. Defparramado. tlacecemmantli, tlamoBiQyauhtli. tlaxe-.
.' v
•
D ¿ ante fc * Q
xelolíí. tlaxixínillí. .-■.•• ■
Defparamarfe» ni,cecemmani# ni,momoyaua. nixixirriC
ni,xexeliui. Defpartir alosque riñen* nire,nemacaualtia. níte,matza-
y ana.nitejrtianauia. Defpartrdo, tíanemacaualtilli. tlamatzayantíi, tlama-
nauilli. Defpartidor. tene»macaualciani. tema.tzayanani.tema-
nauiani. Defpartirfé Jos queeftan juntos, xixini.cecemmani.mo
moyauí. Defpauila r candela, móldela yacacotona. Psfpearfe. ninojcotzana. niciyaui, Defpeadó. mocotzaqui. ciauhqui. Dcfpcadura. necotzanalíztlü ciyauiliztíi. Defpeconar fruta» nitla^zinquauhyotlaca» nttla,tzinquh
yocotona. Defpeconada fruta, tlatzinquauhyocotontli» tlatzinquh-
yotlaxtli. Defpecharlos vafíallos. nitla,yIochtía.nitla,caxaua. ni
tla.tzinquixtia. Oefpechado vaflallo. tlatlaylochtilli. tlatlacaxauililIiVtíá
tlarzmquixtililli. Deípechugar a ue. m\ciciyotcaana, ni\ciriyotca eua# Drfpechugadaaue. tlaciciyotcaantíí. tlacíciyotcaeuhtli. Defpechuga rfe nin,clpetlaua. nin,elchiquiuhpedaua. nin,
elpápetlaua, Defpechugado. melpampetlauhqui» melchiquiuhpetlaurr
qui. melpampetlauhqui. Deípechugar a otro. nite,elpetlaua. nitejelpapetlaua.níte,
elchiquiuhpetlaua. Defpedacarcarne, nítla^tetequiVnitlajtzatzayana.nitla,
cocotona, Deípedacáda carne, tlatefrlí» tzatzayátli. tlacocotontíi* £>efpeda^amiento affí. tlatetequiliztli. tlatzalzatzayana^
iiztli» tlacocotonalizth.
D- ante
n
So
Defpeda^arpa. bufcadefmenuzar, Défpedacar quebrado. nitla,tiatlapana. . ^
nite,iua.nite,nauatia.. Defpedido. . tiaqüixrillí.tlayualli.ílanauatill?.
Deípedi miento. tequixtiliztli,teyualiztli.tenauatilizítli
Defpcdirfe. .. nite,nau2tia.nitla,nauatia,nitc,tlalcawa.
Defpedir del todo. nite3ixnauatia»nite,cemixnauatia.nite, cénauatia.
Defpedido aíTi t tlaixrtauatilli.tlaeeixriauatilli.tlacenauatilli
Defpedimientotal. , teixnauatiliztli.teqennauatiliztli.tece
mtxnauatiliztlK •
X)efpedirfeaHí» nite>cemixnauatitiuh,nite)cennau.at¿tá)h i • nitecentlamitiub,
Defpedir a algún o con enojo. nitCjtotoca. >
Defpedido affi. tlatotoéfcli.
Defpedimientotal. tetotequiliztli, .
Derpedir al criado del palacio, nite.callalia.
Defpedido aíTi. tlacallalilú
Defpedimientotal. tccalIaliliztliV^
Defpedirfe déla amiftad de algunoco enojo» niccentla$a y noy olio,
Defpedregado. tlateantli#tlatequixtilli.
Defpegar algo. nitla,ixxipeua4 nitla,ixuipeua. nitIa,ixyo* peua.
Defpeñar. nite,tepexiuia. nite,texcalhuia.
Defpéñado. tlatepexiuilii. tlatexcalhuilli. - Defpeñamiéto, tetepexiuiliztlh tetexcalhuiliztlk
j^eípeñar fe. nfno,tepexiuia. nino^excalhuia* Defpeñadero. tepexitl.texcalíi.
Defpeníía. tlaqiialcallútlatlatlatiloya.
DefpeniTa para el camino, y tacad .
Defpenffero. tlaqualpixqui.
, De fperdicia raigo. nitla,popoloa.nitla>ixpoloa, nitla^epo
poloa. . Deíperdiciada cofa» dapopololli. tlaixpololli tlanenpopo
D ante e*
ióifi.
Defperd ícíaáaméte.tlapopololiz tica, tlaíxpoloíiztica. tlanc
popoloíizticá. Dcfpcrdiciador. tlanempopoloani, tlaixpoloani. dapopo
loa ni. Defpérdiciamiento tlapopololiztli, tlaixpoloHfctli. dafictn-
popololiztli, Defpertar a otro nire3ixitia. nite,cocheua, Defpertador. teixitiani. tecocheuani. Defpierto» ytzt¡ea.y$atica. Defpertarfe* ni^a^niriixitia.niuali^a^nino^cocheut^ Defplazer, bufca defcontentar.
Defperezar fe. ninaana.nino5cochaana, nino,f eteuhana. Desperezado, maanqui. mocochaanqüi. moteceuanam. Ddperezo. neaana1iztíi.iiecochaanaliztli.netct€uanaliztlif Defplegar. 111114,903.111113,90903. Deíplegado. tlagouhtfi. da9090uhtli, Defplegadura. tla^oualiztli. tIa909oualiztli. Defplumar, nite,uiuitla,nitla>uíuitla# Defplumado. tlauiuitjalli. Defpobíarfe el pueblo, xíxini, momoyaua. Del poblado a íTí. xixinqui.momoyauhqui. Defpobl ación, xixínilizch mómoyauaíiztli. Defpoblador. tla-xixiniani, tlamomoyauani. Defpoblarel pueblo, nite^ixinía.nite^momoyaua ñire, ce
cemmana. Deípoblar fe eípueblopor enfermedad o guerra, tlalpoli-
ui.tlapópoliui.tlanemiuhyanti. Scpermetaphorsm. 'tlal-
youa.motonallantlamachtia yncocoliztli. Defpoblado alTi. popol iuhqui.tlanemiuhyantilli .tlatlalyó-
uaqtiilrilli. tiacuriallátlamachtilJi. D^fpoblacion tal. tlapopohuiliztli. tl3nemiuhyantiliztli#
tlalvuualiztlí* Defpojardeltodoaotro. nitetla,tla9altia.nitetla,cuicuiliaé
nitetla^cencuilia, Def pojado, clatlatlac, altilli. tlatlacuicuililli .tlatlacencuflilli*
D ante e,
Si
Dcfpo ¡amiento o defpojo. tetlatíacaltiliztli. tetlacuicuili-*
liztli.tetlacencuililiztli. Deípojos tIaaxitl.tlanamoyaIIi\tIanamoxtIi.tIamaceuhtIú Defpofara otro. nice,manepanoa.teoyotíca nite3namictia» Defpoíado, momanepanoqui.teoy ótica monami&iqui. Defpoforio. nemanami&iliztli.teoyotica.nenami&iliztliV Defpoíár íe. nino,manepanoa. teoyotica ninonami&ia. Defpues. c,atepan.qwntepan.quin. Defpues del baptifmo. nonequatequiliz ypan.ypan none- quatequiliz* Defpues de mi. nechuaítoquilia.nechtoquilia. Defpues decomer, yn oontlaqualoc. Defpues de enfeñar. ynoontemachtiloc. y añídelos de
mas. Defpues que. yniquaco.yno. Defquiciar. niuXtzacuilloytJacoa. Defquiciada cofa ytlacauhqui. Defquixarar. nite.camatzsyana* nite.tentiayana. Defquixarado. tlacamatzayanrli. tlatentzayantli* j^eíTabrira otro. nite,ellelmachitia. nitla^lelmachitia.ni-
tcyolidacoa. Desabridamente, neellelmatiliztica, neyolitíacoliztica.
neellel machil íztlea. EhlTabridoalTi. mellelmatqui. mellelmatini. moyolitla-
coquJ.tíaeIIeImachitilli. Desabrimiento. neclelmattfiztli'.neelelmachiliztl^neyoli
tlacoliztli. DeÜabrirfe. ni,neneímati,nino,yolitIacoa, Deffabr ida cofa al güilo, amo uelic,acecec# Deííaynarfe. cenca niciuanotza. DelTaynado, cenca ciuanotzani. Defíearalgo. nitla,eleuia»nin,icoltia. Deffeable cofa, eleuiloni. ney coltiloní. DeiTeado. daeleuilli. neycokilli.
Deifearla muerte a otro. nite,miquiztemachia nite.miqui i tlani.nitejmiquideleuia.nitejteoyecoa..
v
íyl
W-
D ante e,
Defieavferobedecido. nino,tlacamachtIani.' nino,tlaca-
Deffcar o cobdiciar honrra ohazienda. nitla,nenequi . ni- tla,eleuia.ni,mauiz5oncqu¡.ni,inauizgoelcuia.ni,mauiz-
DéíSmcjarnopawcerafupadrco aotro# amo nicquixtia,
áimonicneneuilia.amoniquixnenauilía. DeíTemejante affi. amotequixtUmo teneneuilia.amo teix-
Deífemejantcmejitc, amotequixtilizcica. amoteneiieuililiz
tica.teixneneuiliztica. .
Desemejado odüTimulado. mixpoloani. DeíTolíar generalmente. nite,xipeua. DeíTolíado, tlaxipeuhtli.
Defíblíadura. tlaxípeualiztli, . .
DeíTolíar fe con golpe. nino,toxoma, nmo,uacoma# nmo,-
Deflblladoafli. tlatoxont1i\t1auacontlntlaxo1euhtlu Deííblladura taU netoxomaliztli, neuacomaliz rh, tlaxolc-
ualiztli. .
DeíTolíar cerrado. nitla,totochcopma. Defíblíadura tal, tlatotochcopínaliztli, Deftajardarotomar adeftajo. nite^tequimaca.nítejtetc-
quimaca* .
Deftajo aíTi. tecequimaquilutli, tecetequimaquihztlu ■Beftechar cafa . nitla,tzontIapoa. 'Desechada cafa, tíatzontlapolli.tzontlapouhqui. Delíemplado eftar el tiempo, auellamamam. atlatlacama
maní, aria uelmamani. Deftemplado tiépo. auellamamaniliztli.atlatlacamama-
niliztli. atlauelmamaniliztli. Dertemplarfeencomer.anitlajxyeyecoa.ninoxuitia.nontla
tequitíaca. Deftemplado. atlaixyeyecoqui.moxuitiani.ontlatequitla
cani. Deílemplan^a aíTi, atlaixyeyecoIiztli,nexuitiliztli.ontlate
D ante e*
82
quidacaliztli. . .
Deftempladamente, atlaixyeyecoliztica. nexumhztica.
ontlatequitíacaliztica, .
Deftempl ado cuchillo o cofa afli. tletica y tiacauhqui cochi
Ho. quauhtlatlac, ^ ¿,*
DeftemplaraíTí. tletica niquitlacoacuchillo.mtla,quhtlatia. Defterrar aotro. nite,totoca. nite,quixtia* Defterrado, tíatotoétlú tlaquixtilli» Derticrro. tetotoquiliztli, tequixtiliztli. Deftetar al niño, nite^chichiualcaualtia, Deftetado. tlachichiualcaualtilli* Deíhlar cofa liquida, chichipini.yxica, Deftiladacofá» tjaxitzalli. De ft ral o hacha, tlatecon/, tlaxexeloloni. Deftreza. nematiliztli. Deftrocar alguna cofa . nitlaixpoloa . Deftroc, ado, tlaixpolol/i. Deftroco, tlaixpololiztli.
Deftrocar. nitla,yollocotona.nitla,quiyopuztequi\ j-)eílroncado. tlayollocotóntli, tlaquiyopuztecüi, Deítruiralgo. nidapopoloa.nitla.xixinia.nitlajixpoloa.ni
tfa>ueueloa* Deftruicion. tlapopoIoliztIi..tIaxixiniliztlit.IaixpoIoIiztIú
tlaueueloliztli. Deftruidor. tlapopoloani.tlaxixiniani»tlaixpoloani,tlaue
uelóaní. Deftruir el patrimonio. nitla,nempopoloa,nitIa3nemiuh-
yantilia.atlequenniquitta, Deílruició tal, tlanempololiíiztli, tíanemiuhyantilizth\atle
quenyttaliztii. Deftruido aiTi, tlancmpopololli. tlanemiuhyatililli, Deftruidortal, tlanempopoloani. tlanenuuhyantiliani.
atlequenquittani. Deftruirel pueblo con mal cxemp]o,per metaphorarru ni-
tla,yuintiá.nitla,xocomicT:iá# nitla,tlauelilocátilia. ñifla,
tlauehlocacuitia. nida,tlauelilocamaca» nitla5tlauelilo-
V í)
13 ante c
caaquilia» Deílmir fe el pueblo* mixtlatia yn altepetl. míxpopoloa. Daftruir los yerros del pueblo,permetaphorarn, ca&oc.
nicteteca.tíanauac nitlauica.tlanauac nirlateca. Deílruír alguno todoquanto ay arancandoo quebrando o
afolar el pueblo la peílilencia. tlanauaac niqui^a, tlana-
uacnitlateca» Defuanecer fe4 nixiuinti. ni,quaiuint/. tlayuuaílotl nopan
momana. Defuanecer a otro» iiite^xiuintia.nitejquay uintia. rlayoua
llotl tepan nicmana. Defuanecído. yxiuintic .quayuimic.tlayouallotlypammo
manqui. Defuanecimiento. yxiyuíntiliztíi.quaiuintiliztli. tlayo-
uallotl tepan momanaliztli. Defuanecer felacabega mirando dealtoabaxo. nin3ix-
mamauhtia. Defuariar el enfermo. ni,chicotlatoa»ni,chicotlatíatoa.ni-
chicotíatetoá . Defuario afTi» chicotlatoliztlitchichicotlatoliz t]i. chicoria
tetoüztlL Defuariar o defatinar enlo que dize. nino,tlapoIoI tía* DefuariadámentealTi. netlapolol tili¿tica, Defuariado defta menera, motlapololtiani. Defuario tal. netlapololtiliztli, Defuelara otropara que no duerma. nite,ixtozcoltia.m-
te^ixtlatuiítia.níte^cochícoloa' Defuelado.ixtO£0. yxtíatuic.tlacochigololli.tlaiztlatuiltilíi. Défuelarfe. nixtoz$oa.nixtlatui. nino,cochic,oloa. Defuergoncarfe. amoni\pinaua.nixtotomaua.ni\yxquhti. Defuergoncadamente. apinaualiztiea,ixtotomauaIizti-
ca.ixquauhtilíztica. Defuergocado. apinauanúyxtotomac ixquauitl.y yxquhti. Defuerguenga, apinaualiztli.yxtotomaualiztlhyyxquaurt
tijizdii
D ^antc* <%
8?
Défuiárfe/ bufca apartar fe,,
Defuirgar, nite^apotla,
Defy unzir los bueyes o cofaaíYi, quaqueméHatotomiíía.
Detenera otro. nite,tzicoa. nite,tlaIia.nite,£aloa<
Detenido, tlatzicolli. tlatlatilli, tlacalolli.
Deteniméto. te tzicoliztli. tetlaliliztíi, te^aloliztli.
Detenerfe tardando, no^uecaua.nono^zicoa.cannénon-
yauh. Detener al que anda. nite,quetza. nite,tzico a. Detener a otro detardarle. nite.uecaua, nite,uecauitia. ni
tejtzicoa.nite^aloa, Determinarproponer de hazer algo. nino3tíacemitalhuia
nitIa,cemitoa, Determinación, netlacemitalhuíliztli.tlacemitolíztíi» Determinado, motlacemitalhui^tlacemito. Determinar de emmedarlavida.. ninQ,ceinixnauaf/a,ní
nocennauatia. Determinación aífi» necemixnauatiliztli,necennauatiliz~
tli. Determinadamente, necemixnauatiliztica.necennauati-
liztica, Determinarfeen algo, niccentla^a noyollo. m'ccentlalia
noyollo. Determinado o denodado. yciuhqui,yciuhcavo, Determinar pleyto. nitla,tIalia.nitla,tzonteqiii. Determinación aífi. tlatlalilíztli.tlatzontequiJiztli. Determinado pleyto, tlatíalilli.tlatzonteclii. Detodafpartes, nouiampa.yzquicampa,ypanoca. De todo en todo, cen.yecen, yccen.cacemmaya. ueL De todo punto, lo mifmo es que de tod o en todo. Detras de algo, tlay campa, tlateputzco.tlacuití apipa, Detraues. yxtlapal.ytzcallo.
Deuanar con afpa o cofa femejáte, nitla3cuia. nitla5tecuia. Deuanaderas, tlacuiyaloni.
Deuanar hazer ouillo. nitlajololoa.nitlajcparetlalia. Deuanear >\ nino,tlapololtia, ní,yplmalacacjiiui. m>m a^aciui
D ante e.
Deiianeo» netlapolol tihztli. yolmalacachiuilizcli. maca- ciuiliztli. ¡j „
Dcvna parte y de otra, necoc.necoccapa. ntenecoc. yotla palixtli. yyoccampaixti, yoccanixti.
De vna parte, ccntlapal, cecea, cecni.
Devno. cace, cace tlacatl.canic el.
Devnomefmo, cáyeyehuatl. cáyenoyehuatl.camuche- tiatlcaychuatl. cayenoyehuatí.
Deuer algo, notech tlapopoliuhtica. uotechtlaactica, no*
techtlaonoc* . - .,',.,.'
Deuda. tetechtlapoliuhtaliztíi.tetechtiaactoliztli. Deudór.ytechtlapopoliuhtica.ytechtlaaftica.ytechtlaonoc Deudor fer de alguno por los beneficios recebidos. nitetla
popolocauh. nitetlaquacauh. Deudor por lo que le preíle. nonetlacuicauh» De villa en villa, altepetlypapana.altepepá. Dexar generalmente, nitla,caua. Dexada cofa, tlacauhtli .tlacauallt. Dexarodefampararaotro. nite,tlalcauia. nitla,tlalcawn»
níte,caua> nite,xiccaua. Dexar por temor. nitla,maimcacaua, nitla,cuecuecbcaua, Dexar memoria de íi. nino,nezcayotitiuh,nino3téyotitiuh
ninoxauhtiuh. nino,necauhcayotitiuh» Dexar de hazer algo porpereza, nicla,tqpimati. nitla,tla-
tziuhcacaua. Dexar de hazer algo por defeuy do. mtla,ixcaua. Dexar de hazer vna cofa por otra, yuhniccaua. canyuh
niccaua. Dexar delabrarla tierra. . nitla?xiuncaua.niria,cacacaua. Dexoo fin de algo. tlatzonquizcayoti.tlaquizcayotl. Dezir, niquiroa.
Dezidor. tlatoluelic* tlatolyamaqui. Dezir aleoa otro, niáeilhuia. Dezir verdad, nelliniquitoa.melauacníquítoa. Dezir bien uel mquitoa» nicuelitoa, Dezir bieuenjuego. paquimpatolli, auiampatolli.
D ante c & !♦
84
Dezir mal en jnégo. amopaquimpatoí li. amo auiampatolli
mo9ogomápatolli,nechnetIatiliápatolli.aocnígtta. Dezir gracias» nite,xoxochtia, nite,cacamanalhuia. m'te,
ueuetzquitia» Dezir gracias nohoneftas, ni,tlaeliaquetza. Dezi r bien de otro. nite,y e&eneua . ni te,y equitoa. ni te,
qualitoa» Dezirmaldeotroantealgunos. nite,tlaueaíocaitoa. nite-
tlauelilocatoca.nitetlauelilocamati. Dezir a otros fusdefe&os enlacara, ni&eixmanilía ni&e
ixcomaca. Dezir algo difcretamente. nitla,nematcaytoa. ni,nematca
tíatoa. ninotlatolymati. nr>yocoxcatlatoa. Dezmar, ni&emacay ntlamatlaaetilia.niccauayntlamatia
detilia, nicmana. yntlamatlactetilia. Dezmero. diezmo nechico, diezmo nechicoa, ^ Dezmado, oypámaáyntla matla&etiha. maríaftepáomaá
matlatla&epátlaátli,
ffDia. tlacatli, cemilhuitU Cpiadefiefta. ylhuitl.
Dia de fieíia de guardar, ylhuitl piel oni .ylhuitl píelo, Dia pequeño» aocmo uey tlacatli. aocmo uey cemilhuitl,*-
ocmoueytonatiub, Dia de labor, ijemmáya* Diayvíto. cochcayotl»neeuhcayotI. Dia del nacimiento, tlacatiliz ylhuitl, ytlacatiíizylhuítzin
yntotecuyo» Día y noche» cemilhuitlcenyoal.^ Dia y medio» ccmilhuidypa nepatla tonatiuh. Diablo. tlacatecoIotJ, tzitzimitl»coleledli. Diabólica cofa, tlacatecoloyotl» Diamante, tlaquauactecpatl. Diasha, cenca yequezqui, yecuelquézquilhuiri.yenechca,
ye cuel nechca. yecuelquezqui. Dichabuena» tlaypátiíiliztli.ypáaxiliztii^ueínechiualiztli.
uel quicaliztli. ypá nepoualiztli. Dicholb fer o bienauecurado, nitlaipantiha.ypannaci.ueí
|1D "ante, U
ninochiua uelníq^atnocnopilti.noniaccuaítf.ypannopóa Dichofaméte. tlaipantililiztica.ypáaxiualizticauelqui^a-
lizticaueInechiualiztica#tlacnopilhuiliztica.tlamaceua-
liztica.ypannepoualiztica. Dichofo. tlaipantiliani.ypanacini.uelqui cani.uelmochi
uani#tlacnopilhuiani,ypam mopouani. Dicho, tlatolli. Diciplina o doftrina. tenonotzaliztli.teixtlamachtiliztli.te
izcairiliztlütetlachialriliztli temachtiliztli, Dlcipímado o dotrinado» tlanonotzallütlaixtlamachtil-
li.rlazcalilli. tlazcaltilli, tlatiachiyaltilli»tlauapaualli, tía
machtilli. /
Diciplinarodotnnar, nite,nonotza.nite,rxtIamacnda.ni-
teizcalia.nite^tlachialtia.nite^machtía^ni^tlacazcaltia.nt
tlacauapaua. Diciplinado virtuofo. mimatcatlacatl/yxtlamatcatlacath Diciplina acote^ temecauíteconümecatL _ . . .i
Dicíplmar acotar. nite3mecaimequi. iiiccatica nitcuitequi. Dicipulo. tlamachuilí. Diente» tlantli.
Dientes delantero?, 'tlanixqua&li. Dieíha mano derecha. niayeccaíKÍunayauhcantI¡#toma-
yauhcampa.tomayeccampa. Dieftraperfona. atleyouicauh.mimatquu Dieftro de ambas manos, necocmomaymati. ? Dieta o templacatener en. comer nino^tlaqualizcaualtia.
nino^malhuia.nini^timalhuia.nitlaj'xyeyecoa. Diez.bufcaalfindefte libro ondeeíta toda la cuenta, Die? mador., quitemacani yn ti amatlactetiha. ti amanan!.
quimanani. Diezmo, tlamatía&ctilía. tlamatlacca. Difenrodiferenciarievno de otro. amoneneuhque.amo
neneuhqui. amo caci* arnoquinamiqui. Diferencia, amo neneuhcayotí. Diferentemente, amoneneuhcayotica, Diíerencia o diícordia. neixnamiquúiztíi, nechalanilizíli.
i
D ante U
«5
netlauelnamiquiliztli, )iferendas tener affi. titixnamiqniY titochalania. titoth*
uelnamiqui, )iferir o dilatar» nitla,uecaua. nítla^nechcatla^a. nitla,ue-
catlaga. )íferido. tlauecatlaxtli, tlanechcatlaxtli, tlauecatlacjallL )ifíciIcofa. oui,
>ificultarhazer difícil, nitIa>ouitiIia. )ificuItofamente. oui. )ificultofo. oui.
>ificuItofamente o apenas, ayaxcanay.ayi. dificultad, ouitiliztli. ouicayotl# íifinir o determinar, bufea determinar, )ifimcion.bufca determinación, digerir la comida, nitlatemouia* digerida comida, otemoc. >ige i ir fe la comida . temo. >igeftion. tlatemouiliztli.
>igna pe rfona , maceuale.y panüquitquitícac, quicultícaa Hgnacofa. malhuiloni. tlac^otlaloni. fignamenee aífí. tlamalhui/iztica . tlatlag otlalizt/ca. •ignidad o feñorio tecuyotl, tlatocayotf, 'igno fer de algo, nomaceualti. noenopilti, nolhuflef.no»
nauanlti.
>igno de fer creydo. neltoquiztli. neltoconi, caquiztli* hgno de fer llorado, nechoquililoni, lilataralgo. bufea diferirá
'ilación. tlauecaualixtli.tlauecatlagalizth.tlanechcatlíi ^aliztli.
'iligente, yel. xnotlacuitlauíanñ
Rigentemente, ellotica.eltiliztica.netlacuitlauiliztict,
Rigente fer. nel»nehel4 ninotlacuitlauia.
'iluuio general, apachiuiliztli. apachioualiztliV
i juuio alTi haze r fe - apachioua.
•ineroo moneda, tlacoualoni. tlacocoualoni.
íos^Io mifmo,vel,teut?é
H
D kntc i
Difcorclar encarecer o voto. amo nepahiui yh totlatoL amo'-etía totlatol.amoceiitetiayntotlatoU
Difcord-s. aymel motta. motlauelitinemi. mixnamichne mi.mociíalanitinemi.nioriaüelitztinemi.moqualancaitz
tinemi. , .. . .t. ,.
Dífcórdia. ' ayel nettaliztli. netlauelitinemiliztli.neixna-
miftiri€niiliztli.ncchalanitinemi1iztli.ncqiialancaitztine
miliztli.netlauclitztincmihztli, tlauellotl.qualanycrU Difcordia poner, niteixnami&ia. 'nite,n.etccheua.níte,nc-
techchalania4nite,yollococoltia.nitc,yollococólcuitial Difcrecion. tlaixaxililiztli.nezca!ilizth.neymati]iztli,ixtla
mactliztli. ' \ ,..'•'.'. r
Difcreto rer.nitla,ixa'xilia.nit!a,ixaxíliani.ninozcalia. mnoz
calianñninimatinüiixtlamatiiii. Diffamar o otro, nitemauizpoloa,tecamtenonotza. nite,
xiftlaca.nite,auilquixtia,nite,xiquitoa* Diffamado. tUmauiz$opo1olli.ycanenonotzaIlutlamIaz
tli.tlaauilquixtilli.tlaxiquítoíli- '.■"."*
Diffamador. tcmauiz^opóloaní.tecamononotzani. teixtfa
cani.tcauilquixtiam.texiquitoani, i _
Diííámia.tcmauiz§opolololiztli.tecatenonotza[iztIi.teixtIa
caliztli. teauilquixtíliztli. texiquitoliztli. Wfauor. tetlatótochililiztli. tetlecotetequiJizth. tetleco-
anilrztli, . .
Diffamarfe. ninoomauiz^opoloa nocanirenonotza, ni-
nixtíaca.nino.trtauizpoloa. nino,xiquiroa. Difformecofa. amomottacamati.amo fiacancci.atlacacc
niele. . . t r
Diffracar feo deffrac arfe» ninixpoloa.mnotlatlaíia. Diffracado. mixpoloqui.mixpoloani.motlatlahaní, Diffrace. neixpololiztii. netlatlaliliztli, Diílate, bufca dcfuario. .
Difpenfar dar licencia, nite ¿laocolia. nite,tlapopoIhuia« n
tc,nauatia. ' „'......"«-
Difpenfacioh.' tetlaocoliliztliVtetlapopolhuihhztli. tena-
uatiliztli,
D ante v
82
Dífponerfeoaparejatfc. nino>ccncaua.-ninoachichiua. ni
no,cecencaua, . .. "*«. , .
Difpoficion. necencaualiztli» necccencaualiztli.nechicm-
ualiztli. 1 • •
Difpuefto. mocencauani.mochichiuani. Difponeraffialgo. nitla^ecencaua.nicla^hichiua. Difpueftogentil hombre, piltic.tecpiltic.uel nezqui, DiípoíicionaiTi. piltícayotl.tecpilticayotl.uelnezcayotl, Diiputar con otro, uite^tlaxinilia.nitctlatzouilia.nitetlaxi
tinilia. . . . ; ...
Difputa. tetlaxinililiztli.tetlatzouililiztli.tetlaxitinililiztli.
Difputador tetlaxinfliani.teclatzouiliani. tetlaxitiniliani. Djffenfion. bufcadifcordia.
Diífímularlaenfermedad. nícnopololtia.anicnocmcuitia, Diflimulacion. nepopololtiliztli. anecuicuitilizt/i. Difllmular q no vee algo, anicnothuicanenequi, anicnot
hu;cancqir".anicniximatcanenequi. DiíTiinulaciontal. aoethuicanenequihztli.anethuicaneqiu
liztli.aneiximatcanenequiliztli. Di Humillar queno oye. anicnocaccanequi.anicnocaccane
nequi. '
Diffiniulacion affi. anecaccanequiliztli. anecaccanenequi
liztli, y affi délos íeniejátes. Difliparlahazienda. bufca defperdiciar. Díflolutamuger. arlacanemi,auilnemi.aoccácayyollo,aoc
motlaliayyollo. ochólo yyollo, Diño! ucion generalmente, anematiliztli, atlacayeliztli. DiiToIuto. amomimatini. atlacayenú Diñar vna perfona de otra o cofa aíTi. uecaquitztica. ueca-
paqtztica.quitlallotíti'ca.momacauhtica. Diftancia. tlatlallotiliztli, tlamacaualtilíztlf» Diílante, ueca teitztica. uecapateitztica^tetlallotitíca.te
macauhtica. Diftar en pfecion o mejoría, uecaqcaua. amoquixaci. amo
quixneneuilia.amoneuatlachia. DiiMcia aíTi, uecatecaualiztli.amoquixaxiliztli. amogxne
x >j
D ante %
neuilíliztli.amoneuatlachializtlú Diftate afíi. ueca tecauhqui. amo ixaxiliztli, amo ixneneui
liztli. amo yua tlachializtli. Diftinguir razones. nitla5xexeloa. nitlanonon£jrlalia=nitla,
nononqcatlalia nitla,nononqquixtia. nitla,tlatlamátilia.
nitla^ccendamátilia, Diftincion afll. tlaxexeloIiztliYtlanononquaqxtiliztli.tlano
nonquacaquixtiIiztliktIanononquatIalilizth.tlacecececni
quixtiliztli. tlatlatlamantiliíiztli.tlacecentlamantililiztli. Difuntamente, tlaxexelo'íztica, tlanononquaqxtiliztica.
tlacccecniqxtiliztica^tlanononqdaliliztica.tladadamáti-
lilizrica.tlacecentlamátdiliztica* Diftinto. tlaxexelolh.tlanononquaquixtilíi.tíanonon^tlaj
lilli.tlanononquacaqxtilli. tlacececniquixtilíi. tlatlatlamá
tililli, tlacecentlamátiliíli» DJtadoo titulo de honrra.tecuyot^tíatocayotl.mauizc, otl, Diuerfacofa diferente, amoneneuhqui.amoyuampo.amo
ypo.amoyuan neci. Diuerfidad de cofas, nepapan. Diuiefooencordio. tlaxuiztli.ueitotonqui. Diuinacofaoefpiritual. teoyotl. Diurnamente, teoyotica. Diuinidad. teoyotL Diuifa. tlauiztíi. Diuidir algo. nitla3xexeloa. nitIa,nononquatIalia»nitIa,ce-
cecnitlalia. Diuiíacofa, tlaxexeloíli. tlanononquatlalil li. tlacececni
tlalillú Diuifion. tlaxexeloliztli.tlanononquatlaliliztli.tlacececni
quixtiliztli* Diuidir fe. xexeliui. monononquadalia, mocececnitlaha.
cececni motlalia. Diuidir felos rios.maxalíui.xeliui. Diuulgar publicar algo* nitla,pandaca.nitla5panitlaga4 nic
tepanoda4tepannifreca. tepan nicmoyaua. Diuulgadacofa. tlapantlaztli.tlapanitlazdi.tepanotlaluVíe pan tlate&li»tepammoyauhqm.
D ante o,
87
Dmufgacion. tlapantlacaliztli.tlapanitlacaliztli. tepanorta íizth.tepan tetequiliztlj.tepam moyaualiztíi.
Diui7io.de r ríos, amaxac amaxa&Ii. f Doblar, nitía, cueípachoa.
Dobl ada cofa, tlacuelpacholli.
Dobladura o doblez, rlacuelpacholiztli.
Doblarcordelo hilo. nida,omeIia. nitla^oto.mthLomete ma, nirIa,omefeca.
Dobladoam.t!aomelil/i.tlatoa/ni. ílaometedíi tfaometetJ/
Dubladura tal. tlaomeliliztíi. tIato¿HIutli.tíaometemaíiz tli.tlaometequiliztli.
DqX£X^^^
Doblarelprecio.Iomefmo^quedobIareItrabaio# Doblar la pena. mte5nepaniuhca tlatzacuiltia. nitetía ne-
pani/huia,oppanitetlatzacüiltia# niquaíaqma. niuaítería-
aqmlia. ^
Doblada pena nepantic tetlatzacui/tiíiztli. oppa teth tza
cuiltiíizth.iialaquitetlatzacui/tiliztli.uartedaaquihífztl, Doblado hombre, necoc nemi.necoc nenquf. necocquicía ha yriatol.necoccayrlatol. " ^quiwa
DobladamenteaíTi. necoc nemíhztica. necoc tlatoltíca Doblez tal. necocnemilizth. necoc tlatolízt// ™ltéC9' Dobladamente hablar. nino,tíatolpapar/a.nino,tiato/cue cuepa.canacentec/anotlatol. «wene
Doblado alTi. motlatolpapadam>iotlatolcúecuepani el acentetia ytíatol. f* ;*'*.
Doblegaralga nída,noIoa nirra,u/toloa.nítla cffefei
^ado. tla^ollulanololIntlaúMolSah^^
Dolar. nitla,xima. ní,quauhxíma. Dolada cofa, tíaxinríi. Dolencia, bufca enfermedad.
L> ante <>♦ Dolerlalíaga. tetccuicatcuitlatecccuíca#toncut, chichina DohemeaíTint\etccuicacxintIatiticac.toneuac,chichmacac
tleualáqui. tlequizquí. tleminíilcac ♦ DoioraiTil tececuiquiliztli. cuitlatitiquilizth. toncuatiztli,
chichinaquiliztíi. tleualanilizth. DderlacabU. notzonteconeua. notzontecon mococoa. DolieiitealTi, ytzontecoaeuhquúytzontecommococoa» Dolor affi. uoteconeuatizrii.rzoteconcocoUi. Dolerlacabeja mucho. nijciuinu.m,quaiuinci. notzontc-
D^ntea^Vxiuintic- quaiuintic. tzontecon tetecui-
Dotoml- yxíuintiliztli.quaiuintiliztli. tzontecon tetecuí,
DTeí^aígunapartedeicuerpo. nechcocoa, nechihyyo-
ría ncchtotochilia. • ,'.-.- , ., . .
DnUenteaffi. mococoqui.quihyyotiqm quitotocM.qni. SoiéSffí! necocoliztli. teyhiyonlatii. tetotooteto
níderel pecho cerrándote porta vianda, neltemi. nelca- ratzca neltzitzica. nelpátlatla. . .
, iTí pltennui elcacatzcac.eltzitzicac.
StTrfffeltem^t/i.eltzuzicaliztli.elcacatzcaliztli.el-
oítladalizt-li. Doler los dientes .nitlanatonaui. Doliente affi. tlanatonauhqu..
SSíSKá? T355ÜÍ* .n^queto.pachiui.ni
DotSl^quetoliuhqui.queque.olpachiuhqui.qq
D^Smel'deneguiio». nitláqualo. Doliente affi. tknqualo.
SSaSoíTÍÍÍolW
0 ante o<
84
yolTotetecuica, noyollo tnocó¿oua4 ftóyollo cuitlatítíea, Doliente affi. yoliotoneuhqui. yollochichinacac, yollote- ; teuicac.yollomocoeoqui yoílocuitlatiricac. Dolencia ral. yollotoneualizth. yolIochichinaquilíztIi.yoi
Jotetecuiquiíiztí i, yolló cocoliztli.yolioeuitlatiíícahztli. Dolerel pecho» neípantlatla. .. Doliente aíli". elpamlatiac. Dolencia tal. elpantlarlaliztl/. Doliente generalmete. cocoxqui. mococoa. Dol ien te eftar mucho, nitlánaiíí.nitotoca. ycnonoc. Bol/ente aiTi. tlanauhqui,totocac,yconoc. DolenciataL tíanauiliztli. totoquiliztli. ye ono/íztli. póler lof riñonéí. nocuiriapátlat/a. no,cniríapát/eualani no.cíutlapatoneua.
•Doliente aiTi. cuitlapatlatlac. cuitlapátoneuaccuitlapa-
tíeuaianqui* Dolencia tal, cui'tlapatlatlalízili; cuitlapátoneuahztli
cuitlapanrleualanilizfJi, Dolería hijadá. cecuizth niticcaiaqui.noxilláquauhti. ytz
tic niticcaiaqui.no tzinyauh,
tú cecuiztliteyticcaíaquíliztliéxilJanquahtiÍ!z- . c í.tzín /aíítlíi
: ^o]ien^*ffivce€Uizt/í yríc calacqui xiííáquauht/c.ytzinyaa Dol-iei baco. nechocoaooeomal. '• * 4
Potencia alff. necomaf cocolizthv Doliente de/la manera,- mocoma/coroaní D oler el eftomago. noyolloixco necheocoa. Dolencia tal . toy olio ixeo necocolizili, DoiienteaíTi. y yolloixconiococoani.
cóͰS °JOSf "^000^ n^«lococoa.nixteloíoinoco. Dolencia affi. ixcocolíztíi, yxcocoyaíiztí/ Uo,,entedefla manera, ixcocoxquijxteloíomococoauí
Do encía tal. nacazqualoiiztli.nenacazcocoliztli DoIieiKeam/ nacazqualo.ynacazíBoc^oar ]
I* antt. o#
Doliente de cámaras, mapirza.mamina.'qumoquja.
Dolencia aífi. neapitzaliztlñneammaliztli.noquiliztli.
Dolerías tripas; ni.cuitíaxcolcocoya. nocuitlaxcol moco- coa ♦niticmococoa. ■ ;
Dolencia taU necuitlaxcol cocohzdn teitic necocohztii.
Dolienteaffi. cuitlaxcol cocoxqui. ytic cocoxqui.
Doler el cortado, nóyoniotknquauhti.
Dolencia aíTi. yomotlanquaubtiliztli.
Doliente aífi. yomotlan quauhtic. _
Dolorido, texiuhtlati. texíxiuhtlati. tepatzmifti*
Doíorgeneralmente. toneuiztii.chichinaquiztli.toneualiz tli. chichinaquiíútli, .
Dolorofa cofa que pone trifleza. tetlaocolti.tetequjpacno, tevenoy uualti.teicnoclamachti, techocti.tetlaocolti. t
Dolorofamente. techoctiiiztica.teycnoyouaItihzuca. teiC* notlamachtiliztica.
Domar cofa fiera»buíca amaníiar* #
Domado, tlatlacaciuitillí. tlacaciuhqui.
Domador, tladacaciuitianu
D omaduui. tíatíacaciuitilizíli. . ,
Domara
D.madoaíTú tlatlacaauilolli.tlamamachtilli. .
Donador tal. ma;atlatlacaautloaniVmacamacnriani.
Domlnlcí^
non por nombre caítellano. lomjfmo.
Don pordadiua, tedauhtiili. temaérh.
Donaire, texochtiliztli. teuetzquitil.ztli.
^nna res dezir. nite,xochtia. nite,ueuetzquitia>
Bonar dar deSrac»a. nite,tlauhtia. nite,tlanemrnaca.
Donación affiT terlauhtiiiztlf.tetlanemmaqu,liztii,
Donadacofa. tedauhtilli.tetlanemmaftlu
Donador tal. tetlaiihtiani.tetlanemmacanv f . . . .
ConottLochrijexochtiani.teuetzqu,tuteueuetzquitalli
Eonofamente. tex.chcdiztica.teuetzqumlutica.- -
D ante o<
$9
>ondeantef. ^anyeonca. canyenoonca,
3onde, bufca adonde.
Dondequiera» bufca adondequiera.
Doña,pronombrecaftellanó.lomefmoé
Donzel vino, amo motecococay vino, moy amancay vine*
amachiztli yemi vino.mopaccay vino.mauiacayvino. Donzella, ychpuchdi. ... /
Dorar algo nitlaaeocuitIauia.nitla,teocuidaauia.nitIa,te
ocuitlayotia. Dorada cofa, tlateocuitlauilli. tlateocuitía auilli.tlateocui-
tlayotilli. Dorador, tlateocujtlauiani\tlateocuitlaauiani\tlateocuitla
yotíaní. Doradura, tlateocuitlauiliztli. tlateocuitlaauíliztji, tlatto-
cuitlayotiliztli. Dormidera, lo mifmo. Dormir. ni3cochí. Dormido, cochqui. Dormilón, c-jchini.co :hpa1. Dormimiento. coehiztk cochiliztlí. Dormir ha/.eraotro# nitejCochitia, nite}cochtlac,a» nite-
cochteca. Dormido aífu tlacochitiKi tlacochtlaztli, tlacochtlagalll
tlacochte&li. Dormirlos ojos abiertos. ni,miccacochi. ni,itztoc m'cochi Dormido affi» micca cochqui. yyrzroc cochquú Dormidor tal, miccacochini.yvtztoc cochini. Dormir la cabera celgada. n^cochtipilcac. n^cochtipil-
catoc. Dormitando efiar, ni,cocochtica. n^ixcuechotica, ni *
cochyavarica. Dormitorio, cochiuaya Dormiendohazeraotiodormir. ni>tecochizmaua. nitr-,
cochmaua. Dormir mucho, ni\tequicochi.ni\cochmiqui. Dos. bufea al cabo deíle libro donde ella toda la cuenta.
Y
)■
D
ante o & u,
Dos a dos. uuméri.
Dos años» unxiuitl.
Dos mefes, orne metztli.onfetl metzrlí.
Dos días. omilhuitLontetl tíacatli:
Dos caminos doíe parten, omaxac.otlamaxac, otlama-
xaíco, omaxalco. Dos noches, onyual, onretl yuualli. Dotar hifa o otra períona, nite^xcatia, nite5yucaria. nite,
nemacha. DoteáíTi. teaxcatillí. tetlarquitütí, tevocatini. terna&hV Dotado de gracia. oquimaceuhjOquicnopilhui yn qualli.
yeclli» Dotorqueenfeña. uey tlamatini. tetlamatílizmachtiani, Dotrina que fe e'nfeña. temachtilii; teíxtiamachtíliztii. te-
nonotzaliztli, Dotrinar. nite>machtia.nite>ixtlamachtia. nite,nonocza. Dotrinado. tlamachtilli.tlaixtlamachtillj, tlanonotztli. Doze numero, bufca al cabo defte libro donde efta todala
cuenta, Dozientos, bufca alcabodeílelibto donde efia toda la cuenta,
€f Duda generalmente, neyolpoíol/ztlj. orne " y ollouaíiztl/. netzotzonaíixtíí. nequetzaliztli , Dudar. nino,yolpoloa. n,omeyoUoua. nino^zotzona» Dudofacofa. teyolpolo. teomeyollot/, teomeyolloualti.
tetzotzon.tequetz. Dudofamence. onieyollotica. neyolpoloíiztica. netzotzo
naliztica. nequetzaliztica. Duelo tener de al guno. n i te,tIaocol i tta. tecanitlaocoya. Duelo aiTi, tetíaocolittaliztlú tecatfaocoyatiztíi. Duelos tener. nmo3tequipachoa. mno,toIinia. Dueña, ciuapiíli
Dueñode algo» axcaua. tíatquiua. cococáua. yohcaua. Dueño decaía, chañe, cale, Dulce, tiecutic. tzopelic. , Dulce cantoomuñca.auiac, tzopeliCó
D ante u*
90.
D Lilcedumbree fpi ritual, teoyotica teyplquima, Dulce hazerfe. ni.necutia. ni,tzupelia. Dulcemente, necutiliztica, tzopelilizrica. Dulcorodulcura, ytzopelica.ynecutica. vel,tzopeIíca-
yod. Dulce hazer algo. nitlauíecutilia. nitla>tzapelilia» Dulcemente hablar, ni,uelicatlatoa. ni,tzopeli*catlato'a.ni,
tecpillatoa, Dulce hablador aíTi.tzopelícatlatoani. uelicatlatoani. ticpil-
la toan i. Dúo que Te canta, ontecuicatl. moncauiacuicatl. Duplicar carta oefentura. nitla^ontlamantilia. nítla,oncai
quixtia. Dura cofágene raímente, tlaquauac, tepitztic, tetictlaqua Dtlic, tepi tztiaquadíc» Dureza aflTi. tlaquaualiztli. tr pitztiliztli, tetiliztli, tlaquafti
liztli. tepitztlaquactiliztlú r Dura por difícil y cruel, cui.tecoco. Dura mente aflí, ouica. tecococa. Dureza allí, ouicayotl tecococayotl. Dura ble cofa, uecauani. uecauyííani.aquemmpchiuan^ Dura carne mal cozida, tialichtic. tlaqua&ic. Durar mucho tiempo, n^uecaua^niuecauitia. Duración ral, uecauabztli. uecauitiliztli. Durar para fiempre, cemicac ninemi» nicennemi. Duración allí, cemicac nemiíiztli. cennem¡lizdí. Durar vn día. ni>cemilhuitia. Durar vna roche- nicenyuualria. Durar vn año. nicexiuhua» Durar halla el cabo o períeuerar. uel ni.tlaquixtía,. nocona
xiltia uel nitlatzonquixtm. nitla,cemana Duración tal, uel 1 aquí x til íztli. uellatZGnquixtiHztli.Ojritl*
axiltiliztli. tlacemanaliztli. Durazno arbpU: durazno quauitl, Duiaznola fruta, lomifmo,
y 4
E ante a & e¥ €f Délos que comiengan en* E~
VeI3y conjunción., yulnoyua,auh ye-
quene. Ea.aduerbmparadefpertaroinafarcoma quiera., r.'aque,. tlaoque. rlaeuele: tlaye- cuele. oque» maque, maoque* mayecue- le-macuele Easvedandoquenofehagaaígo, xi. ffEchacueruo, yftlaceltia yconaqui. Echarla culpa a otro, ni&emamaltia, ñiclecemmamaltia»
tetechnicquetza, Echarfe como encama, nínojteca». EchadoaíTi • motecac, Echadoeítar tendido* n^onoc.ni^uetztoc,. ní,meíauatoc.
ntn^ácantoc* Echadoafli» onoc.uetztoc rrrerauatoc macatoc Echar fe con muger, per metapborá, nite^eca [ tete ch-
naci, nite^nepaaoa^y tlá nieochi.nic,yecoa mc,cui\ Echarfe conmugerque duerme, nitecochuía, tetlanaquí» Echado aífi;;: tecochuiqui.tetláacqut. u Echarfe muchos convna* tite,quauhtláca, ti recen teepan-
tria* Echar algo fuera faca ndoío; nírla.quíxtia. Echada cofa aífi. tlaquixtilFr Echar cofas 1 argas o colas liquidas fobre otra cofa, y pan-
ni ¿teca. Echada cofa afí?.. ypatlatécTíi.
Echar conja mano. mtla,matapeua,nñ[ama>xopeua~ Echado affí;' tlamatopeuhtlí tlamaxopeuhtlv »j¡ Echar lagar algol buíca a rrojar, Echado aíTi. tlatíaztft, tlamayauhtlL Echar a otro en vergüenza- nite,pmauhtia.. Echar a otro de cafa, nice^totoca. nite,qu¡xtia» EchadoalTi, tlatoto&ji. tlaquixtillv .1 Echar por fuerca de cafaaalguno. tecaiiommayaui tecana
E ante, cé 91
tTaqítzco3..tecan5tIa(-etzcaloa.nite1L»látiquíxtía.n6te>chic
calca. nonte,tzonicquetza.nitechiccanaua. jachado aífi. y canal lamay auhtli. ycauallaiirtzcoltí. y caual
latetezca'ollu tlauilatiquix tilli. tlachrccaícjli, tbchiccana-
ualii»t!achíccanaubtli. tlarzonicquetztli. Echar las carnes de fuera» ninO,pet¡aua..nino,pepetlaua. Eehar algo del penía miento nicnocauaítia.wcnopppolol-
tia. nicropeua. nicnolcaualtia. Echara mal a parte lascólas, aompaniquitra.ayuhnicca-
qui.^aoiDparuccaquü ayuhntnomati.cá-tleyítypaii nic-
cuepa» Echara buena parte foque fe dize ohaze. qualíipanníema
ti. qua/ltpániquítta» qualli ypan niccaqui.qualii ypanictia
chialtia* Echara puertas o perfegui r. níre,toroca. Echarenía cárcel, quauhcalco nítet'aha. quauhcafco mtefe-
ca. teiípiíoyamtetlalia» nite,caltzaqua.n¡teiípia. teilpilo-
yan niteca'aquia . Echarfama. tepa mcrecayntlatullí* niccemniana/n tlatol^
li. nicmoyaua.ymlatulli* Echarías pares la muge r. ni&IacaynynáV Echar a cozér algo, nocondaga.nocontlalia. Echar de fi fuego, tletlnotechqurga. Echa t a -perder o sft raga raigo, niquidacoa. Echa ramal. mcblac.a.nicmayaur* Echa r cacao de vna x ical a ot ra para que haga efpuma, n£
quetza. nachiua. ■ Echarfe a nadar, «qrichof oa. rconuerzú Echarfepciílas» titauillacanequi.tocacamanaíhuia. Echaríeet niño enel fuelo de coraje. 'nrno,£iima. Echar tributo o derrama, níte,tequimaca. n¿re,reqiftelal
huía. Echar fe las aues fobre ios bueuos. tíapachoa» Echadaaffi. tlapachoqur. tía-pacha Echar a algunode cabera enel agua,© del uga r atrohaz ía ba-
xo. mte^tzineua, ni te^oíiicquetza^tequauíc nítequeczav
E ante c*
Échadoafíi. tlatzíneuhtli. tlatzonicquetztli. yquauictla
querztli, .
Echaralgoalaguaq corre, nida^atoctia. Echado aíli. tlaato&illi.
Echador ral. tlaatocU ti aatoétíam. . , T»
Echar algo en remojo» nida.ciaua, nitla.apachoa. nitla3atíl
.tema#nitla,atlatlalia. . ,. . - .„ '
Echado aíTien mojo, tlaciauhtli, tlaapacholli. tlaatlatemal
li.tlaatlátlalílli. Echar las plantas, celia.ytzmolini. Echar fuertes, nke.tlatlamanilia. Echador de fuertes. tetlatlamaniham. tetlatlamamliqui Echar fuertes efcondiendolas debaxo de tierra, nite,itzpo
polhuia,nite,t1apopolhuia. Echa rma vz o cofa aíli en alguna parte, ni ti a,tema. Echada cofa affi. tlatentli.
E-har de fialgo. notechpanitlatlaca.notechpa málaga. Echardearriba. ni,quallaca. ni,qualmayaui, Echaralamaroaliiarportempeílad. nitla.adatlaga .mt.tr
at!Ítepeua.nitlalatlátoxaua.nit[a3at1animayauu E-har ñaues al agua. mtla,aeallaca, nacallaca. Echar del termino. níre>totoca* nitctlalcaualtia.nitequa-
xochpanauikia. : , \ t -i
Echar algoenel Cuelo, tlalpan nitlatlaca, tlalpanmtlama-
EchaViarieíta. nite^lhuitUcaquitia.nitcilhuidalhuia. Echar juvzio tetempan nhlatoa. anino^lacayocuy a. Echar toltar ó tirar tiro, nitla,tlequiquizuiat ni,tlequiqui*
Echarhazia tras, nicampa niaiaga.notepuczconi&lasa.no
•cuitíapampa mellaba... Echar el cueruo. ycnitlaceltia.ycnonaqm, Eclipfarfeejfol. tonanuhqualo, Eclipfadofol. oqualocyn tonatiuh. Eclipfi del íol, yqualocanronatiuh, Eclipfar la luna, meztli quaio.
E ante c i 8c %
9*
Eelipfada luna . oqtialoc ymmeztí/. Ec/ipli déla luna, metzth. yquaíoca. ^f Edad v na. cenueuetíliztft. Edad tener mucha. ni3uecaua. ni,miecxiuhtía. Edad de difcrecion. ixtlamatiliztíi. tlachíaíiztli. Edjficaredificios. ni.calquerza.ni^calmana* Edificación aiTi, calquetzaliztíi.calmanaliztli. Edificador oficial, calquetzqui.tetzotzóqui.toítecat/. Edificador noorlaal finoaficionadoaedificar. inocaítia-
ni.cenca mocalriani/ Edificio, tlacaiolli.
Edificar para íi. nín.otepatia, nino,ca!tianino5t/acaJoIria. Edificador tal. motepantiqui.mocaltiqui.irjodacaloltKiui. Edificar a otro con buenexemplo. mte^'xcuina.nite^ia-
chiyornaca.nicteittit¿a.nite,machiyotia,notechano.no^ rechiffo.
Edificador tal. teixcuitiani.temachioyotiani.quiteittítiani Edificar íe tomando exemplo de otro, tetechníquitta.tc»
tech nicana. Edificar deboueda, nitIa,rerzopa; Edificación aíTi. tlatetzupalizrli. Edificador ta!. tlaretzopquí. Edificio desamanera, tetzopquí. tía tetzoptíí. -
<f Eloella,pronombre. yehúa tí, ye. yehua.eua ti Eíada óyelo, cetl. Eíar, ceuetíi.
E/adacofa. cequalocceuiíoc.ceuechililoc. Eiar fe plantas, cequalo.ceuechiíilo.ceuilo. El defta mane ra o condición, ynaquin y uhquiy EJecion teixquetzalizcíi.tlaixquetzaíiztli. rcpepena/ ízrl/ Elecionhazer, bufca elegir *
Eleto.buíca elegido, Elegante perfona en hablar, tecpiííatoa. nematcatlatoa.
^otlatolimati.motlatolimatqui, moriatolimatmi. fcieganciaral. ■ tecpiUitolizdi, nematcadatoltetli-netlatoli-
mariiiztíi.
E ante í & m,
Elegantemente affi. tecpillatoliztica. nematcatlatoliztic».
net'atolimatiliztica, , ,.
Elegante platica, tecpiílatoüi, nematcatlatol!.. netteol.m*-
Elegante o galana coi», dayecchiehiuhtli. tlamauizchi-
Eleaanciaafll. tlsyeccWchíualizt!¡.tlamauizchich¡ua1¡ztli. Elefantemente allí dayecchich.uaUzoca.tlamau.zch.chi
ualíztica. Eleeirocfcoier. nite.ixquetza, mte.pepena. Eleliáo. riaixquetzalli.tlaixqiietzt/i.tlapepeiitli Elegidor. tlaixquetzani. teixquetzqu.. tepepenani. «
ElSoífiiceOlohizoodixo. „elyehuatbuelynoma. limefMoCffiiceüeselquelotomoahazerodeza. cany.
vecanvee.canveeuatl.canyenoye. El^nternente hablar. „i>tecp¡l!at0a.n,nematcatlatoa.
ElSenlSrfonaenhablar.bufcaeleganteenhabla,
SlnT mero deles que eftan en orden en p.e. t ay acatmeac fcvS«ltIapel1a!titicac.teyacanticac.qulyacat1t1cac.
ci fo^mdo délos tales, tlaoncayotiticac. . ..
I prfmero delo.aflent.do, por orden, tlayacatmca.ya-
ca dca°eyacant¡ca.qu¡peua!tit¡ca. qu,yacat,t,ca. Pl fewndodelostalw. '.íaócayotitica teoncayotia.- . h Sacar fe marau llar fe de efpanto. nm,.cau,a.m-
?f'ii*aiiia nmoxtritiuetzi, imihcantlaman. Emb'^aS.. mícauiqui.mo.etzauiqui.mocumuetzquu
Fl^radoaíri.«laelleltil!¡.tlatlaca1ml.ni¡,.lamoc¡u¡ll¡ vZll acotal. teelleltiliztli.tetlacaualt.l.uh.temoc.uil.z.h. 5"u ^arfP nh..ellelt,a nino,tlacaualtia.nmo,mociu a. EmuS \A^X? me e qu¡ motlacaualt.qui.momociu.q.
E ante m.
93
Embarbafcar. nitla,apauia. . ,s
Embarbafcado. tlaapauillf. Embarcar a otro. nite,acalaquia, acalco nitetlalia. Embarcadero» acaltecoya.
Embarcar fe, n/n, acalaquia. acalco nicalaqui,aca Ico níno- t/a!ia.
Embarcarmeteralgeenelnauio. nitla.acaítema.aacaJco ni
dacalaquia. Embargareíloruar. bufca eftoruar, Embargarhazienda. nitctlatquícaualtia.nitctíatquip/elía. Embargo de hazienda tetlatquicaualtiliztli.tetlatouÍDia-
lilízdi, n r
Embarnizar deblanco, nitla,ticauia.
Embarnizado, tlaticauiHi.
Embarnizar con azeitede chía, nitlachiyamauia.
Embarnizado afíiV tlachiyamauil/j
Embarrarcon barro efpeflb. nitlajxpepechoa.
Embarrado alTi, tlaixpepccholli.
Embarrarcon barro ralo. nitIa,ixamatiJoa. nitla Jxairii.
Embarrado alTi, tlaixamatilolli, tlaixauilli.
E^rlamannÍte,ÍXCUepa#íeCanÍn0CaCaya"a-yCni^ Embaucado, tlaixcueptl/. yca necayaualoni.ycqueloloní. Embaucadorteixcuepani. teca mocacayauanr, ye tequeJo-
ani.tlamatquutlamatinú 4
Embaucamiento, teixcuepaliztli. teca necacavaualiztli.vc
tequeloliztlj. tlamatil/ztli. J y
Embaxada. tJatoIIi. Embaxador4 tidantli. tlatolitquic EnS.ara0tr0* nite>thu^tl^^^núa. nítexoco- Embeodarfe nUIauana.nurinti m.xocomiquL
Rmbr^e,eCeJfe- *»>?**«*»• ni>chichihuiq * Embermejecido, tlatlauhqui. chichiliuhquf Embermejar, nitía.tlatjauilia. nit/^chicrSoa embermejado, tlatíatiauililli.tlachichilolli.
£ ante m* |
Enbetimar. nida,tzacuuía»
Embetunado, tlatzacuuilli.
Embeuer4 nitla^hichina. notechaqui, ¡
Embeuida cofa, tlachichintli. tetechacqui.
Embeuerfeenotracofa.ytechaqui.
Embeueccrfe nitla,ixcauia.nitla,cemmati.nitfa,-cemitta.
Embeuecido. " tlaixcauiqui.tlacemmatqui. tlaceraittam .
Embiarohazer menfajcro. nitla,titlani. nite,titlam. mtla,
yua. mtcyua. . . . a
Embíadomenfajero. tíadtlantli.titlantli, tlaiualh. Embiar a alguno con cautela. nite,naualiua, Embiado aífi. tlanaualiualli.
Embiar algo aotro. . nite,tJatquitia. teteclinitlapiloa. t Embiada cofa aífi. tetlatquitilli. tetechtlapilolii. Embia radiuerfas partes menfajeros.mte,yyua.nitJa,tIaiuaf_ EmbiadosaiTí . tlayyualtin. tlatlayualtin, Embiar otra vez. occepa niteiua, yeno niteyua. yenocuel*
niteiua. . . t , ...
Embiar adelante» achtoniteiua.achtopanitiaiua, Embiado aflfú achtopa tlaiualli. achto tláiuallú Embiar otra cofaen retorno. nic>cuepcayot;a# nitla,cuep-
cayotia. Embiada cofa aífi. tíacuepcáyoriloni. Embidia. neyolcocoliztli.nexicoliztli. Embidia tener de otro, tetech.nino^olcocoa.tetechnino,
xicoa. ' . ....
Embidiofaraente. neyolcocoliztica. nexicoliztica. Embidiofo» nioyolcocoqui.moyolcocoani.moxicoquí. Embidar. niqualaquianotlanicol.nicueilia notlatlanitoL Embite. ualaquilli.tlaueililli, E nbiudarla muger. nicnociuatí. noquichmiquu Embiudadamugero biuda» ycnociuatl.oquichmicquA. Embiudar el varón, nicnooquichti. m\auamiqui, Embiudadoobiudo. ycnooquichtli.duamicqui. Emblanquecer algo, nitlazulia, nitla^taha. Embianquceido. daztaliHi,
H ante m«
94
Emblanquecimiento» tlaztaliliztli.tl.aiztaliliztU
Emblanquecer fe. nrztaya,
Emblanquecido afíi. oyztaz. oyztayac.
Embocar. nitla,calaqula»
Embocado, tlacalaquilli. ocalac. otlacalac.
Embocadura aflTi. tlacalaquiliztli.
Emboltorio, quimilli*
Emboluer algo. nitla.quimíIoa.nic,quimiIoa.
Emboluedor el que embuelue. tlaquimiloani.tlaquimiloquí,
Emboluedero. tlaquimiloloni.tlaquimiliuhcayotl.
Emboluimiento, tlaquimiloliztlú
Embuelta cofa . tlaquimilollí.
Emboluer niño, nicololoa. nic,químilca.niqniIacatzoat
gmbueltoaiTi, tlaolololli.tlaquimilolli.tlailacatzolli.
Emboluer a rollando» nitla, ylacatzoa.
Embueltoaífi. tlailacatzolli,
Emborrachar fe.bufcaembeodar fe.
Embofcar fe. nino,quauhaquia, quauhyoacatla nicalaquí,
Emboícado. moquauhaquiqui. m oquauhaquiani. quauh- yoacatla calacqui.
Embotar cuchillo o cofa aíTi. nitla,tentetecuinoa.nítla,té pixoa.
Embotado aífi. tlatentetecuinolli. tlatempixolli.
Embotador. tlatentetecuinoani. t/atempixoani.
Embotamiento, tlatentetecuinoliztli.tlatempixoliztli.
Embotar fe. tentetecuinaui.tempixaui.
Embotar punta de algo. nitla,yacaretecuinoa. nitJa,yac« tetepanoa.
Embotado aiTi. yacatetepontíc.yacatepotic.yacatecuintic.
Embotamiento tal* yacateteponauiliztli, yacareponauiliz tli.yacatecuinauíliztli.
Embouecer fe mirando algo, aye nicmattica. aye niquil- huitica.anicyeuallhuitica,
Embouecido aye quimattieni. aquiyeuailhuitani.
Embouecimiento. aye quimattaliztli. aquiyeuaylhuiliztli.
Embragar rodela o cofaaífi. chimaímaic niccalaquiá noma.
Embrauecer a otro. nite,pepeualtia, nite^tlauekuitia.nite^
z «i
E ante m*
II
giancacultitnitc^aueltia. nite^olpogonaltia, níte,yoílo- cocolcwtia» EmbrauecidoaíTi. tlapppcualtiíli.tlatláuelcuitilli.tlaqualart cacuitilli, tlatlaueltillútlayolpogonaltiíli. tlayollo cocol
cuitilli. Embrauecimiento.tepepeualtiiiztlr. tcdauelcuítiíiztíí.requa
lacacuiti'lrztli.tetlaueltiliztli.teyolpogofialtiliztli. tlayollo
cocolcuitiliztli» Embrauecer fe.ni>tlauelcui.niqualancacui. niyoípoconi. ni,
yollococolcur. Embrauecido aíTu tlauelcuini«qualanini. yolpogoninúyoí
lococolcuic* Embriagar a otro, bufca emborrachar* Embroca rQtraftornar ollas o cofa aíft. nítla^zonicquetzt* Embrocada o traftorntda cofa afíií. tlatzonicquetztli. Embrocaduratal. tlatzonicquetzaliztli. Embrocar o poner boca baxo vafoo ollas, nitlajxtlapach
mana* nitlaixriapachcuepa. Embrocado aflfí* tlaixtlapachmantli. tlaixtlapachcueptli. Embrocaduratal tlaixtlapachmanalizt/i. daixtalpachcue
paliztlu Embudar algo caxpiaztíca nitlateca. Embudada cofa, caxpiaztíca tlatectli. Embudo, caxpiaztli* Embutir a recalcar» nitla^acatztza.nitla^tzitzitza.nitlajte
pitztíalía. Embutido, tlacacatztzalíi.tlatzitzitztlútlatepitztlalilli. Emmendarcafligando. nite,nonocza,nite,tlacaualtia. 5c
permetaphoram. tetlquauitlnictetoctia.atl cecec,tzitzi-
caztli tetech niepachoa* teyollo cal tititech ninopipiloa» Emmendado. tlanonotzt/i. tlatlacaualrilli, tetKquauítf.tla-
to&illi. atl cecec,tzitzicaxtíi,ytechtlapachoIIi. y yollocaí-
titlannepiíolli. Emmendar la vida, nino,nemiIizcuepa, niño, tlacaualtia*
nino^onotza.niccentlalia yn noyollo, Emmendado aiTi. monemiíizcuepqui. mononotzqui^or
tlacaualtiqui»
E ante m,
95
Efnmendada vida, nenemih'zcueptli. nenemilizcuepca-
yotl. Emmienda affi . nenemilizcuepaliztli, nenonotzaliztlMie-
tlacaualtiliztli. Emniendareícritura. nitla,patia, nitla.papatia. nitla-3ue-
líalia. ....'■«
Emmendadaefcritüra. tíapatilli.tlapapati/íi.t/aueiJalilIi. Emmaderarcafa. nicla,quauhtema,nitla,quauhtefema* Ernmadcrada cafa. t/aquauhtemli, tlaquauhteremli Enmaderamiento. tlaquauhtemaliztli,tlaquauhtetema-
Uztlu Emmagrecer fe* ni,hyyocaua. ní,caxaua. ni.pítzaua ni tó
qur. ni,xouaqui.
Enmagrecido, yhy yccauhqui. caxauhqui . pitzaunq. uae- qui, xouacqui. n
Emmagrerimiento. yhyyocaualiztli.caxatialíztli. piczaua
liztli. uaquiliztli, xouaquil/ztli. Emmagreceraotro. nite,yhyyocauaItia. nite.caxaua. ni-
tcpitzaua. mte«uatza. nite,xouatza, Emmohecerfealgo. puxcauf Emmohecido. xoxocauhqui, ,,
E™eT^o"haqu"a0tra tó^«0n^.n"e,tentZaqUa.„i- Elíw!id¿Cld0' t'anontfl,";«t'a«n«acutIi. &7hyy4M^
Emmudecerfe. ni.nomi. nino^entzaqua. nin.ih/yotza-
EpmaCuha!aUerde0tr°' "íte'mamatf- «"I^amati. mte. Empachadamente, temamati/iztica. tepmaualizrira
V
E ante* m«
Empadronar» nite^tocaícuíloa» níte,tocayotía» nitela-
chiyotia. Empadronada. tlatocayotíHi, tlatocaicuilolli. tiamacru
yotilli. Empadronamiento, tetocayotiliztli. tetocaicuíloliztíi. tc-
machiyotiliztli* Empalagarte, nouiceua, nechtlaycltia. mquihiya. metí*
tzilhuia. Empalagado, yuiceuliqul. motlayeltiqui. Empalagamiento, teuic eualiztlú tetlayelti/i/tlu tlayniya*
liztlí, tíatlatzilhuihztli. Empan ada decarne, nacatlaoyo, nacatamal/i. Empanada de pefeado. michtlaoyo4y aíTi délos dema s. Empanada grande, nacaquimillulatemaltamalh. auazu*
tamalli. Emparejar algo. nitlamamiaia, nttla,neneuilia. Emparejado» tlanami&illi.tlananeuililli. Emparejamiento* tlanamiailiztli-tlaneuiuililiztlu Empecaraigo. bufeacomencar. Empece r a otro, nite,to!inia, rntejtlatlacalmjia* Enpecido. datolinMútlatlatlacalhuilli. EmS^mientí*. tetolimliztíi. tetlatlacalhuiliztli. ¿ .V w^etfeopararfeduroelpanocofaaíii. tlaquaua,
.tepítzaui, ya^aaia, uapaua.quappitzaui, totopochua-
Empedernidc aíTi, tlaqnauac.tepitzticuapaaic.quappitztíc
totopochuacqin. totopochtic. tetic. Empederneceríela nieueocofaaííu tequica. Empedernecida cofa alTí. tequizqui* otequiz. Empediraot^o, buícaembaracar. Empegar. nit!a,c^ioa.nitia,uacucaloa. Empegado, t^^lollulatzacucalulii. Emoeeadura. tl^aloliztli. tlatlacu?aIoliztli. m .
Empegar cuero obota pa vino. nida.ocotzouia. nitIa,mo-
"rotzouia.nií'a.ccotzoaltia. -
Empegado aili. tlaocorz ouiiíi. tlaiuocotzoujllu üaoco-
E aítfe mt
96
tzoaltilli. Empeyne. xiyott\
Empevne tener. m\xiyoti, ni,xixivoti. Empellón o empuxon. tetopeualiztli. teixícquetxalizth\te-
chiccanaualiztli. tetzonicquetzaliztli. Empeñar. nino,t1aquixtilia. Empeñado, tlaquixtiloni.
Empeorar. nitla.ouitilia nit7a,tototza. nitla,tlanauatia Empeorado- tlaouitililli. tlatototztli, tlatlanauitilli. Empeoramiento, teouitjliíliztli, tetototzaliztli.tetlanaui
tiliztli. Empeorarfe, n.ouiti ni.totoca.ni,t]anaui. Empeorarfe feí cada día peor enmal. ylhuice nitíauclilcca
ti . ylhuice nouiti. Empeorado aíTi4 y/huice tlaueliíocati, ylhuice ouíti. Emperador. Iomifmo.
Empetatriz. iomifmo. ve/, ynami&zin emperador Emperezar ni,tlatziui. nitlatemmati.nic^temmati.aiieí. Empero, yece.cau.tel.
Empicotar, teixpa nitequetza. teixpá nitepinauhtia» Empicotado, teixpan tlaquetztli, teixpan tlapinauhtilli. Empinar o enhefta raigo. nitla,euatiquetza. Empinado, tlaeuatiquetztli. tlaeuatiquetzalli, Empinadura, tlaeuariquetzalatli, Emplaflar. ni&erlaliliapatli. Emplafiado* patli datlalililli, EmpJaílo. patli,
Emplazar. nitc,nauatia. nit^tJateneuilia» n¡te,tonaW chilia, a
EThiIimfd°* tIaoaüatiIIÍ*t/atIatencuí/ilW- t/atíatonalque
Emplazamiento. tenauatiliztl/4tetlateneuiljliztli.tct/arói quechililiztli.
Emplearcnalgo/a hazienda. ypaní.tlaaquia. ypa mtlacala
quia. ypanit/apopoJoa. Empleada hazienda, ypIrlaaquiJIJ/, ypatlacalaquifli.ypan
E ante m*
tlapopolollw Emplumar. nite,potonia» Emplumado, tlapototiilli. Emplumecer, niniuiyotia, niuiyoqin'c,a. Emplumecido, miuiyou'. yuiyoquizqui. Empobrecerá otro. mte,icnotiIia. nite,TcnotIacatiIia. ñire, tolinia.cococ,reopuchqui nicleittitia. cococ teopuhquite technicpachoa.: Empobrecido- tlaicnotililíi.tlaicnotlacatililíi tlatolinilli.co
eocteopuhqui tlattitilli. cococ teopuhquiytechtlatecfcli. Empobrecimiento, teicnotil il íztli» teicnotlacacíliliz tli.tetó liniliztb.cococteopuhqui teittililiztli.cococ teopuchqui te techtecabztli. Empobrecerfe, yenicnoti. ye nicnotjacati.yeninotolinia* ye cococ teopuhqui niquitta.cococ teopouhqui yenotech moteca. Empoluorar. nitia,teuhyotica.nitla,te.uhpachoa. Empoluorado. tlateuhyotill/. tlateuhpacholli. Empoluoreamiento. tIateuhyotiliztli4tlateppacholiztIi. Empoluorearfe, ni,teuhyoa. ni,teppachiui, Empollarfeelhueuo. yul/i'. yrlacam'. Empollado hueno. yoJqui, ytlacauhqui. Emponzoñar dár.abeuer ponzoña, nite^pahytia. níte,pa
mi&ia. Emponzoñado, tlapahy tilli. tí apamicrilli. Emponzoñamiento, tepahitiliztli, tepamiftiliztli. Emponzoñar mordiéndola biuora. niceyztíacmuia. Emponzoñado alTi. ilazrlacmíntlí. Empreñar, nite^tztia.nitla^otztia.nitejitetia. Empreñada, otztli.tlaotztiili.ytetinemi. Empreñador. teotztiani.teitetíani. Empreñamiento. teotzíiliztli.tlaotztilizt/i. Empreñarte, notzti, notztia, nitlacaui. Emprenta. tepuztlacuiíoJoni. tepuztlacopinaloni. Emprentar, tepuztica nulacuiloa.ni,tepuztlacopinat
E ante m & n* 97
Empreftar lo quefebuelue* nire,tlatlaneuhtia. Empreñada cofa: tlaneuhtli.tlatlaneuhtli. Empreftador, tetlatlaneuhtiani. Empreftar lo q no fe buclue. nite,tlatlacuiltía4 EmpreítadacofaaíTi. netlacuilli. Empreftadortal. tetlatlacuilti, tetlatíacuíítíanr. Empreñado tomar, nino.tlacuia. temacnínotíali*. Empreftidodé reyes. ueytíatocanetJacuifli, emperadot netlacuilíi.
Empulgararcooballeíra. nitía,mecayotia. ni,tlauitolmeca yotia.
Empulgadoarco. tlamecayotilíí.
Empulgadura» tlamecayotiliztli. tlauitolmecayotíliztlv
Empulgueras, tUuitolqua&lí.
Empuñarerpada.ni,tepuzmacquauhtzitzquia,
Empuñadura, tepuzmacquahtzitzquiloya, tepuzmaequ**
uítl ytzitzqui'Ioya# Empuñar algoenel puño. nítla,mapiquí. EmpuñadoalR. tlarnapi&li.
EmpuxaraaJguao. nite,topeua,n¡te,íxquetza.nite,íXcue tianaltia.
Empuxado. rlatopeuhtlí.tlaixicquetztli.tlaíxcuetlanaltini Empuxar madero o cofa af]*i. nirIa,topeua. rritla,ixieqtietza EmpuxadoafT/. rfatopeuhtíi.tiaixicquetztJi. Empuxon, retopeualiztíi. teixicquetzaljztli. teíxcuetla- naltihzrli.
EmpuxandQ. retopeualiztica.teixicqtzaliztica.teixcuetla naliztica.
Emptixando madero ocofa aíT/.datopeuaHztica.teixicque tzaliztica,
^Enaguaear felá tierra tlaapachiuí. t/aatíatJa.tlaauaq, Enaguazada tierra, apachiuhqui.atlatlac.auacqui. Enagenar, nite,axcatja.nite,t!atquitia. níte,yocatia, Enagenado. teaxcatilü.reclatquitilli.revocatilli. Snagenamiéto. teaxcafíliztíi tetlatquitiíiztíj.teyocatilíztíf, ¿ual.uardar o en aibardar, ni,maca£lamamalpepcchfia, •
&
I .
EnaHiardadabeílía. tlariamamalpepechtií!i .tlacwtlapanpe
pechtilIí.tlateputzpepechtilP. K
Enálguna manera, achi.canquexquich. can<pascanuelipa. Enálguna parte, cana canapa. En algún tiempo, vea. quemman. Enamaneciendo. ynyetlauizcalpa.ynyetlauizcaleua.yti
yetlauízcallimoqtza. ynvetlachipaua. ynyefiaichipaua. Enamorar fe, niao.yoleua. núio.yoüotlapana. niño, j
vola cocui. .--";.
Enamorado o enamorada, moy oíeuhqiu.moyollapanquu
moyolacocqui. Enamorara otro. nite,yoleua, nitcyoíJotíapana. nite,yoI*
cocui. Enanooenana. tzapa tzapatoivzapar!. Enaltarlanca. mcquatepozcotia topiilí, E íaftadalan^a. tlaquatepozcotilli topillí. Enaftadura aííi. tlaqua.tepozcoriHztIi. Ei buen tiempo, quaícan, U2l/amamani.tíauelrnamani.t!a
. uelamatoc. Encabsftrar, nire,xotemecavotia.nite,icxnípia. Encaroeftrado. mocxttemecauíqui. mocxiylpiqui.